2023
| Dantaon: | ika-20 dantaon - ika-21 dantaon - ika-22 dantaon |
| Dekada: | Dekada 1990 Dekada 2000 Dekada 2010 - Dekada 2020 - Dekada 2030 Dekada 2040 Dekada 2050
|
| Taon: | 2020 2021 2022 - 2023 - 2024 2025 2026 |
Ang 2023 (MMXXIII) ay ang isang karaniwang taon na magsisimula sa Linggo sa kalendaryong Gregoryano, ang ika-2023 taon ng mga pagtatalagang Karaniwang Panahon at Anno Domini (AD), ang ika-23 taon ng ika-3 milenyo, ang ika-23 taon ng ika-21 dantaon, at ang ika-4 na taon ng dekada 2020.
Mga pangyayari[baguhin | baguhin ang wikitext]
Enero[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Enero 5 - inilibing sa ilalim ng Saint Peter's Basilica ang dating Papa na si Papa Benedicto XVI.[1]
- Enero 17 - Bumitiw bilang pangulo ng Biyetnam si Nguyễn Xuân Phúc matapos ang iba't-ibang iskandalo at alegasyon ng katiwalian.[2]
- Enero 25 - nanungkulan bilang bagong punong ministro ng Bagong Silandya si Chris Hipkins[3] matapos ang anim na araw ng pagbitiw ni Jacinda Ardern sa puwesto.[4]
Pebrero[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Pebrero 3 – Inanunsyo ng Estados Unidos na sinusubaybayan nito ang mga di-umano'y Chinese spy balloon sa ibabaw ng Amerika, kung saan ang isa ay naanod mula Yukon patungong South Carolina bago binaril kinabukasan, at ang pangalawa ay naglipad sa Colombia at Brazil. Ang kaganapang ito ay sinusundan ng mga kasunod na pag-detect at pagbaril sa mga bagay na nasa matataas na lugar gayundin as pagdetekto ng mga nakakahina-hinalang lumilipad na bagay sa iba't-bang dako ng bansa.[5][6][7]
- Pebrero 5 – Idinaos ang 2023 Cypriot presidential election, kung saan si Nikos Christodoulides ang nahalal na pangulo.[8][9]
- Pebrero 6 – Isang 7.8 (Mww) na lindol ang tumama sa probinsyang Gaziantep sa timog-silangang Turkiya. Isang 7.5 Mww na aftershock ang naganap sa parehong araw sa kalapit na Lalawigan ng Kahramanmaraş. Ang malawakang pinsala ay nagdulot ng mga hindi bababa na 50,000 na pagkamatay sa Turkiya at Syria, kung saan higit na 122,000 ang nasugatan.[10][11]
- Pebrero 21 – Inanunsyo ni Vladimir Putin na sinuspinde ng Rusya ang paglahok nito sa Bagong START, isang nuclear arms reduction treaty kasama ang Estados Unidos.[12]
Marso[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Marso 2 – Itinalaga ng Pambansang Asembleya ng Biyetnam bilang bagong pangulo si Võ Văn Thưởng matapos ang biglaang pagbitiw sa puwesto ni Nguyễn Xuân Phúc.[13]
- Marso 9 – nanungkulan bilang bagong pangulo si Petr Pavel ng Republikang Tseko.[14]
- Marso 10 – nanalo ng ikatlong termino bilang pangulo si Pangulong Xi Jinping ng Tsina.[15]
- Marso 17 – Naglabas ang International Criminal Court ng warrant of arrest para kay Pangulong Vladimir Putin ng Rusya, ang una laban sa isang permanenteng miyembro ng United Nations Security Council.[16][17]
- Marso 26 – 2023 Protestang Israeli laban sa repormang judicial: Isang malakihang protesta ang sumiklab sa buong Israel matapos alisin sa puwesto ni Punong Ministro Benjamin Netanyahu ang kanyang defense minister. Ang defense minister na ito ay nagsalita laban sa hudisyal na planong overhaul ng gobyerno.[18][19][20]
Abril[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Abril 2 – nagaganap ang Eleksyon sa Finland pagkatapos ng resulta nahalal bilang Prime Minister na si Petteri Orpo matapos talunin ang Katunggaling si Sanna Marin ang Kasalukuyang Prime Minister.
