California
California | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Bansa | Estados Unidos | ||
| Bago naging estado | Republika ng California | ||
| Sumali sa Unyon | 9 Setyembre 1850 (31st) | ||
| Kabisera | Sacramento | ||
| Pinakamalaking lungsod | Los Angeles | ||
| Pinakamalaking kondado o katumbas nito | San Bernardino, California Other Cities = San Francisco, San Diego, San Jose, Oakland, Long Beach | ||
| Pamahalaan | |||
| • Gobernador | Gavin Newsom | ||
| • Mataas na kapulungan | {{{Upperhouse}}} | ||
| • [Mababang kapulungan | {{{Lowerhouse}}} | ||
| Mga senador ng Estados Unidos | Dianne Feinstein (D) Barbara Boxer (D) | ||
| Populasyon | |||
| • Kabuuan | 33,871,648 | ||
| • Kapal | 217.2/milya kuwadrado (83.85/km2) | ||
| • Panggitnang kita ng sambahayanan | $49,894 | ||
| • Ranggo ng kita | 13th | ||
| Wika | |||
| • Opisyal na wika | Ingles | ||
| Tradisyunal na pagdadaglat | Calif. | ||
| Latitud | 32°30'N to 42°N | ||
| Longhitud | 114°8'W to 124°24'W | ||
Ang California /ka·li·for·nya/ ay isang estado na matatagpuan sa kanlurang pampang ng Estados Unidos. Ito ang pinakamataong estado sa Estados Unidos, at kung magiging independeng bansa, magiging pang-anim sa pinamalaking ekonomiya sa buong mundo, pagkatapos ng Pransiya na halos magkalapit lamang at nilagpasan ang lahat ng mga pinagsamang bansa. Marahil ang pinaka-ibang estado sa bansa sa pisikal at demograpikal na anyo, "Ang Ginintuang Estado" o The Golden State ang kanyang opisyal na palayaw. Kadalasang inaakalang pantukoy sa Gold Rush (Dagsa ng Ginto) ng California noong 1849 ngunit sa katotohanan tumutukoy ito sa mga natural na damo na nagiging ginto ang kulay tuwing panahon ng tag-araw. CA ang opisyal na daglat pangkoreo ng California, at sa Associated Press, Calif. naman ang daglat nito.
Pinagmulan ng pangalan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Orihinal na tumutukoy ang salitang California sa buong rehiyon na bumubuo sa Tangway ng Baja California ng Mehiko, at ng mga kasalukuyang mga estado ng California, Nevada, at ng Utah, at ilang bahagi ng Arizona, Bagong Mehiko at Wyoming.
Mas kadalasang pinaniniwalaan na ang California ay hango sa isang kathang-isip na paraiso na tinitirahan ng mga Amasona na pinamumunuan ni Reyna Calafia.[3][4] Nakatala ang kuwento ni Calafia isang gawa noong 1510 na Ang mga Pagsasamantala ng Esplandian, isinulat bilang kasunod ng Amadis de Gaula ng Kastilang manunulat at abentura na si Garci Rodríguez de Montalvo.[5][6][7] Ayon kay Montalvo, isang malayong lupain ang kaharian ni Reyna Calafia, na tinitirahan ng mga gripon at ng iba pang mga kakaibang mga halimaw, at mayaman sa ginto.
Ika-5 ang salitang California sa mga lumang salitang panglugar ng mga Europeo sa Estados Unidos at dating ginagamit sa ngayong pinakatimog na dulo ng tangway ng Baja California bilang Pulo ng California ng mga Kastilang manlalayag na pinamumunuan ni Diego de Becerra at Fortún Ximénez, na dumaong doon noong 1533 sa utos ni Hernán Cortés.[8]
Demograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga pinakamalaking lungsod
[baguhin | baguhin ang wikitext]May 482 mga nasaping lungsod at bayan, kung saang 460 ay mga lungsod at 22 ay mga bayan. Sa ilalim ng batas ng California, ang mga katagang "city" at "town" ay malinaw na mapagpapalit; ang pangalan ng isang nasaping munisipalidad sa estado ay maaaring "City of (Pangalan)" o "Town of (Pangalan)".[9]
Naging kauna-unahang nasaping lungsod ang Sacramento noong ika-27 ng Pebrero, 1850.[10] Magkatablang mga pangalawang nasaping lungsod ang San Jose, San Diego at Benicia, bawat isa ay nakatanggap ng pagiging lungsod na katayuan noong ika-27 ng Marso, 1850.[11][12][13] Ang Jurupa Valley ay naging pinakahuling nasaping lungsod ng estado at ika-482 nasaping munisipalidad noong ika-1 ng Hulyo, 2011.[14][15]
Karamihan sa mga lungsod at bayan na ito ay nasa loob ng isa sa limang mga kalakhang pook: ang Los Angeles Metropolitan Area, ang San Francisco Bay Area, ang Riverside-San Bernardino Area, ang San Diego metropolitan area, o ang Sacramento metropolitan area.
