Pumunta sa nilalaman

Papa Francisco

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Pope Francis)
Ang Kaniyang Kabanalan
Papa Francisco
Obispo ng Roma
Ang Santo Papa noong 2021
SimbahanSimbahang Katolika
ArkodiyosesisDiyosesis ng Roma
SedeBanal na Sede
Nagsimula ang pagka-Papa13 Marso 2013
Nagtapos ang pagka-Papa21 Abril 2025
HinalinhanBenedicto XVI
Mga orden
Ordinasyon13 Disyembre 1969
ni Ramón José Castellano
Konsekrasyon27 Hunyo 1992
ni Antonio Quarracino
Mga detalyeng personal
Pangalan sa kapanganakanJorge Mario Bergoglio
Kapanganakan17 Disyembre 1936(1936-12-17)
Buenos Aires, Arhentina
Yumao21 Abril 2025(2025-04-21) (edad 88)
Casa Santa Marta, Vatican City
KabansaanArhentino,
Vaticano
DenominasyonKatoliko
TirahanLungsod ng Vaticano
Dating puwesto
MottoMiserando atque eligendo
Lagda
Eskudo de armas

Si Papa Francisco o mas kilala bilang Lolo Kiko (ipinanganak bilang Jorge Mario Bergoglio; 17 Disyembre 1936 – 21 Abril 2025) ay ang pinuno ng Simbahang Katolika at pinuno ng estado ng Lungsod ng Vaticano mula 13 Marso 2013 hanggang 21 Abril 2025.[1]

Taál ng Buenos Aires, Arhentina, itinalaga siya bilang paring Katoliko noong 1969. Iniluklok siya bilang Arsobispo ng Buenos Aires noong 1998, at inabituhan bilang kardinal ni Papa Juan Pablo II noong 2001. Nahalál siya bilang Papa noong 13 Marso 2013, matapos magbitíw si Papa Benedicto XVI noong 28 Pebrero ng kaparehong taon. Pinili ni Bergoglio ang ngalang pampapang Francisco, ang kauna-unahang papang gumamit ng naturang pangalan, bilang pagpupugay kay San Francisco ng Asisi. Siya ang kauna-unahang Papa mula sa labas ng Europa simula noong ika-8 dantaon, unang nagmula sa kontinente ng Timog Amerika (at mangyaring sa Timog Hating-globo), at unang papa na hindi taga-Europa matapos ang panahon ni Papa Gregorio III noong taong 741.[2] Siya rin ang unang kardinal na Heswita na naluklok bilang Pontifex Maximus.

Sa kabuuan ng kaniyang buhay bilang isang indibidwal at isang pinunong relihiyoso, nakilala ng madla si Papa Francisco sa kaniyang kababaang-loob, sa kaniyang pagmamalasakit sa mga mahihirap, at sa kaniyang pagnanais na bumuo ng mga pag-uusap bilang paraan upang magkaugnayan ang lahat ng tao mula sa iba't-ibang lahi, paniniwala, at pananampalataya.[3][4][5] Nakilala rin siya sa pagiging payak at di-gaanong maanyo na pamamahala bilang Santo Papa, lalo na noong pinili niyang manirahan sa bahay-pampanauhin ng Domus Sanctae Marthae kaysa sa silid sa Palasyong Apostoliko na siyang ginamit ng mga naunang papa. Bukod pa rito, dahil sa pagiging Heswita at tagasunod ni San Ignacio ng Loyola, kilala rin siya sa pagiging payak sa pananamit, gaya ng pagtanggi niya sa pagsuot ng kinagisnan na kapa ng papa na mozzetta noong siya ay maluklok, pagpili niya ng pilak sa halip na ginto para sa kaniyang singsing, at paggamit niya ng kaniyang krus na ginagamit na niya mula pa noong siya ay kardinal pa lamang.[6][7]

