Pumunta sa nilalaman

Isip-alipin

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Ang isip-alipin[1] (Ingles: colonial mentality) ay ang isinapaloob na saloobin ng etniko o kultural na kababaan na nararamdaman ng mga tao bilang resulta ng kolonisasyon. Ito ay tumutugma sa paniniwala na ang mga halagang pangkultura ng kolonisador ay likas na nakahihigit sa sarili. [2] Ang kataga ay ginamit ng mga postkolonyal na iskolar upang talakayin ang mga pang-transgenerasyon na epekto ng kolonyalismo na naroroon sa mga dating kolonya pagkatapos ng dekolonisasyon. [3] [4] Ito ay karaniwang ginagamit bilang isang gumaganang konsepto para sa pagbalangkas ng ideolohikal na pangingibabaw sa makasaysayang kolonyal na mga karanasan. [5] [6] Sa sikolohiya, ginamit ang isip-alipin upang ipaliwanag ang mga pagkakataon ng sama-samang depresyon, pagkabalisa, at iba pang malawakang isyu sa kalusugan ng isip sa mga populasyon na nakaranas ng kolonisasyon. [7] [8]

Ang mga kapansin-pansing impluwensya ng Marxismo sa postkolonyal na konsepto ng kolonyal na kaisipan ay kinabibilangan ng mga gawa ni Frantz Fanon tungkol sa pagkabali ng kolonyal na pag-iisip sa pamamagitan ng Kanluraning kultural na dominasyon, [9] pati na rin ang konsepto ng kultural na hegemonya na binuo ng Tagapagtatag ng Partido Komunista ng Italya na si Antonio Gramsci . [10]

Imperyong Espanyol

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Latin America

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa mga teritoryo sa ibayong dagat na pinangangasiwaan ng Imperyong Espanyol, ang paghahalo ng lahi sa pagitan ng mga Espanyol at mga katutubo ay nagresulta sa isang maunlad na paghahalo na tinawag na Mestizo. May mga limitasyon sa mga kategoryang panglahi na nakatuon lamang sa mga taong may lahing Aprikano, dahil sa kanilang pagiging mga inapo ng mga alipin. Hindi tulad ng Mestizos, ang mga castizo o mga katutubo ay pinoprotektahan ng mga Leyes de las Indias na nag-aatas na tratuhin sila bilang mga mamamayan ng Imperyong Espanyol. Ganap na ipinagbabawal na alipinin ang mga indigena sa ilalim ng parusang kamatayan.

Imperyong Espanyol, 1824

Ang mga Mestizo at iba pang kumbinasyon ng magkakahalong lahi ay ikinategorya sa iba't ibang casta ng mga administrador ng viceroyalty. Ang sistemang ito ay inilapat sa mga teritoryong Espanyol sa Amerika at Pilipinas, kung saan ang malalaking populasyon ng mga magkakahalong lahi ay bumubuo sa lumalaking mayorya ng populasyon ng viceroyalty (hanggang sa kasalukuyan). [11] [12]

Isang pintura ng Casta na nagpapakita ng mga magkasintahan mula sa iba't ibang lahi na nakaayos nang hierarkikal, at ang nagresultang katayuang panglahi ng kanilang mga anak.


Ang mga kategoryang panglahi na ito ay nagdulot ng diskriminasyon sa mga may lahing Black African o Afro-Latin, na nakaranas ng iba't ibang anyo ng parusa at hindi pantay na pagtrato. Sa kabilang banda, ang mga may lahing Europeo ay binigyan ng pribilehiyo at mas mataas na katayuan sa lipunan kumpara sa iba pang mga lahi o halo ng lahi. Dahil dito, ang mga taong may lahing Aprikano ay nahirapang itago ang kanilang katutubong pamana at mga kaugalian upang magmukhang mas Espanyol o katutubo. [13] [14] Dahil sa mga panloob na pagkiling na ito, naapektuhan ang mga pagpili ng mga indibidwal sa pananamit, hanapbuhay, at mga anyo ng pagpapahayag ng relihiyon.[14] [15] Ang mga taong may halong lahi na nais makatanggap ng mga benepisyong institusyonal bilang mga Espanyol (tulad ng mas mataas na edukasyon at mga oportunidad sa karera) ay kailangang supilin ang kanilang sariling kultura at kumilos na parang mga Espanyol. Ang ganitong kaisipan ay humantong sa karaniwang pamemeke ng lahi sa Latin America, na sinasamahan ng paglelehitimo sa kuwento ng isang Espanyol na ninuno at paggamit ng apelyidong Espanyol. Karamihan sa mga taong may halong puti at puting lahi sa Latin America ay may mga apelyidong Espanyol na minana mula sa kanilang mga ninunong Espanyol, habang ang iba pang mga Latin American na may mga pangalang Espanyol at apelyido ay nakuha ang mga ito sa pamamagitan ng Kristiyanisasyon at Hispanisasyon ng mga katutubo at populasyon ng mga aliping Aprikano ng mga paring Espanyol.[16] [17] [18]