- Abril 4 – Ang Finland ang naging ika-31 kasapi ng NATO, kung saan nagdoble ang alyansang palugit nito laban sa Rusya.[21]
- Abril 15 – Sumiklab ang labanan sa buong Sudan sa pagitan ng Sandatahang Lakas ng Sudan at ng paramilitar na Rapid Support Forces. Nakuha ng RSF ang Khartoum International Airport, at ang palasyo ng pangulo sa Khartoum.[22]
- Abril 20 – Ang Starship rocket ng SpaceX, ang pinakamalaki at pinakamakapangyarihang rocket na ginawa, ay inilunsad sa panahon ng isang pagsubok sa paglipad mula sa isang base sa Boca Chica, Texas, Estados Unidos. Ito ay sumabog apat na minuto pagkatapos ilunsad.[23]
- Abril 26 – Tinawag ni Pangulong Xi Jinping ng Tsina si Pangulong Volodymyr Zelenskyy ng Ukranya, isang buwan pagkatapos ng summit ni Xi kasama ang pangulo ng Rusya na si Vladimir Putin.[24]
Mayo[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Mayo 1 – Krisis pambangko ng 2023: Ang First Republic Bank na nakabase sa San Francisco ay nabigo at na-auction ng US FDIC sa JPMorgan Chase sa halagang $10.7 bilyon. Ang pagbagsak ay nalampasan ang pagbagsak ng Bangkong Silicon Valley noong Marso upang maging pangalawang pinakamalaking sa kasaysayan ng US.[25]
- Mayo 6 – Ang koronasyon nina Charles III at Reyna Camilla bilang Hari at Reyna ng Reyno Unido at iba pang Commonwealth na kaharian ay ginanap sa Westminster Abbey, London.[26]
- Mayo 7 – Ang Syria ay muling ipinasok sa Ligang Arabo matapos masuspinde mula noong 2011.[27]
- Mayo 19 – 21 – Ang ika-49 G7 summit ay ginanap sa Hiroshima, Hapon. Dumating sa Hapon ang pangulo ng Ukranya na si Volodymyr Zelenskyy sa ikalawang araw ng summit.[28]
- Mayo 28 – Idinaos ang ikalawang pag-ikot ng eleksyong pampanguluhang 2023 sa Turkiya. Tinalo ni Recep Tayyip Erdoğan si Kemal Kılıçdaroğlu na may 52.18% ng boto upang manalo sa ikatlong termino bilang pangulo.[29]
Hunyo[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Hunyo 6 – Pagsalakay ng Rusya sa Ukranya: Ang Nova Kakhovka dam sa rehiyon ng Kherson na kontrolado ng Rusya ay nawasak, na nagbabanta sa rehiyon na may mapangwasak na tubig-baha.[30][31]
- Hunyo 14 – Iniulat ng mga siyentipiko ang paglikha ng unang sintetikong embryo ng tao mula sa mga stem cell, nang hindi nangangailangan ng sperm o egg cell.[32]
- Hunyo 18 – Titan submersible implosion: Lahat ng limang tripulante ng Titan, isang deep-sea submersible na nag-explore sa pagkawasak ng Titanic, ay namatay kasunod ng isang malaking pagsabog ng barko.[33]
- Hunyo 20 – si Petteri Orpo nanumpa na bilang Punong Ministro ng Finland matapos ang termino ni Sanna Marin.