Nanatili ang posisyon ng papa sa doktrinang Katoliko hinggil sa pagpapalaglag, hindi likas na kontrasepsiyon, at homoseksuwalidad. Bagama't nananatili ang posisyon ng katuruan ng Simbahan hinggil sa mga gawaing homoseksuwal, sinabi niyang hindi dapat maliitin ang mga napapabilang sa ikatlong kasarian.[8] Bilang kardinal, tinutulan niya ang pag-iisang-dibdib ng magkatulad na kasarian sa Arhentina.[9] Bukod pa rito, pinananatili niya na siya ay "anak ng Simbahan" hinggil sa pagiging tapat sa mga alituntunin ng Simbahan, kung saan tinukoy niya ang pagpapalaglag bilang "kasuklam-suklam,"[10] at iminungkahing ang mga babae ay pinahahalagahan sa halip na inoordinahan.[11] Kung ibubuod, binigyang-diin ni Francisco na "Kabalintunaang sabihing sinusunod mo si Hesukristo subalit tinatanggihan mo ang Simbahan."[12]

Kaya naman, hinimok niya si Obispo Charles J. Scicluna ng Malta na magsalita laban sa pag-ampon ng mga nagsasamang magkatulad ang kasarian (same-sex couples),[13][14] pinanatiling ang mga Katolikong mula sa diborsiyo at muling nagpakasal ay maaaring hindi tumanggap ng Eukaristiya, at nagtiwalag[a] ng isang dating paring Katoliko dahil sa mga pananaw nitong lumalapastangan sa Simbahan.[15] Binigyan-diin niyang ang tungkulin ng mga Kristiyano ay ang tulungan ang mga mahihirap at mga nangangailangan, at itinataguyod niya ang mapayapang usapan at mga usapang kabilang ang mga nasa sari-saring pananampalataya o interfaith dialogue.[5][16][17][18][19] Ipinahayag din niyang walang puwang sa Simbahan ang pagpapahintulot sa pang-aabusong seksuwal (sex abuse) sa Simbahan, na nagsabing ang pang-aabusong seksuwal ay "kasingsamá ng pagsasagawa ng Itim na Misa (satanic mass)."[20][21][22]

Pumanaw si Papa Francisco noong 21 Abril 2025 sa edad na 88.[23]

Pagkabata

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Jorge Mario Bergoglio[24] ay isinilang sa Buenos Aires, isa sa limang anak ng Italyanong emigranteng[25][26] sina Mario José Bergoglio, isang orbrero sa daangbakal, at ng kaniyang asawang si María Sívori, isang maybahay. Noong siya ay binatilyo, si Bergoglio ay tinapyasan ng isang bahagi ng kaniyang baga dulot ng pagsakop.[27] Siya ay nag-aral at nakatanggap ng Antás Masterál sa kímika sa Pamantasan ng Buenos Aires bago niya napágpasyaháng pumasok sa pagkapari.[28] Ayon din sa ibang mga sanggunian, siya ay nakapagtapos mula sa isang páaraláng teknikal bilang mekanikong pangkemikal at sa edad ng 21 ay nagpasyang maging pari.[29]

Pagkapari

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Heswita

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pumasok si Bergoglio sa Kapisanan ni Hesus noong 11 Marso 1958 at nag-aral sa pagkapari sa isang seminaryong Heswita sa Villa Devoto. Noong 1960, nakuha niya ang lisensiya sa pilosopiya mula sa Colegio Máximo San José sa San Miguel. Noong 1964 at 1965 nagturo siya ng literatura at sikolohiya sa Colegio de la Imaculada, isang mataas na paaralan sa lalawigan ng Santa Fe, Arhentina. Noong 1966, nagturo siya ng kaparehong kurso sa Colegio del Salvador sa Buenos Aires.[30]

Noong 1967, natapos ni Bergoglio ang kaniyang pag-aaral ng teolohiya at naordena sa pagkapari noong 13 Disyembre 1969 ni Arsobispo Ramón José Castellano. Namasukan siya sa Pakultad ng Pilosopiya at Teolohiya ng San Miguel[31], isang semninaryo sa San Miguel, Buenos Aires. Naabot ni Bergoglio doon ang katayuang novice master at naging propesor ng teolohiya.