Gayunpaman, karamihan sa mga unang pagtatangka nito ay bahagyang nagtagumpay lamang, dahil ang mga grupong Amerindian ay pinagsama ang Katolisismo sa kanilang tradisyonal na paniniwala. [19] Ang pagsasanib ng mga katutubong paniniwala at Kristiyanismo ay nananatiling laganap sa mga komunidad ng Indian at Mestizo sa Latin America.[20]

Pilipinas

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bago dumating ang mga Espanyol noong 1565–1898, ang Kapuluan ng Sulu (na matatagpuan sa timog Pilipinas) ay isang kolonya ng Imperyong Majapahit (1293–1527) na nakabase sa Indonesia. Ang mga Amerikano ang huling bansa na sumakop sa Pilipinas (1898–1946) at sinasabi ng mga nasyonalista na patuloy itong kumikilos bilang isang neo-kolonya ng Estados Unidos sa kabila ng pormal na kalayaan nito noong 1946. [21] [22] Sa Pilipinas, ang kaisipang kolonyal o isip-alipin ay pinaka-kitang-kita sa pagkiling sa mga mestisong Filipino (karamihan ang mga may halong katutubong Pilipino at puting lahia, ngunit may pinaghalong katutubong Pilipino at Intsik, at iba pang etniko) sa industriya ng aliwan at mass media. Sila ay nakatanggap ng malawak na eksposisyon sa kabila ng pagiging maliit na bahagi lamang ng populasyon. [23] [24] [25]