Hulyo[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Hulyo 3 – Sa pinakamalaking paglusob ng Israel sa West Bank mula noong Ikalawang Intifada, ang militar ng Israel ay nagdeploy ng mga pwersang panglupa at armadong drone sa kampo ng Jenin, na ikinamatay ng 13 at ikinasugat ng higit sa 100. Isang pag-atake na inaangkin ng Hamas bilang pagganti sa pagsalakay , naganap sa Tel Aviv nang sumunod na araw, na ikinasugat ng siyam.[34][35]
- Hulyo 9 – Nilagdaan ng Bagong Silandiya ang isang kasunduan sa libreng kalakalan sa Unyong Europeo, kung saan tumaas ang pagkakaroon ng bilateral trade.[36]
- Hulyo 10
- Ang Tsina at Solomon Islands ay lumagda sa isang kasunduan sa pakikipagtulungan sa pagitan ng People’s Police at Royal Solomon Islands Police Force sa pagpapalakas ng mga relasyong bilateral.[37]
- Ang Komisyong Europeo at ang gobyerno ng Estados Unidos ay lumagda sa isang bagong kasunduan sa komunikasyon ng datos na naglalayong lutasin ang mga legal na kawalan ng katiyakan na kinakaharap ng mga kumpanyang Europeo at Amerikano kapag naglilipat ng personal na datos.[38]
- Hulyo 26 – Napatalsik si Pangulong Mohamed Bazoum ng Niger sa isang coup d’état pagkatapos na kunin ng mga miyembro ng kanyang presidential guard at ang sandatahang lakas ang kontrol sa bansa at iluklok si Heneral Abdourahamane Tchiani bilang pinuno ng isang hunta militar.[39]
Agosto[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Agosto 1 – Pagkainit ng mundo: Ang mga karagatan ng mundo ay umabot sa bagong record na mataas na temperatura na 20.96°C, na lumampas sa nakaraang tala noong 2016. Ang Hulyo ay kinumpirma rin bilang naging pinakamainit na buwan na naitala para sa pangkalahatang karaniwang pang-ibabaw na temperatura ng hangin sa malaking margin (0.3°C).[40][41][42][43][44][45]
- Agosto 24 – naluklok sina Hun Manet bilang Punong Ministro ng Cambodia at Srettha Thavisin bilang Punong Ministro ng Thailand.
Setyembre[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Setyembre 5 - naganap ang ika-43 ASEAN Summit dito sa Jakarta, Indonesia kasama ang kasapi ng Miyembro na Timor Leste.
- Setyembre 14 - Itinaas ng Bangko Sentral ng Europa (ECB) ang eurozone na rito ng interes sa lahat-ng-panahong taas na 4%, sa gitna ng patuloy na mga panggigipit ng inplasyon sa buong kontinente.[46]
- Setyembre 19 – Salungatan sa Nagorno-Karabakh: Naglunsad ang Azerbaijan ng isang opensibang militar laban sa Republika ng Artsakh na suportado ng Armenia, na nagtapos sa isang mabilis na tagumpay ng mga Azerbaijani.[47] Sumiklab ang mga protesta sa Armenia, inanunsyo ng Artsakh ang pagbuwag ng mga institusyon ng gobyerno, at mahigit 100,000 etnikong Armenyan ang tumakas sa Nagorno-Karabakh.[48][49]
- Setyembre 24 – Krisis sa Niger ng 2023: Inanunsyo ng Pangulo ng Pransiya na si Emmanuel Macron na tatapusin ng Pransiya ang presensyang militar nito sa Niger at babalikan ang embahador nito mula sa bansa.[50]
Oktubre[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Oktubre 7 - Inilunsad ng Hamas ang Operasyon Al-Aqsa Flood, isang malawakang pag-atake mula sa Gaza Strip, na pumapasok sa katimugang Israel, na nag-udyok ng ganap na tugon ng militar mula sa Israel Defense Forces.[51] Naglunsad ang Israel ng maraming air strike sa Lebanon at Syria, pagkatapos magpaputok ng mga rocket ng Hezbollah at gumawa ng mga pagtatangka na makapasok sa Israel. Ang Gabinete ng Seguridad ng Israel ay pormal na nagdeklara ng digmaan sa unang pagkakataon mula noong Digmaang Yom Kippur noong 1973.[52][53]
- Oktubre 14 - naganap ang Eleksyon sa Bagong Silandya. Pagkatapos ng resulta, nahalal bilang Punong Ministro si Christopher Luxon matapos talunin ang katunggaling si Chris Hipkins, ang kasalukuyang Punong Ministro.