Itinaas ng Kapisanan ni Hesus si Bergoglio at siya ay nanungkulan bilang probinsiyal ng Arhentina mula 1973 hanggang 1979.[32] Nilipat siya sa isang doctoral dissertation sa Sankt Georgen sa Alemanya at bumalik sa Arhentina upang manungkulan bilang kumpesor at direktor pang-espiritwal sa Cordoba.[30]

Obispo

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Itinalaga si Bergoglio bilang Pangalawang Obispo ng Buenos Aires noong 1992 at inordena noong 27 Hunyo 1992 bilang Titular Bishop ng Auca [33] kasama si Antonio Kardinal Quarracino, Arsobispo ng Buenos Aires, bilang principal consecrator.

Si Bergoglio ang humalili kay Kardinal Quarracino bilang Arsobispo ng Buenos Aires noong 28 Pebrero 1998 at ipinangalang ordinaryo para sa Silangang Katoliko sa Arhentina, na walang sariling prelado.

Kardinal

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Si Kardinal Jorge Bergoglio, SJ noong 2008.

Sa konsistori noong 21 Pebrero 2001, ginawang kardinal si Arsobispo Bergoglio ni Papa Juan Pablo II, na may titulo bilang kardinal-pari ng San Roberto Bellarmino. Bilang kardinal, itinalaga si Bergoglio sa limang administratibong posisyon sa Kuryang Romano.

Nakilala si Kardinal Bergoglio dahil sa kaniyang pagiging magpakumbaba, pagka-konserbatibo sa doktrina at sa kaniyang prinsipyo sa katarungang panlipunan.[34] Mas pinili niya ang pagkakaroon ng payak na pamumuhay: mas pinili niyang manirahan sa isang maliit na apartment sa halip ng magarang tirahan para sa obispo, at mas pinili niyang sumakay sa mga pampublikong transportasyon kaysa sa isang limousine.[35]

Noong pumanaw si Papa Juan Pablo II noong 2005, isa sa mga napipisil na papabile si Bergoglio.[36] Lumahok siya bilang isang kardinal-tagahalál (cardinal elector) sa kongklabe noong 2005 na siyang nagluklók kay Papa Benedicto XVI. Ayon sa pahayagang La Stampa, gitgitan sila ni Ratzinger sa halalan, hanggang sa humingî siya ng isang madamdaming pakiusap sa mga kardinal na huwag siyang ihalal.[37] Bago nagsimula ang kongklabe ay nakilahok din siya sa libing ni Papa Juan Pablo II at gumanap bilang rehente kasama ang Kolehiyo ng mga Kardinal, at namuno sa Simbahang Romana Katolika noong panahon ng sede vacante.

Bilang isang kardinal, nakilala si Bergoglio bilang isang konserbatibong Katoliko.[38]

Hatî ang opinyon ng mga Arhentino patungkol sa kaniya. Habang ang ilan ay malakas ang suporta kay Bergoglio dahil sa kaniyang payak na pamumuhay, ang iba naman ay masidhi ang pagtutol sa kaniya dahil sa mga isyu patungkol sa kasalang homosekswál at sa kanilang pagkabagabag ukol sa kaniyang kaugnayan sa mapanupil na rehiméng militar noong dekada 1970s.[39]

Kapapahan (2013-2025)

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Eskudo de armas ni Papa Francisco
Bilang kardinal
Bilang papa
Kinakatawan ng ginto tala ang Birheng Maria, ang spikenard—isang mala-ubas na halaman—ay nauugnay kay San Jose, at ang IHS ay ang sagisag ng mga Heswita.[40][41]

