Hafez
Hafez | |
|---|---|
.jpg) Pintang-larawan ni Hafez na gawa ni Abolhassan Sadighi | |
| Makatang espirituwal, mistiko | |
| Ipinanganak | c. 1325 Shiraz, Persang Muzaffarid (makabagong-panahong Iran) |
| Namatay | 1390 (edad 64–65) Shiraz, Imperyong Timurida (makabagong-panahong Iran) |
| Pangunahing dambana | Puntod ni Hafez, Shiraz, Iran |
| Mga impluwensya | Ibn Arabi, Khwaju, Al-Hallaj, Sanai, Anvari, Nizami, Sa'di, Khaqani, Attar |
| Inimpluwensyuhan | Sumunod na makatang lirikong Persa, Goethe, Ralph Waldo Emerson, Mihály Csokonai |
Tradisyon o uri | Panulaang mistiko (Ghazal, Irfan) |
| Pangunahing gawa | Ang Divān ni Hafez |
Si Khājeh Shams-od-Dīn Moḥammad Ḥāfeẓ-e Shīrāzī (Persa: خواجه شمسالدین محمد حافظ شیرازی), na kilala sa kanyang sagisag-panulat na Hafez (حافظ, Ḥāfeẓ, 'ang tagapagsaulo; ang (ligtas na) tagabantay'; 1325–1390) o Hafiz,[1] ay isang makatang lirikong Persa[2][3] na itinuturing ang mga nakolektang gawa ng maraming taga-Iran bilang isa sa pinakamataas na tugatog ng panitikang Persa. Madalas na matatagpuan ang kanyang mga gawa sa mga tahanan ng mga nagsasalita ng Persa, na natututo at naisapuso ang kanyang mga tula at ginagamit ang mga ito bilang pang-araw-araw na mga salawikain at kasabihan. Naging paksa ang kanyang buhay at mga tula ng maraming pagsusuri, komentaryo, at interpretasyon, na nakaimpluwensya sa pagsulat ng Persa pagkatapos ng ika-14 na dantaon kaysa sa ibang may-akda ng Persa.
Kilala si Hafez sa kanyang Divān, isang koleksyon ng kanyang mga natitirang tula na malamang na pinagsama-sama pagkatapos ng kanyang kamatayan. Maaaring inilarawan ang kanyang mga gawa bilang "antinomiyano" at sa medyebal na paggamit ng terminong "teosopiko"; ginamit ang terminong "teosopiya" noong ika-13 at ika-14 na dantaon upang ipahiwatig ang gawaing mistikal ng "mga may-akda na hango lamang sa mga banal na aklat " (na naiiba sa teolohiya). Pangunahing sumulat si Hafez sa pampanitikan na uri ng tulang liriko, o mga gazal, na siyang perpektong istilo para sa pagpapahayag ng lubos na kaligayahan ng banal na inspirasyon sa mistikal na anyo ng mga tula ng pag-ibig. Isa siyang Sufi.[1]
Ang mga tema ng kanyang mga gazal ay kinabibilangan ng minamahal, pananampalataya at paglalantad ng pagkukunwari. Sa kanyang mga gazal, tinatalakay niya ang pag-ibig, alak at mga taberna, na nagpapakita lahat ng relihiyosong lubos na kaligayahan at kalayaan mula sa pagpigil, maging sa aktuwal na makamundong pagpapalaya o sa tinig ng magkasintahan. Lumilitaw ang kanyang impluwensya sa mga nagsasalita ng Persa sa panghuhula ng kanyang mga tula (Persa: فال حافظ, romanisado: fāl-e hāfez, medyo katulad ng tradisyong Romano ng Sortes Vergilianae) at sa madalas na paggamit ng kanyang mga tula sa tradisyonal na musikang Persa, biswal na sining at kaligrapiyang Persa. Matatagpuan ang kanyang libingan sa kanyang lugar ng kapanganakan ng Shiraz. Ang mga adaptasyon, imitasyon at pagsasalin ng kanyang mga tula ay umiiral sa lahat ng pangunahing wika.