| Ranggo | Pangalan | Kondado | Pop. | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Los Angeles  San Diego |
1 | Los Angeles | Los Angeles | 3,976,322 |  San Jose  San Francisco | ||||
| 2 | San Diego | San Diego | 1,406,630 | ||||||
| 3 | San Jose | Santa Clara | 1,025,350 | ||||||
| 4 | San Francisco | San Francisco | 870,887 | ||||||
| 5 | Fresno | Fresno | 522,053 | ||||||
| 6 | Sacramento | Sacramento | 495,234 | ||||||
| 7 | Long Beach | Los Angeles | 470,130 | ||||||
| 8 | Oakland | [[Alameda County, California]] | 420,005 | ||||||
| 9 | Bakersfield | Kern | 376,380 | ||||||
| 10 | Anaheim | Orange | 351,043 | ||||||
Mga Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "GOVERNMENT CODE SECTION 420-429.8". Official California Legislative Information. Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-06-28. Nakuha noong 2007-02-26.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 "Elevations and Distances in the United States". U.S Geological Survey. 29 Abril 2005. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Oktubre 2008. Nakuha noong 3 Nobyembre 2006.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Putnam, Ruth (1917). "Appendix A: Etymology of the Word "California": Surmises and Usage". Sa Herbert Ingram Priestley (pat.). California: the name. Berkeley: University of California. pp. 356–361.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Vogeley, Nancy (20 Abril 2001). "How Chivalry Formed the Myth of California". Modern Language Quarterly. University of Washington. 62 (2): 165–188. doi:10.1215/00267929-62-2-165. ISSN 0026-7929.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Gudde, Erwin G. and William Bright. 2004. California Place Names: The Origin and Etymology of Current Geographical Names. p.59–60
- ↑ Lavender, David (1987). California: Land of New Beginnings. University of Nebraska Press. p. 27. ISBN 0-8032-7924-8. OCLC 15315566.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Online Etymology Dictionary". Etymonline.com. 24 Hunyo 1957. Nakuha noong 2 Hulyo 2010.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Stewart, George (1945). Names on the Land: A Historical Account of Place-Naming in the United States. New York: Random House. pp. 11–17.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "CA Codes (gov:34500-34504)". California State Senate. Inarkibo mula sa orihinal noong Agosto 27, 2009. Nakuha noong Enero 29, 2010.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Instant City: Sacramento". California State Library. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Enero 2010. Nakuha noong 29 Enero 2010.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "San Jose at a Glance". City of San Jose. Inarkibo mula sa orihinal noong 2010-04-23. Nakuha noong 29 Enero 2010.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "A History of San Diego Government". City of San Diego. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Mayo 2010. Nakuha noong 29 Enero 2010.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch (tulong); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "California State Parks: 1846 to 1854". California State Parks. 23 Mayo 2007. Nakuha noong Enero 29, 2010.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Jurupa Valley Becomes California's 482nd City". League of California Cities. 11 Marso 2011. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Mayo 2012. Nakuha noong 21 Agosto 2011.
{{cite web}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Stokley, Sandra (14 Hunyo 2011). "JURUPA VALLEY: Rushing to meet a July 1 incorporation". The Press-Enterprise. Nakuha noong 21 Agosto 2011.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link] - ↑ "Annual Estimates of the Resident Population for Incorporated Places: April 1, 2010 to July 1, 2015". US Census. 7 Mayo 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Hulyo 2016. Nakuha noong 7 Enero 2017.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
Ang lathalaing ito na tungkol sa Estados Unidos ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.