Si Francisco ang unang Papang Heswita. Naging makabuluhan ang kaniyang pagluklok bilang papa dahil sa kung minsan ay maigting ang relasyon ng Kapisanan ni Hesus at ng Banal na Luklukan. Si Francisco rin ang kauna-unahang Papa mula sa Kaamerikahan, maging sa Timog Hating-globo.[42][43] Siya ang ika-11 Papa na hindi nagmula sa Europa, pagkatapos ni Gregorio III na nagmula sa Siria at pumanaw noong 741. Bagamat hindi ipinanganak sa Europa, siya ay may lahing Europeo dahil ang kaniyang ama at mga lolo't lola sa ina ay mula sa hilagang Italya.[44]

Bilang papa, hindi gaanong maanyo ang ugali ni Francisco kaysa sa mga nauna sa kaniya, isang istilo na inilalarawan ng balita na "walang pagarbo." Sa gabi ng kaniyang pagkahalal bilang papa, siya ay sumakay sa isang bus papunta sa kaniyang hotel kasama ang ibang mga kardinal imbis na gamitin ang papal car.[45] Kinabukasan, binista niya si Kardinal Jorge María Mejía sa ospital at nagkipag-usap sa mga maysakit at tauhan.[46]

Bilang karagdagan sa kaniyang pagkataal na Espanyol, nagsasalita siya ng matatas na Italyano (ang opisyal na wika ng Lungsdo ng Vaticano at ang pang-araw-araw na wika ng Banal na Luklukan) at Aleman. Marunong din siya sa Latin (ang opisyal na wika ng Banal na Luklukan),[47] Pranses, Portugues, at Ingles;[48][49][50] nauunawaan din niya ang Piedmontese at ilang Genoese Ligurian.[51]

Si Francisco ang unang papa mula kay Papa Pio X na tumira sa labas ng silid ng papa.[52] Pinili niya na hindi tumira sa opisyal na tirahan ng papa sa Palasyong Apostoliko, kundi sa halip ay nananatili sa Domus Sanctae Marthae sa isang suite kung saan maaari siyang tumanggap ng mga panauhin at magdaos ng mga pagpupulong. Lumilitaw pa rin si Francisco sa bintana ng Palasyong Apostoliko para sa Orasyon tuwing Linggo.

Bilang isang papang Heswita, nilinaw ni Francisco na ang pangunahing gawain ng mga mananampalataya ay hindi ang pagsunod sa mga tuntunin kundi ang pag-unawa kung ano ang tinatawag ng Diyos na gawin nila. Binago niya ang gawi ng klero, umiwas sa tinawag niyang "klerikalismo" (na naninirahan sa katayuan at awtoridad ng pagkasaserdote) at patungo sa isang etika ng paglilingkod (sinabi ni Francisco na dapat magkaroon ng "amoy ng tupa" ang mga pastol ng simbahan, palaging nananatiling malapit sa Bayan ng Diyos).[53]

Paghalal

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Lumitaw si Francisco sa publiko sa unang pagkakataon bilang papa, sa balkonahe ng Basilika ni San Pedro noong 13 Marso 2013.

Nahalal na si Bergoglio bilang papa noong 13 Marso 2013,[54][55] ang ikalawang araw ng kongklabe noong 2013, pagkatapos ay kinuha niya ang ngalang pampapang na Francisco. Nahalal si Francisco sa ikalimang balota. Ang paghayag ng Habemus papam ay inihatid ng cardinal protodeacon na si Jean-Louis Tauran.[56] Kalaunan ay sinabi ni Cardinal Christoph Schönborn na nahalal si Bergoglio kasunod ng dalawang higlikas na palatandaan, isa sa kongklabe—at samakatuwid ay lihim—at isa mula sa mag-asawang Latinong-Amerikano, mga kaibigan ni Schönborn sa Lungsod ng Vaticano, na bumulong sa pangalan ni Bergoglio sa tainga ng elektor; Inilahad ni Schönborn na "kung sinasabi ng mga taong ito na Bergoglio, palatandaan iyon ng Banal na Espiritu".[57]