Mayroong kultural na pagkiling sa mga taong may medyo maputing balat sa loob ng Pilipinas. Ayon kina Kevin Nadal at David Okazaki, ang pagkiling sa maputing balat ay maaaring may pinagmulan bago pa dumating ang mga kolonyalista. Gayunpaman, iminungkahi rin nila na ang pagkiling na ito ay pinalakas ng kolonyalismo.[26] [27] Sa isang di-tukoy na petsang epikong Pilipino, tinakpan ng bayani ang kanyang mukha gamit ang kalasag upang hindi mabawasan ng araw ang kanyang kagwapuhan. Ang ilan ay itinuturing ito bilang patunay na ang pagnanais para sa maputing balat ay nauna pa sa mga impluwensyang mula sa ibang bansa.[28] Anuman ang pinagmulan ng pagkiling, ang paggamit ng pampaputi ng balat ay nananatiling laganap sa mga kalalakihan at kababaihang Pilipino. Gayunpaman, mayroong lumalaking pagtanggap sa mas maitim na kutis ng mga kababaihan sa loob ng Pilipinas. [29]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Retorika: Mabisang Pagsasalita at Pagsulat' 2001 Ed. Rex Bookstore, Inc. 2001. ISBN 978-971-23-3139-8.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ David, E. J. R.; Okazaki, Sumie (2010-04-01). "Activation and Automaticity of Colonial Mentality". Journal of Applied Social Psychology (sa wikang Ingles). 40 (4): 850. doi:10.1111/j.1559-1816.2010.00601.x. ISSN 1559-1816.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ David, E. J. R. (2010). "Testing the validity of the colonial mentality implicit association test and the interactive effects of covert and overt colonial mentality on Filipino American mental health". Asian American Journal of Psychology (sa wikang Ingles). 1 (1): 31–45. doi:10.1037/a0018820.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Anderson, Warwick; Jenson, Deborah; Keller, Richard Charles) (2011). Unconscious dominions : psychoanalysis, colonial trauma, and global sovereignties. Durham, NC: Duke University Press. ISBN 9780822393986. OCLC 757835774.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Goss, Andrew (2009). "Decent colonialism? Pure science and colonial ideology in the Netherlands East Indies, 1910–1929". Journal of Southeast Asian Studies. 40 (1): 187–214. doi:10.1017/s002246340900006x. ISSN 1474-0680.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ Felipe, Lou Collette S. (2016). "The relationship of colonial mentality with Filipina American experiences with racism and sexism". Asian American Journal of Psychology (sa wikang Ingles). 7 (1): 25–30. doi:10.1037/aap0000033.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ Paranjpe, Anand C. (2016-08-11). "Indigenous Psychology in the Post- Colonial Context: An Historical Perspective". Psychology and Developing Societies (sa wikang Ingles). 14 (1): 27–43. doi:10.1177/097133360201400103.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Utsey, Shawn O.; Abrams, Jasmine A.; Opare-Henaku, Annabella; Bolden, Mark A.; Williams, Otis (2014-05-21). "Assessing the Psychological Consequences of Internalized Colonialism on the Psychological Well-Being of Young Adults in Ghana". Journal of Black Psychology (sa wikang Ingles). 41 (3): 195–220. doi:10.1177/0095798414537935.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ Rabaka, Reiland (2010). Forms of Fanonism : Frantz Fanon's critical theory and the dialectics of decolonization. Lanham, Md.: Lexington Books. ISBN 9780739140338. OCLC 461323889.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ Srivastava, Neelam Francesca Rashmi; Bhattacharya, Baidik (2012). The postcolonial Gramsci. New York: Routledge. ISBN 9780415874816. OCLC 749115630.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ Olson, Christa (2009-10-16). "Casta Painting and the Rhetorical Body". Rhetoric Society Quarterly. 39 (4): 307–330. doi:10.1080/02773940902991429. ISSN 0277-3945.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ Lentz, Mark (2017-02-01). "Castas, Creoles, and the Rise of a Maya Lingua Franca in Eighteenth-Century Yucatan". Hispanic American Historical Review. 97 (1): 29–61. doi:10.1215/00182168-3727376. ISSN 0018-2168.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Ramos-Kittrell, Jesús A. (2016). Playing in the cathedral : music, race, and status in New Spain. New York, NY. ISBN 978-0190236830. OCLC 957615716.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location missing publisher (link)
  14. ↑ 14.0 14.1 Loewe, Ronald (2011). Maya or mestizo?: nationalism, modernity, and its discontents. Toronto: University of Toronto Press. pp. 1–5. ISBN 9781442601420. OCLC 466659990.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  15. ↑ Dueñas, Alcira (2010). Indians and mestizos in the "lettered city" : reshaping justice, social hierarchy, and political culture in colonial Peru. Boulder, Colo.: University Press of Colorado. ISBN 9781607320197. OCLC 664565692.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  16. ↑ Quinonez, Ernesto (19 Hunyo 2003). "Y Tu Black Mama Tambien". Newsweek. Nakuha noong 2008-05-02.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ "Documentary, Studies Renew Debate About Skin Color's Impact". Pittsburgh Post Gazette. 26 Disyembre 2006. Nakuha noong 9 Agosto 2010.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ "Is Light Skin Still Preferable to Dark?". Chicago Tribune. 26 Pebrero 2010. Nakuha noong 9 Agosto 2010.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ Ditchfield, Simon (2004-12-01). "Of Dancing Cardinals and Mestizo Madonnas: Reconfiguring the History of Roman Catholicism in the Early Modern Period". Journal of Early Modern History. 8 (3): 386–408. doi:10.1163/1570065043124011. ISSN 1570-0658.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ Beatty, Andrew (2006-06-01). "The Pope in Mexico: Syncretism in Public Ritual". American Anthropologist (sa wikang Ingles). 108 (2): 324–335. doi:10.1525/aa.2006.108.2.324. ISSN 1548-1433.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ Gómez Rivera 2000
  22. ↑ García 2009
  23. ↑ "Americanchronicle.com". Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Oktubre 2018. Nakuha noong 28 Hulyo 2006.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ "Is the 'racist' BAYO advert real?". 6 June 2012. GMA News Online. 6 Hunyo 2012. Nakuha noong 24 Agosto 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  25. ↑ "The semantics of 'mestizo'". 27 July 2012. GMA News. 27 Hulyo 2012. Nakuha noong 24 Agosto 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ Nadal, Kevin L. (2021). Filipino American psychology : a handbook of theory, research, and clinical practice (sa wikang Ingles) (ika-[Second] (na) edisyon). Hoboken: Wiley. pp. 96–97. ISBN 9781119677000.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  27. ↑ Tewari, Nita; Alvarez, Alvin (2009). Asian American Psychology: Current Perspectives (sa wikang Ingles). Taylor & Francis. p. 159. ISBN 978-1-84169-769-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  28. ↑ Lasco, Gideon. "The real reason why so many Asian men are using skin-whitening products". Special Broadcasting Service (sa wikang Ingles).
  29. ↑ Zapata, Karina. "Why some Filipinos lighten their skin". CBC News.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Isip-alipin&oldid=2144708"