- Oktubre 17 – Naganap ang pagsabog sa Al-Ahli Arab Hospital, kung saan sumilong ang lumikas na mga Palestino. Maraming pagkamatay ang naiulat, ngunit malaki ang pagkakaiba ng mga pagtatantya, mula 100 hanggang 471, depende sa pinagmulan.[54]
Nobyembre[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Nobyembre 6 – Digmaang Israel–Hamas ng 2023: Ang bilang ng mga namatay sa Gaza ay iniulat na lumampas na sa 10,000. Sa pakikipag-usap kay Punong Ministro Benjamin Netanyahu ng Israel, nanawagan si Pangulong Joe Biden ng Estados Unidos para sa isang "humanitarian pause" sa pakikipaglaban upang mapataas ang daloy ng tulong sa mga sibilyan.[55]
- Nobyembre 9 – Inanunsyo ng mga Amerikanong surgeon sa NYU Langone Health ang unang transplant sa buong mata, kung saan ito ang pinakaunang eye transplantation sa buong mundo.[56]
Mga pangyayaring inaasahan o inaabangan[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Disyembre 15 – Nakatakda ang Espanya na magsagawa ng pangkalahatang halalan para sa Cortes Generales na hindi lalagpas sa petsang ito.
Hindi alam ang petsa[baguhin | baguhin ang wikitext]
- Ang Turkey ay gagawa ng unang kontak sa Buwan sa republikanong sentenaryo nito.[57]
- Magiging 18 ang mayoryang edad sa Taiwan.[58]
- Nakatakda ang Pilipinas na buong ipagtitibay ang dihital na terresteng telebisyon at iiwan ang analogong katumbas.[59][60]
Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]
- ↑ "Pope Francis to lead funeral for Benedict XVI, a first in modern history". France 24 (sa Ingles). 2022-12-31. Inarkibo mula sa orihinal noong December 31, 2022. Nakuha noong 2022-12-31.
- ↑ "Vietnam's president resigns as scandal engulfs top leaders". South China Morning Post (sa Ingles). 2023-01-17. Nakuha noong 2023-01-30.
- ↑ McClure, Tess (22 January 2023). "New Zealand: Chris Hipkins taking over from Jacinda Ardern on Wednesday". The Guardian. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 January 2023. Nakuha noong 22 January 2023.
- ↑ "Jacinda Ardern resigns: Reactions from around the world". RNZ (sa Ingles). 2023-01-19. Nakuha noong 2023-01-25.
- ↑ "China condemns US military strike on suspected spy balloon". www.aljazeera.com (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong February 5, 2023. Nakuha noong 2023-02-05.
- ↑ Tangalakis-Lippert, Katherine. "A second 'Chinese surveillance balloon' has been spotted over Latin America, according to Pentagon officials". Business Insider (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong February 5, 2023. Nakuha noong 2023-02-05.
- ↑ Stewart, Phil; Shalal, Andrea; Stewart, Phil (2023-02-13). "U.S. military brings down flying object over Lake Huron". Reuters (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 2023-02-13. Nakuha noong 2023-02-13.
- ↑ "Disy leader to seek party nomination for presidency | Cyprus Mail". cyprus-mail.com/ (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong December 22, 2021. Nakuha noong 2023-01-31.
- ↑ Kambas, Michele (2023-02-12). "Former Cyprus foreign minister wins presidential election". Reuters (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 12 February 2023. Nakuha noong 2023-02-12.
- ↑ "Earthquake Kills More Than 110 People in Turkey, Syria". Bloomberg.com (sa Ingles). 2023-02-06. Inarkibo mula sa orihinal noong February 6, 2023. Nakuha noong 2023-02-06.
- ↑ "Powerful quake kills at least 360 people in Turkey, Syria". AP NEWS (sa Ingles). 2023-02-06. Inarkibo mula sa orihinal noong February 6, 2023. Nakuha noong 2023-02-06.
- ↑ "Putin suspends key US nuclear arms deal in bitter speech against West". BBC News. 21 February 2023. Nakuha noong 21 February 2023.
- ↑ Reuters (2023-03-02). "Vietnam names new president as corruption crackdown shakes up top leadership". CNN (sa Ingles). Nakuha noong 2023-03-05.