Sa halip na tanggapin ang pagbati ng kaniyang mga kardinal habang nakaupo sa trono ng papa, tinanggap sila ni Francisco nang nakatayo, na iniulat na isang agarang tanda ng pagbabago ng estilo sa mga pormalidad sa Vaticano.[58] Sa kaniyang unang paglabas bilang pontipise sa balkonahe ng Basilika ni San Pedro, nakasuot siya ng puting sutana, hindi ang pulang mozzetta na may gantsilyo ng ermino na sinuot ng mga nagdaang papa.[58][59][60] Sinuot din niya ang parehong pandibdib na bakal na krus na isinuot niya bilang arsobispo ng Buenos Aires, sa halip na gintong isinuot ng mga nauna sa kaniya.[59]

Kamatayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pangunahing artikulo: Kamatayan at libing ni Papa Francisco

Huling nagpakitan sa publiko si Francisco noong 20 Abril 2025, Linggo ng Pasko ng Pagkabuhay, sa Plaza ni San Pedro kung saan ibinigay niya ang kaniyang huling talumpati para sa Pasko ng Pagkabuhay.[61] Pumanaw si Francisco sa edad na 88 noong 21 Abril 2025, Lunes ng Pasko ng Pagkabuhay, sa ganap na 07:35 CEST (UTC+02:00) sa kaniyang tirahan sa Domus Sanctae Marthae.[62] Inihayag ni Kardinal Kevin Farrell ang kaniyang kamatayan sa isang pagsasahimpapawid ng Vatican Media at sa isang video statement noong 9:47, dalawang oras matapos ang kaniyang kamatayan.[63][64] Ang sanhi ng kaniyang kamatayan ay dahil sa cerebral stroke, na sinundan ng pagbigay ng kaniyang sistemang sirkulatoryo.[65]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ "Jorge Mario Bergoglio, 77, of Argentina is Pope Francis I". GMA News. Reuters. 14 Marso 2013. Nakuha noong 13 Marso 2013.[patay na link]
  2. ↑ Speciale, Alessandro (13 Abril 2013). "Cardinal Walter Kasper Says Pope Francis Will Bring New Life To Vatican II". The Huffington Post (sa wikang Ingles). Londres. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  3. ↑ Feiden, Douglas (14 Marso 2013). "Pope Francis, the new leader of the Catholic Church, praised by many for practicing what he preaches, his humble nature and his empathy for the poor". New York Daily News (sa wikang Ingles). New York. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  4. ↑ Vallely, Paul (14 Marso 2013). "Pope Francis profile: Jorge Mario Bergoglio, a humble man who moved out of a palace into an apartment, cooks his own meals and travels by bus". The Independent (sa wikang Ingles). Reyno Unido. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  5. ↑ 5.0 5.1 Povoledo, Elisabetta (22 Marso 2013). "Pope Appeals for More Interreligious Dialogue". The New York Times (sa wikang Ingles). New York. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  6. ↑ Willey, David (16 Marso 2013). "Pope Francis' first moves hint at break with past". BBC News (sa wikang Ingles). Londres. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  7. ↑ "Holy Mass in the Parish of St. Anna in the Vatican". Libreria Editrice Vaticana (sa wikang Ingles). Lungsod ng Vaticano. 17 Marso 2013. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  8. ↑ "Pope Francis: Who am I to judge gay people?". BBC News. London. 29 Hul 2013 20:05 GMT. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  9. ↑ "In West Hollywood, Pope Francis' stand on gays is unimpressive". Los Angeles Times. Southern California. 14 Mar 2013 12:14 pm. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  10. ↑ Pullella, Philip (13 Ene 2014 11:42am EST). "Pope, after conservatives' criticism, calls abortion "horrific"". Reuters. US. Inarkibo mula sa orihinal noong 2014-02-17. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong) Naka-arkibo 17 February 2014[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  11. ↑ Tornielli, Andrea (14 Dis 2013). "Never be afraid of tenderness". La Stampa. Italy. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Enero 2015. Nakuha noong 18 Ene 2015. Naka-arkibo 17 January 2015[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  12. ↑ Wooden, Cindy (8 Mayo 2013). "Pope tells sisters: you can't follow Jesus without the Church". Catholic Herald (sa wikang Ingles). Reyno Unido. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Marso 2015. Nakuha noong 18 Enero 2015.
