Matunog na panlalamunang pailong
| velar nasal | |||
|---|---|---|---|
| ŋ | |||
| Bilang ng PPA | 119 | ||
| Pag-encode | |||
| Entidad (desimal) | ŋ | ||
| Unicode (hex) | U+014B | ||
| X-SAMPA | N | ||
| Braille |  | ||
| |||
Ang matunog na panlalamunang pailong (Ingles: voiced velar nasal), o kilala din sa agma, galing Greek salita ng "fragment", ay ang uri ng pangatnig tunog giagamit ng mga wikang sinasalita. Ito ay ang tunog ng ng sa Ingles sing pati na rin ang n bago ang velar na katinig na Ingles at ink. Ang simbolo nasa Pandaigdigang Ponetikong Alpabeto na nagkumatawan itong tunog ay ⟨ŋ⟩, at ang katumbas X-SAMPA simbolo ay N. Ang IPA simbolo ⟨ŋ⟩ katulad sa ⟨ɳ⟩, ang simbolo para sa retroflex nasal, na may rightward-pointing hook na umaabot mula sa ibaba ng kanang stem, at hanggang ⟨ɲ⟩, ang simbolo para sa palatal nasal, na may leftward-pointing hook na umaabot mula sa ibaba ng kaliwang stem. Pareho ang IPA simbolo at ang tunog ay karaniwang tinatawag "eng" o "engma".
Bilang isang ponema, ang velar nasal ay hindi nangyayari sa marami sa mga katutubong wika ng Amerika, mga wika sa Gitnang Silangan, mga wikang Romanse, o mga wika ng Caucasus, ngunit ito ay lubhang karaniwan sa mga wikang Aboriginal ng Australia at karaniwan din sa marami. mga wika ng Sub-Saharan Africa, East Asia, Southeast Asia at Polynesia . Habang halos lahat ng mga wika ay may /m/ at /n/ , /ŋ/ ay mas bihira. Kalahati ng 469 na wikang sinuri sa Anderson (2008) ay may velar nasal phoneme; bilang karagdagang pag-usisa, marami sa kanila ang naglilimita sa paglitaw nito sa pantig na coda . Sa maraming wika na walang velar nasal bilang isang ponema, ito ay nangyayari bilang isang alopono ng /n/ bago ang velar consonants. Ang ganitong uri ng asimilasyon ay makikita pa nga sa mga wikang may phonemic voiced velar nasal, gaya ng Ingles . Isang halimbawa nito ay ang salitang kita ; ang pinagbabatayan nitong representasyon, /ˈɪnˌkʌm/ , ay maaaring matanto bilang alinman sa [ˈɪnˌkʌm] o [ˈɪŋˌkʌm] .
Isang halimbawa ng isang wika na walang phonemic o aloponik velar nasal ay Ruso, kung saan /n/ ay binibigkas bilang laminal denti-alveolar [n̪] kahit na bago ang velar consonants. [1]
Kaunting mga wika ay may pre-velar nasal, [2] na kung saan ay ipinahayag nang hindi masyadong sa harap inihambing sa lugar ng magsalita ng prototypical velar nasal, bagaman hindi bilang harap ng prototypical palatal nasal - tingnan ang pangkat na iyon para sa karagdagang impormasyon.
Sa pasalungat, kaunting mga wika ay may post-velar nasal, [3] na bahagyang nakasaad sa likod ng lugar ng artikulasyon ng isang prototypical velar nasal, bagama't hindi kasing likod ng prototypical uvular nasal .
Mga katangian[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mga tampok ng voiced velar nasal:Padron:Nasal stop Padron:Velar Padron:Voiced Padron:Nasal Padron:Central articulation Padron:Pulmonic
- Ang paraan ng pagbigkas nito ay occlusive, na nangangahulugang ito ay ginawa sa pamamagitan ng paghadlang sa daloy ng hangin sa vocal tract. Dahil pang-ilong din ang katinig, na-redirect sa ilong ang nakaharang na daloy ng hangin.
- Ang lugar ng artikulasyon nito ay velar, na nangangahulugang ito ay binibigkas sa likod ng dila (ang dorsum) sa malambot na palad.
- Ang phonation nito ay tininigan, na nangangahulugang ang mga vocal cord ay nag-vibrate sa panahon ng articulation.
- Ito ay isang pang-ilong na katinig, na nangangahulugan na ang hangin ay pinahihintulutan na tumakas sa pamamagitan ng ilong, alinman sa eksklusibo (nasal stop) o bilang karagdagan sa pamamagitan ng bibig.
- Ito ay isang sentral na katinig, na nangangahulugang ito ay ginawa sa pamamagitan ng pagdidirekta ng airstream sa gitna ng dila, sa halip na sa mga gilid.
- Ang mekanismo ng airstream ay pulmonic, na nangangahulugang ito ay binibigkas sa pamamagitan ng pagtulak ng hangin lamang gamit ang mga intercostal na kalamnan at mga kalamnan ng tiyan, tulad ng sa karamihan ng mga tunog.
Lista[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Ladefoged (2005), p. 164. The oral counterparts /p, t, k/ are found together in almost all languages
- Jones & Ward (1969), p. 160.
- Instead of "pre-velar", it can be called "advanced velar", "fronted velar", "front-velar", "palato-velar", "post-palatal", "retracted palatal" or "backed palatal".
- Instead of "post-velar", it can be called "retracted velar", "backed velar", "pre-uvular", "advanced uvular" or "fronted uvular".
- Ladefoged (2005), p. 165
- ↑ Jones & Ward (1969).
- ↑ Instead of "pre-velar", it can be called "advanced velar", "fronted velar", "front-velar", "palato-velar", "post-palatal", "retracted palatal" or "backed palatal".
- ↑ Instead of "post-velar", it can be called "retracted velar", "backed velar", "pre-uvular", "advanced uvular" or "fronted uvular".
Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Aikio, Ante; Ylikoski, Jussi (2022), "North Saami", in Bakró-Nagy, Marianne; Laakso, Johanna; Skribnik, Elena (eds.), The Oxford Guide to the Uralic Languages, Oxford Guides to the World's Languages, Oxford University Press, pp. 147–177, doi:10.1093/oso/9780198767664.003.0010, ISBN 978-0-19-876766-4