Buhay
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Si Hafez ay ipinanganak sa Shiraz sa Persa. Iilang detalye lamang ng kanyang buhay ang nalalaman. Umaasa ang mga kuwento ng kanyang maagang buhay sa mga tradisyonal na anekdota. Nagbabanggit kay Hafez ang mga unang tazkira (maikling talambuhay) na karaniwang itinuturing na hindi mapagkakatiwalaan. Sa murang edad, naisaulo niya ang Quran. Binigyan siya ng titulong Hafez, na ginamit niya kalaunan bilang kanyang sagisag-panulat.[4] Isinulat ang paunang salita ng kanyang Divān, kung saan tinalakay ang kanyang maagang buhay, ng isang hindi kilalang kontemporaryo na ang pangalan ay maaaring Moḥammad Golandām. Dalawa sa pinakalubos na pinapahalagahang mga modernong edisyon ng Divān ni Hafez ay pinagsama-sama nina Allame Mohammad Qazvini at Qāsem Ghani (495 ghazal) at ni Parviz Natel-Khanlari (486 gazal). Isang Muslim na Sufi si Hafez.[1]
Ang mga modernong iskolar sa pangkalahatan ay sumasang-ayon na siya ay isinilang alinman noong 1315 o 1317. Ayon sa salaysay ni Jami, namatay si Hafez noong 1390. Sinuportahan siya ng pagtangkilik mula sa ilang sunud-sunod na lokal na rehimen: Naluklok sa kapangyarihan si Shah Abu Ishaq habang tinedyer si Hafez; si Timur sa pagtatapos ng kanyang buhay; at maging ang mahigpit na pinuno na si Shah Mubariz ud-Din Muhammad (Mubariz Muzaffar) a tinatangkilik siya. Bagaman, higit na umunlad ang kanyang gawa sa ilalim ng 27-taong pamumuno ni Jalal ud-Din Shah Shuja (Shah Shuja), sinasabing panandaliang nawalan ng pabor si Hāfez kay Shah Shuja dahil sa panunuya ng mga mabababang makata (sumulat si Shah Shuja ng tula mismo at maaaring personal na kinuha ang mga komento), pinipilit si Hāfez na tumakas mula Shiraz patungong Isfahan at Yazd, gayunpaman, walang makukuhang ebidensya sa kasaysayan.[5] Nakipagpalitan din si Hafez ng mga liham at tula kay Ghiyasuddin Azam Shah, ang Sultan ng Bengal, na nag-imbita sa kanya sa Sonargaon kahit na hindi siya nakarating.[6][7]
Dalawampung taon pagkatapos ng kanyang kamatayan, isang libingan ang itinayo upang parangalan si Hafez sa mga Halamanan ng Musalla sa Shiraz. Idinisenyo ang kasalukuyang mausoleo ni André Godard, isang arkeologo at arkitektong Pranses, noong huling bahagi ng dekada 1930, at itinaas ang libingan sa isang plataporma sa gitna ng mga hardin ng rosas, mga kanal ng tubig, at mga puno ng kahel. Sa loob, nagtataglay ang sarkopagomg alabastro ni Hafez ng inskripsiyon ng dalawa sa kanyang mga tula.
Satira, relihiyon, at politika
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Bagaman kilala si Hafez sa kanyang mga tula, hindi siya gaanong kinikilala para sa kanyang intelektuwal at pampolitikang kontribusyon. Ang isang tiyak na tampok ng tula ni Hafez ay ang balintunang tono nito at ang tema ng pagkukunwari, na malawakang pinaniniwalaan na isang kritika sa mga relihiyoso at naghaharing establisyimento noong panahong iyon.[8][9] Nabuo ang satirang Persa noong ika-14 na dantaon, sa loob ng mga korte ng Imperyong Monggol. Sa panahong ito, gumawa si Hafez at iba pang mga kilalang maagang satirista, tulad ni Ubayd Zakani, ng isang pangkat ng gawa na mula noon ay naging isang huwaran para sa paggamit ng satira bilang isang pampulitikang aparato. Marami sa kanyang mga kritika ang pinaniniwalaang tinatarget ang pamumuno ni Mubariz al-Din Muhammad, partikular, tungo sa pagkakawatak-watak ng mahahalagang pampubliko at pribadong institusyon.[8][9][10]
Ang kanyang gawa, lalo na ang kanyang mapanlikhang pagtukoy sa mga monasteryo, kumbento, Shahneh, at muhtasib, ay hindi pinansin ang mga bawal sa relihiyon sa kanyang panahon, at nakahanap siya ng katatawanan sa ilan sa mga relihiyosong doktrina ng kanyang lipunan.[9][10] Naging isang karaniwang kasanayan ang paggamit ng polemikong katatawanan sa pampublikong diskurso pang-Iran at marahil ang de facto ngayon ang pangungutya na wika ng panlipunan komentaryong pang-Iran.[9]
Divan-e-Hafez
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Divan Hafez ay isang aklat na naglalaman ng lahat ng natitirang tula ni Hafez. Nasa Persa ang karamihan sa mga tulang ito at ang gazal ang pinakamahalagang bahagi ng Divan na ito. Mayroong mga tula sa iba pang mga anyong patula tulad ng piyesa, oda, Masnavi at kuwarteto sa Divan na ito.