  13. ↑ Kington, Tom (05 Ene 2014 12:08 PM). "Vatican says pope's comments on gay couples don't mark policy change". Los Angeles Times. California. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  14. ↑ "Pope encouraged Malta bishop to speak out against gay adoption bill". Catholic News Agency. Italy. 03 Ene 2014 02:35 PM. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  15. ↑ Thompson, Damian (27 Set 2013). "Excommunicated priest Greg Reynolds celebrated illicit Mass at which Communion was given to a dog". The Telegraph. UK. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Pebrero 2015. Nakuha noong 18 Ene 2015. Naka-arkibo 26 February 2015[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  16. ↑ Horowitz, Alana (29 Dis 2013). "Pope Francis 'Shocked' By Gay Adoption Bill: Report". The Huffington Post. UK. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  17. ↑ Rayman, Noah (30 Dis 2013). "Adoption Proposal: Bishop says Pope 'encouraged me to speak out'". Time. US. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  18. ↑ Goodstein, Laurie (19 Set 2013). "Pope Says Church Is 'Obsessed' With Gays, Abortion and Birth Control". The New York Times. US. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  19. ↑ Dias, Elizabeth (25 Set 2013). "Backed Women's Ordination and Gays: Despite his reforming attitude, Francis still supports traditional doctrine". Time. US. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  20. ↑ Dias, Elizabeth (27 Mayo 2014). "Pope to meet sex abuse victims at the Vatican". BBC News. London. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  21. ↑ Dockterman, Eliana (26 Mayo 2014). "Pope Declares 'Zero Tolerance' Sex-Abuse Policy". Time. US. Nakuha noong 18 Ene 2015.
  22. ↑ Bowen, Jeremy (27 Mayo 2014 06:35). "Pope's 'zero tolerance' vow on abuse will now need action". BBC News. London. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  23. ↑ "Pope Francis dies aged 88 after double pneumonia battle". The Independent (sa wikang Ingles). 21 Abril 2025. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  24. ↑ "College of Kardinals Biographical notes". Vatican.va. Nakuha noong 2013-03-14.
  25. ↑ Rice-Oxley, Mark (13 Marso 2013). "Pope Francis: the humble pontiff with practical approach to poverty". The Guardian (UK). Nakuha noong 13 Marso 2013.
  26. ↑ "Argentina's Kardinal Bergoglio Is Elected Pope Francis". Bloomberg. 13 Marso 2013. Nakuha noong 13 Marso 2013.
  27. ↑ "New Pope, Francis, Known As Humble Man with a Focus on Social Outreach". CBS New York. CBS Local Media. 13 Marso 2013. Nakuha noong 2013-03-13.[patay na link]
  28. ↑ Rocca, Francis X (13 Marso 2013). "Kardinal Jorge Bergoglio: a profile". Catholic Herald. Nakuha noong 13 Marso 2013.[patay na link]
  29. ↑ La Nación newspaper: Jorge Bergoglio, a career Jesuit priest, 13 Marso 2013 Naka-arkibo 16 December 2018[Date mismatch] sa Wayback Machine. (sa Espanyol) Article gives detail: he graduated from industrial secondary school E.N.E.T Nº 27 "Hipólito Yrigoyen".
  30. ↑ 30.0 30.1 "Pope Francis : Kardinal Jorge Mario Bergoglio named new Pope". Baltimore News Journal. 13 Marso 2013. Nakuha noong 13 Marso 2013.[patay na link]
  31. ↑ Juan Manuel Jaime – José Luis Rolón. "Official Website, Facultades de Filosofía y Teología de San Miguel". Facultades-smiguel.org.ar. Inarkibo mula sa orihinal noong 2013-03-16. Nakuha noong 2013-03-14. Naka-arkibo 2013-03-16 sa Wayback Machine.