{{cite web}}:|last=has generic name (tulong) - ↑ Lopatka, Jan (2023-03-09). "Former NATO general Petr Pavel takes reins as Czech president". Reuters (sa Ingles). Nakuha noong 2023-03-11.
- ↑ "Xi begins historic third term as China's president". BBC News (sa Ingles). 2023-03-10. Nakuha noong 2023-03-11.
- ↑ "Putin arrest warrant: Biden welcomes ICC's war crimes charges". BBC News. 18 March 2023. Nakuha noong 18 March 2023.
- ↑ "Russia-Ukraine war live: Biden welcomes Putin arrest warrant as UK says Moscow likely to expand conscription". The Guardian. 18 March 2023. Nakuha noong 18 March 2023.
- ↑ "Netanyahu fires defense minister Gallant for calling to stop judicial overhaul". 26 March 2023.
- ↑ "Israel: mass protests after sacking of minister who opposed judicial overhaul". 26 March 2023.
- ↑ "Thousands of Israelis march on Benjamin Netanyahu's residence as tensions reach boiling point". 26 March 2023.
- ↑ John, Tara (2023-04-04). "Finland joins NATO, doubling military alliance's border with Russia in a blow for Putin". CNN (sa Ingles). Nakuha noong 2023-04-07.
- ↑ "2023 Sudan conflict".
- ↑ "Musk's SpaceX big rocket explodes on test flight". BBC News (sa Ingles). 2023-04-20. Nakuha noong 2023-04-20.
- ↑ "China's Xi calls Ukraine's Zelenskyy, after weeks of intensifying pressure to do so". National Public Radio. 2023-04-26.
- ↑ Brooks, Khristopher J.; Dakss, Brian (May 2023). "Troubled First Republic Bank seized and sold to JPMorgan Chase". www.cbsnews.com. Nakuha noong 2 May 2023.
- ↑ "Coronation on 6 May for King Charles and Camilla, Queen Consort". BBC News. Inarkibo mula sa orihinal noong October 11, 2022. Nakuha noong 2022-10-10.
- ↑ "Arab League readmits Syria after 11-year absence". CNN (sa Ingles). Nakuha noong 2023-05-07.
- ↑ "Ukraine's President Zelenskyy attends the G7 summit in Japan". www.aljazeera.com (sa Ingles). Nakuha noong 2023-05-20.
- ↑ Qiblawi, Gul Tuysuz,Yusuf Gezer,Tamara (2023-05-28). "Erdogan wins Turkish election, extending rule to third decade". CNN (sa Ingles). Nakuha noong 2023-05-30.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link) - ↑ "Russia has blown up major Ukrainian dam, says Kyiv". BBC News. 6 June 2023. Nakuha noong 6 June 2023.
- ↑ "Russia-Ukraine war live: evacuations under way near Kherson after destruction of dam prompts flooding". The Guardian. 6 June 2023. Nakuha noong 6 June 2023.
- ↑ Devlin, Hannah (14 June 2023). "Synthetic human embryos created in groundbreaking advance". The Guardian. Nakuha noong 14 June 2023.
- ↑ "All five people on Titan sub dead after 'catastrophic implosion'". BBC News. BBC. 22 June 2023. Nakuha noong 22 June 2023.
- ↑ McKernan, Bethan; Beaumont, Peter (3 July 2023). "Israel attacks Jenin in biggest West Bank incursion in 20 years". The Guardian.
- ↑ Beaumont, Peter (4 July 2023). "Nine injured in Tel Aviv ramming and stabbing attack". The Guardian. Nakuha noong 4 July 2023.
- ↑ "European Union and New Zealand sign free trade deal that's expected to boost trade by up to 30%". AP News (sa Ingles). 2023-07-10. Inarkibo mula sa orihinal noong July 18, 2023. Nakuha noong 2023-07-18.
- ↑ "China, Solomon Islands sign policing pact in upgrade of ties". Reuters (sa Ingles). 2023-07-11. Inarkibo mula sa orihinal noong July 13, 2023. Nakuha noong 2023-07-18.