Walang ebidensya na karamihan sa mga tula ni Hafez ay nawasak. Bukod pa rito, sikat na sikat si Hafez noong nabubuhay pa siya; samakatuwid, nagpapahiwatig ang maliit na bilang ng mga tula sa korte na hindi siya isang mabungang makata.
Ang Divan ni Hafez ay malamang na pinagsama-sama sa unang pagkakataon ni Mohammad Glendam pagkatapos ng kanyang kamatayan. Siyempre, nagpapahiwatig ang ilang hindi nakumpirma na mga ulat na inilathala ni Hafez ang kanyang korte noong AH 770 (1368). iyon ay, nabago higit sa dalawampung taon bago ang kanyang kamatayan.
Mga tula ni Hafez
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang numero sa edisyon nina Muhammad Qazvini at Qasem Ghani (1941) ay ibinigay, gayundin ng Parviz Nātel-Khānlari (ikalawang ed. 1983):
- Alā yā ayyoha-s-sāqī – QG 1; PNK 1
- Dūš dīdam ke malā'ek – QG 184; PNK 179
- Goftā borūn šodī – QG 406; PNK 398
- Mazra'-ē sabz-e falak – QG 407; PNK 399
- Naqdhā rā bovad āyā – QG 185; PNK 180
- Sālhā del talab-ē jām – QG 142 (Ganjoor 143); PNK 136
- Shirazi Turk – QG 3; PNK 3
- Sīne mālāmāl – QG 470; PNK 461
- Zolf-'āšofte – QG 26; PNK 22
Tingnan din
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Rumi, makatang Persa
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Ḥāfeẓ | Persian author", Encyclopedia Britannica (sa wikang Ingles), nakuha noong 2018-08-06
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Encyclopaedia Iranica. "HAFEZ". www.iranicaonline.org (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2018-08-06.
HAFEZ (Ḥāfeẓ), Šams-al-Din Moḥammad, of Shiraz (ca. 715-792/1315-1390), celebrated Persian lyric poet.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ de Fouchécour, Charles-Henri (2018-07-01). "Ḥāfiẓ". Encyclopaedia of Islam, THREE (sa wikang Ingles).
Shams al-Dīn Muḥammad Ḥāfiẓ was a Persian lyric poet who lived in Shiraz from about 715/1315 to 792/1390.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Jonathan, Bloom (2002). Islam: A Thousand Years of Faith and Power (sa wikang Ingles). Yale University Press. p. 166. ISBN 0-300-09422-1. Nakuha noong 2015-03-21.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Gray, pp. 2-4. (sa Ingles)
- ↑ Haider, MH (3 Hulyo 2015). "The Persian candy". The Daily Star (Bangladesh) (sa wikang Ingles).
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Rabindranath Tagore (1932). Journey to Persia and Iraq (sa wikang Ingles). p. 47.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 8.0 8.1 Yavari, Neguin; Potter, Lawrence G.; Oppenheim, Jean-Marc Ran (Nobyembre 24, 2004). Views from the Edge: Essays in Honor of Richard W. Bulliet (sa wikang Ingles). Columbia University Press. ISBN 9780231509367 – sa pamamagitan ni/ng Google Books.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 "طنز حافظ". Aftabir.com (sa wikang Arabe).
- ↑ 10.0 10.1 "مائده جان رسید ( بخش سوم)" (sa wikang Arabe).