  32. ↑ NEW POPE: Who is this man named Bergoglio? Naka-arkibo 2013-03-17 sa Wayback Machine., Catholic.org
  33. ↑ The titular see of Auca, established in 1969, is seated at Villafranca Montes de Oca, Spain: Titular See of Auca, Spain.
  34. ↑ McCarthy, John (3 Marso 2013). "Profile: New pope, Jesuit Bergoglio, was runner-up in 2005 conclave". Ncronline.org. Inarkibo mula sa orihinal noong 2017-06-03. Nakuha noong 2013-03-13.
  35. ↑ "'Toward The Conclave Part III: The Candidates'". 18 Abril 2005. Inarkibo mula sa orihinal noong 2013-03-15. Nakuha noong 2012-03-13. Naka-arkibo 2013-05-15 sa Wayback Machine.
  36. ↑ Dougherty, Michael Brendan (19 Abr 2012 02:19 pm). "One Of These Men Will Be The Next Pope". Business Insider. New York. Nakuha noong 18 Ene 2015. {{cite web}}: Check date values in: |date= (tulong)
  37. ↑ "Ecco come andò davvero il Conclave del 2005". La Stampa (sa wikang Italyano). Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Mayo 2013. Nakuha noong 13 Marso 2013. Naka-arkibo 30 July 2013[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  38. ↑ Allen, Jr., John L. (3 Marso 2013). "Who Is Cardinal Jorge Mario Bergoglio? (renamed Profile: New pope, Jesuit Bergoglio, was runner-up in 2005 conclave)". National Catholic Reporter. Inarkibo mula sa orihinal noong 3 Hunyo 2017. Nakuha noong 13 Marso 2013.
  39. ↑ Pope Francis divides opinion in Argentina
  40. ↑ "Vatican releases Pope Francis' coat of arms, motto and ring". The Telegraph. Londres. 18 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 Marso 2013. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  41. ↑ "Lo Stemma di Papa Francesco" (sa wikang Italyano). L'Osservatore Romano. 18 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 Pebrero 2014. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  42. ↑ Howard Chua-Eoan (13 Marso 2013). "Pope of the Americas". Time (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 31 Mayo 2015. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  43. ↑ "Fordham Experts Weigh in on Pope Francis' First Decade". Fordham Newsroom (sa wikang Ingles). 8 Marso 2023. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 Marso 2023. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  44. ↑ Fisher, Max (13 Marso 2013). "Sorry, Jorge Mario Bergoglio is not the first non-European pope". The Washington Post (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Hunyo 2015. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  45. ↑ "Pope Francis wants a 'poor Church for the poor'". Reuters (sa wikang Ingles). 16 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Disyembre 2015. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  46. ↑ "Pope visits ailing Argentine cardinal in hospital". ABC News. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 March 2013. Nakuha noong 9 May 2014.
  47. ↑ "Pope Francis: 13 key facts about the new pontiff". The Guardian. London. 13 March 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 March 2013. Nakuha noong 13 March 2013.
  48. ↑ "Briefing di padre Lombardi" (sa wikang Italyano). The Vatican Today. 14 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 18 Oktubre 2017. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  49. ↑ "Francis and those humble gestures by the Pope, he does not sit on a throne, paying the bill at the hotel" (sa wikang Italyano). Corriere Della Sera. 14 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 31 Marso 2013. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  50. ↑ Walker, Peter; Owen, Paul & Batty, David (14 Marso 2013). "Pope Francis, first day after election". The Guardian (sa wikang Ingles). Londres. