Chi (kana)

Transliterasyon	chi, ti
may dakuten	ji, zi, di
Hiragana Man'yōgana:	知
Katakana Man'yōgana	千
Pagbaybay sa kana	千鳥のチ; (Chidori no "chi")
kana gojūon

Ang ち, sa hiragana, o チ sa katakana, ay isa sa Kanang Hapones na kumakatawan sa isang mora. Ayon sa ponema, /ti/ dapat ang pagbigkas ng mga ito bagaman dahil sa mga sanhing ponolohikal, ang aktwal na pagbigkas ay [t͡ɕi] ( makinig)link=| Tungkol sa tunog na ito .

Mukhang magkahawig ang kanji para sa isang libo (千, sen) at チ, at dati na magkaugnay ang mga ito, ngunit sa ngayon ginagamit ang チ bilang ponema, habang nagdadala ang kanji ng kahulugang napakaiba at walang kinalaman sa チ.

Maraming mga salitang sintunog na nagsisimula sa ち na nauukol sa mga bagay na maliit o mabilis.^[1]

Bihira ang mga anyong dakuten na ぢ, ヂ, na binibigkas tulad ng mga anyong dakuten ng shi kana sa karamihan ng mga diyalekto (tingnan ang yotsugana). Pangunahing ginagamit ang mga ito upang ipahiwatig ang tininigang katinig sa gitna ng tambalang salita (tingnan ang rendaku), at hindi sila maaaring magsimula ng isang salita, bagaman isusulat ng mga ilang tao ang salita para sa almuranas (karaniwang じ) bilang ぢ para magbigay-diin. Minsan, ginagamit ang anyong dakuten ng titik shi kapag nagtutumbas ng "di", kumpara sa anyong dakuten ng チ; halimbawa, isinusulat ang Aladdin bilang アラジンArajin, at isinusulat ang radyo bilang ラジオ. Gayunman, mas karaniwang gamitin ang ディ sa halip, tulad ng ディオン upang isalinwika ang pangalang Dion.

Sa wikang Ainu, binibigkas ang チ mismo bilang [t͡ʃi], at maaaring isama sa mga katakanang ヤ, ユ, エ, at ヨ upang isulat ang iba pang mga tunog ng [t͡ʃ] pati na rin ng [t͡s]. Maaaring palitan ang kumbinasyong チェ (binibigkas bilang [t͡se]), ng セ゚.

Mga uri at anyo

Anyo	Rōmaji			Hiragana	Katakana
Anyo	Hepburn	Kunrei-shiki	Nihon-shiki	Hiragana	Katakana
Karaniwang ch-/t- (た行 ta-gyō)	chi	ti		ち	チ
Karaniwang ch-/t- (た行 ta-gyō)	chii chī	tii tī		ちい, ちぃちー	チイ, チィチー
Dinagdagan ng yōong ch-/ty- (ちゃ行 cha-gyō)	cha	tya		ちゃ	チャ
	chaa chā	tyaa tyā		ちゃあちゃー	チャアチャー
	chu	tyu		ちゅ	チュ
	chuu chū	tyuu tyū		ちゅうちゅー	チュウチュー
	cho	tyo		ちょ	チョ
	chou choo chō	tyou tyoo tyō		ちょうちょおちょー	チョウチョオチョー
Dinagdagan ng dakuteng d- (j/z-) (だ行 da-gyō)	ji	zi	di	ぢ	ヂ
Dinagdagan ng dakuteng d- (j/z-) (だ行 da-gyō)	jii jī	zii zī	dii dī	ぢい, ぢぃぢー	ヂイ, ヂィヂー
Dinagdagan ng yōong at dakuteng dy- (j / zy-) (ぢゃ行 dya-gyō)	ja	zya	dya	ぢゃ	ヂャ
	jaa jā	zyaa zyā	dyaa dyā	ぢゃあぢゃー	ヂャアヂャー
	ju	zyu	dyu	ぢゅ	ヂュ
	juu jū	zyuu zyū	dyuu dyū	ぢゅうぢゅー	ヂュウヂュー
	jo	zyo	dyo	ぢょ	ヂョ
	jou joo jō	zyou zyoo zyō	dyou dyoo dyō	ぢょうぢょおぢょー	ヂョウヂョオヂョー