- ↑ Chee, Foo Yun (2023-07-10). "EU seals new US data transfer pact, but challenge likely". Reuters (sa Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong July 18, 2023. Nakuha noong 2023-07-18.
- ↑ "Niger soldiers declare coup on national TV". BBC News. July 26, 2023.
- ↑ "Ocean heat record broken, with grim implications for the planet". BBC News. 4 August 2023. Nakuha noong 4 August 2023.
- ↑ "These places baked the most during Earth's hottest month on record". The Washington Post. 2 August 2023. Nakuha noong 4 August 2023.
- ↑ "July 2023 is set to be the hottest month on record". World Meteorological Organization. 31 July 2023. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2 Agosto 2023. Nakuha noong 5 August 2023.
- ↑ "Ocean heat record broken, with grim implications for the planet". BBC News. 4 August 2023. Nakuha noong 4 August 2023.
- ↑ "These places baked the most during Earth's hottest month on record". The Washington Post. 2 August 2023. Nakuha noong 4 August 2023.
- ↑ "July 2023 is set to be the hottest month on record". World Meteorological Organization. 31 July 2023. Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2 Agosto 2023. Nakuha noong 5 August 2023.
- ↑ "Eurozone interest rates raised to all-time high". BBC News (sa Ingles). 2023-09-14. Nakuha noong 2023-09-14.
- ↑ Kirby, Paul (2023-09-19). "Azerbaijan launches operation against Nagorno-Karabakh". BBC (sa Ingles). Nakuha noong 2023-09-19.
- ↑ "Why this week's mass exodus from embattled Nagorno-Karabakh reflects decades of animosity". The Independent. 2023-09-28. Nakuha noong 2023-09-29.
- ↑ "Separatist government of Nagorno-Karabakh says it will dissolve itself by January 2024". AP News (sa Ingles). 28 September 2023. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 September 2023. Nakuha noong 28 September 2023.
- ↑ "President Macron says France will end its military presence in Niger, pull its ambassador after coup". AP News. September 24, 2023.
- ↑ "Live updates: Militants infiltrate Israel from Gaza as Hamas claims major rocket attack". CNN. 7 October 2023. Nakuha noong 7 October 2023.
- ↑ "Israel shells south Lebanon after Palestinian militants crossed into Israel". Naharnet. October 9, 2023. Nakuha noong 2023-10-09.
- ↑ Israel formally declares war, approves 'significant' steps to retaliate for Hamas attack
- ↑ "After blast kills hundreds at Gaza hospital, Hamas and Israel trade blame as rage spreads in region". AP News (sa Ingles). 2023-10-17. Inarkibo mula sa orihinal noong October 17, 2023. Nakuha noong 2023-10-20.
- ↑ "Biden pushes for 'pauses' with Netanyahu; Gaza death toll passes 10,000, health officials say". The Washington Post. 6 November 2023. Nakuha noong 7 November 2023.
- ↑ "U.S. surgeons perform world's first whole eye transplant". Japan Today (sa Ingles). 2023-11-10. Nakuha noong 2023-11-10.
- ↑ Erdoğan, Recep Tayyip [@RTErdogan] (Pebrero 10, 2021). "Millî Uzay Programı Hedeflerimiz Cumhuriyetimizin 100. yılında Ay'a ilk teması gerçekleştirmek. #GökyüzüneBakAyıGör" (Tweet) – sa pamamagitan ng Twitter.
- ↑ Lin, Sean (Agosto 14, 2020). "Cabinet approves lowering age of majority to 18". Taipei Times (sa Ingles). Nakuha noong Pebrero 24, 2021.
- ↑ Mariano, Keith Richard D. (Pebrero 16, 2017). "Broadcasters commit to digital TV switch by 2023". BusinessWorld (sa Ingles). Inarkibo mula sa ang orihinal noong 2021-02-24. Nakuha noong 2021-03-30.
- ↑ Esmael, Maria Lisbet K. (Oktubre 7, 2018). "Govt on course to hit 2023 full digital TV transition". The Manila Times (sa Ingles). Inarkibo mula sa ang orihinal noong Abril 18, 2019. Nakuha noong Marso 30, 2021.