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Hunyo 2013. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  51. ↑ Glatz, Carol (2 Abril 2013). "Can't chant, can't speak English? Pope says it's because he's tone-deaf" (sa wikang Ingles). Catholic News Service. Inarkibo mula sa orihinal noong 2 Abril 2013. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  52. ↑ Wooden, Cindy (26 Marso 2013). "Pope Francis to live in Vatican guesthouse, not papal apartments". National Catholic Reporter (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 29 Marso 2013. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  53. ↑ Bole, William (5 Marso 2018). "Five Years Later Changes under Pope Francis are Revealing his Jesuit DNA". Jesuits.org (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 11 Agosto 2023. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  54. ↑ "FRANCISCUS" (sa wikang Latin). Holy See. 13 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Marso 2013. Annuntio vobis gaudium magnum; habemus Papam: Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum, Dominum Georgium MariumSanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Bergoglio qui sibi nomen imposuit Franciscum
  55. ↑ "Habemus Papam! Cardinal Bergoglio Elected Pope Francis" (sa wikang Ingles). Official Vatican Network. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 Marso 2013. Nakuha noong 22 Abril 2025.
  56. ↑ Suarez, Ray. "A New Pope, and Maybe a New Era" (sa wikang Ingles). PBS NewsHour. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 Enero 2014. Nakuha noong 22 Abril 2025.
  57. ↑ Bingham, John (14 Mayo 2013). "Pope Francis elected after supernatural 'signs' in the Conclave, says Cardinal". The Telegraph (sa wikang Ingles). London. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Mayo 2013. Nakuha noong 22 Abril 2025 – sa pamamagitan ni/ng Gale OneFile: News.
  58. ↑ 58.0 58.1 "Habemus Papam: New Pope, new lifestyle in the Vatican". New Europe (sa wikang Ingles). 15 Marso 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Marso 2013. Nakuha noong 22 Abril 2025.
  59. ↑ 59.0 59.1 Uebbing, David. "Pope Francis' personality begins to change routines" (sa wikang Ingles). Catholic News Agency. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Marso 2013. Nakuha noong 22 Abril 2025.
  60. ↑ Philippi, Dieter. "The Mozzetta of the Pope" (sa wikang Ingles). Philippi Collection. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 Enero 2013. Nakuha noong 22 Abril 2025.
  61. ↑ Shapiro, Emily (21 Abril 2025). "Read Pope Francis' final Easter address". ABC News (sa wikang Ingles). Nakuha noong 22 Abril 2025.
  62. ↑ Winfield, Nicole (21 Abril 2025). "Pope Francis, first Latin American pontiff who ministered with a charming, humble style, dies at 88". Associated Press (sa wikang Ingles). Lungsod ng Vaticano. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  63. ↑ "Dichiarazione del Direttore della Sala Stampa della Santa Sede, Matteo Bruni" [Statement by the Director of the Holy See Press Office, Matteo Bruni]. Vatican Press (sa wikang Italyano). 21 Abril 2025. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  64. ↑ "Pope Francis has died, Vatican says in video statement". Reuters (sa wikang Ingles). 21 Abril 2025. Nakuha noong 21 Abril 2025.
  65. ↑ "Pope's death due to stroke and irreversible cardiocirculatory collapse". Vatican News (sa wikang Ingles). Dicastery for Communication. 21 Abril 2025. Nakuha noong 22 Abril 2025.
Sinundan ni:
Benedicto XVI (2005-2013)		 Kronolohikong tala ng mga Papa (2013-2025) Kasalukuyan

Mga kawing na panlabas

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ excommunicate
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Papa_Francisco&oldid=2157650"