Mga iba pang karagdagang anyo

**Anyong A (*ch-*)**
Romaji	Hiragana	Katakana
(cha)	(ちゃ)	(チャ)
(chyi, chi)	(ちぃ, ち)	(チ)
(chu)	(ちゅ)	(チュ)
che	ちぇ	チェ
(cho)	(ちょ)	(チョ)

**Anyong B (*dy / j-*)**
Romaji	Hiragana	Katakana
(dya, ja)	(ぢゃ)	(ヂャ)
(dyi, ji)	(ぢぃ, ぢ)	(ヂィ, ヂ)
(dyu, ju)	(ぢゅ)	(ヂュ)
dye (je)	ぢぇ	ヂェ
(dyo, jo)	(ぢょ)	(ヂョ)

Ayos ng pagkakasulat

Pagsulat ng チ

Mga iba pang pagkakatawan

Alpabetong radyoteleponiya ng Hapones	Kodigong Wabun
千鳥のチ Chidori no "Chi"	▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄▄


Bandila	Semaporong Hapones	Hapones na alpabetong pangmakay (baybay-daliri)	Braille dots-1235 Braille ng Hapones

Buong pagkatawan sa Braille

ち / チ sa Braille ng Hapones				Ch/J/Dy + braille ng Yōon
ち /チ chi	ぢ /ヂ ji/di	ちい / チー chī	ぢい / ヂー jī/dī	ちゃ / チャ cha	ぢゃ / ヂャ ja/dya	ちゃあ /チャー chā	ぢゃあ / ヂャー jā/dya

Ch/J/Dy + braille ng Yōon
ちゅ / チュ chu	ぢゅ / ヂュ ju/dyu	ちゅう / チュー chū	ぢゅう / ヂュー jū/dyū	ちょ / チョ cho	ぢょ / ヂョ jo/dyo	ちょう / チョー chō	ぢょう / ヂョー jō/dyō

Pagsasakodigo sa kompyuter

Titik	ち		チ		ﾁ		ぢ		ヂ
Pangalanng unicode	HIRAGANA LETTER CHI		KATAKANA LETTER CHI		HALFWIDTH KATAKANA LETTER CHI		HIRAGANA LETTER JI		KATAKANA LETTER JI
Pagsasakodigo	decimal	hex	decimal	hex	decimal	hex	decimal	hex	decimal	hex
Unicode	12385	U+3061	12481	U+30C1	65409	U+FF81	12386	U+3062	12482	U+30C2
UTF-8	227 129 161	E3 81 A1	227 131 129	E3 83 81	239 190 129	EF BE 81	227 129 162	E3 81 A2	227 131 130	E3 83 82
Numerikong karakter na reperensya	ち	ち	チ	チ	ﾁ	ﾁ	ぢ	ぢ	ヂ	ヂ
Shift JIS	130 191	82 BF	131 96	83 60	193	C1	130 192	82 C0	131 97	83 61

Tingnan din

Mga sanggunian

↑ Hiroko Fukuda, Jazz Up Your Japanese with Onomatopoeia: For All Levels, trans. Tom Gally. New York: Kodansha International (2003): 19 - 20, Introduction, Words Beginning with ち Chi, Indicating Smallness or Quickness.

[1] Hiroko Fukuda, Jazz Up Your Japanese with Onomatopoeia: For All Levels, trans. Tom Gally. New York: Kodansha International (2003): 19 - 20, Introduction, Words Beginning with ち Chi, Indicating Smallness or Quickness.

[1]