Himagsikang Cubano
Ang Himagsikang Cubano (Kastila: Revolución cubana) ay isang militar at pampulitikang pagsisikap na ibagsak ang pamahalaan ng Cuba sa pagitan ng 1953 at 1959. Nagsimula ito pagkatapos ng 1952 Cuban coup d'état na naglagay kay Fulgencio Batista bilang pinuno ng estado. Matapos mabigong labanan si Batista sa korte, nag-organisa si Fidel Castro ng isang armadong atake sa Moncada Barracks ng Cuban military noong Hulyo 26, 1953. Inaresto ang mga rebelde at habang nasa bilangguan ay binuo ang 26th of July Movement. Pagkatapos makamit ang amnestiya ang mga rebeldeng M-26-7 ay nag-organisa ng isang ekspedisyon mula sa Mexico sa Granma yate upang lusubin ang Cuba. Sa mga sumunod na taon, dahan-dahang matatalo ng hukbong rebelde ng M-26-7 ang hukbong Cuban sa kanayunan, habang ang pakpak nito sa lunsod ay makikibahagi sa sabotahe at pangangalap ng hukbong rebelde. Sa paglipas ng panahon ang orihinal na kritikal at ambivalent Popular Socialist Party ay darating upang suportahan ang 26th of July Movement noong huling bahagi ng 1958. Sa oras na patalsikin ng mga rebelde si Batista ang rebolusyon ay na hinihimok ng Popular Socialist Party, 26th of July Movement, at ng Revolutionary Directorate of March 13.[7]
Sa wakas ay pinatalsik ng mga rebelde si Batista noong 1 Enero 1959, na pinalitan ang kanyang pamahalaan. Ang 26 Hulyo 1953 ay ipinagdiriwang sa Cuba bilang Día de la Revolución (mula sa Kastila: "Araw ng Rebolusyon"). Ang 26th of July Movement ay nagbago nang maglaon ayon sa Marxist–Leninist lines, naging Communist Party of Cuba noong Oktubre 1965.[8]
Ang Rebolusyong Cuban ay nagkaroon ng malakas na epekto sa loob at internasyonal. Sa partikular, binago nito ang ugnayan ng Cuba–Estados Unidos, bagama't ang mga pagsisikap na pahusayin ang mga relasyong diplomatiko, gaya ng Cuban thaw, ay nakakuha ng momentum noong 2010s.[9][10][11][12] Sa agarang resulta ng rebolusyon, nagsimula ang gobyerno ni Castro isang programa ng nasyonalisasyon, sentralisasyon ng press at political consolidation na nagpabago sa Cuba's economy at civil society.[13]
Background
[baguhin | baguhin ang wikitext]Korupsyon sa Cuba
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang Republika ng Cuba sa pagpasok ng ika-20 siglo ay higit na nailalarawan sa pamamagitan ng isang malalim na nakatanim na tradisyon ng katiwalian kung saan ang pakikilahok sa pulitika ay nagresulta sa mga pagkakataon para sa mga elite na makisali sa akumulasyon ng yaman.[14] Ang unang panahon ng pagkapangulo ng Cuba sa ilalim ng Don Tomás Estrada Palma mula 1902 hanggang 1906 ay itinuturing na itinataguyod ang pinakamahusay na mga pamantayan ng integridad ng administratibo sa kasaysayan ng Republika ng Cuba.[15] Gayunpaman, isang interbensyon ng Estados Unidos noong 1906 ang nagresulta sa Charles Edward Magoon , isang Amerikanong diplomat, na pumalit sa gobyerno hanggang 1909. Bagama't hindi kinukunsinti ng gobyerno ni Magoon ang mga katiwalian, may debate kung gaano kalaki ang ginawa upang pigilan ang laganap lalo na sa pagdagsa ng pera ng Amerika na pumapasok sa maliit na bansa. Iminumungkahi ni Hugh Thomas na habang hindi sinang-ayunan ni Magoon ang mga katiwalian, nananatili pa rin ang katiwalian sa ilalim ng kanyang administrasyon at pinahina niya ang awtonomiya ng hudikatura at ang kanilang mga desisyon sa korte.[16][Pahina'y kailangan] Noong Enero 29, 1909, ang soberanong pamahalaan ng Cuba ay naibalik, at José Miguel Gómez ay naging pangulo.
Walang malinaw na ebidensiya ng katiwalian ni Magoon na lumabas, ngunit ang kanyang paghihiwalay na galaw ng pagbibigay ng mga kumikitang kontrata sa Cuban sa mga kumpanya ng U.S. ay isang patuloy na punto ng pagtatalo. Ang sumunod na pangulo ng Cuba, José Miguel Gómez, ang unang nasangkot sa malaganap na katiwalian at katiwalian sa gobyerno iskandalo. Ang mga iskandalo na ito ay nagsasangkot ng suhol na sinasabing ibinayad sa mga opisyal at mambabatas ng Cuban sa ilalim ng isang kontrata para maghanap sa daungan ng Havana, gayundin ang pagbabayad ng mga bayarin sa mga kasama ng gobyerno at mataas na antas na opisyal.[17] Ang kahalili ni Gómez, Mario García Menocal, ay nais na wakasan ang mga iskandalo sa katiwalian at inangkin na nakatuon sa integridad ng administrasyon habang siya ay tumakbo sa isang slogan ng "katapatan, kapayapaan at trabaho".[15] Sa kabila ng kanyang mga intensyon, talagang tumindi ang katiwalian sa ilalim ng kanyang pamahalaan mula 1913 hanggang 1921.[16][Pahina'y kailangan] Ang mga pangyayari ng pandaraya ay naging mas karaniwan habang ang mga pribadong aktor at ang mga kontratista ay madalas na nakikipagsabwatan sa mga pampublikong opisyal at mambabatas. Iniuugnay ni Charles Edward Chapman ang pagtaas ng katiwalian sa sugar boom na naganap sa Cuba sa ilalim ng Menocal administration.[18] Higit pa rito, ang pagdating ng World War One ay nagbigay-daan sa pamahalaan ng Cuban na manipulahin ang mga presyo ng asukal, ang pagbebenta ng mga export at import permit.[15] Habang nasa opisina, pinangasiwaan ni García Menocal ang kanyang kolehiyo fraternity, sa 1920 Delta Kappa Epsilon National Convention, ang unang internasyonal na kumperensya ng fraternity sa labas ng US, na naganap sa Cuba. Siya ang may pananagutan sa paglikha ng Cuban Peso; hanggang sa kanyang pagkapangulo ay ginamit ng Cuba ang parehong Spanish Real at US Dollar. Iniwan ni Pangulong Menocal ang pambansang kabang-yaman ng Cuba sa overdraft at samakatuwid ay nasa mapanganib na sitwasyon sa pananalapi. Gumastos umano si Menocal ng $800 milyon sa kanyang 8 taon sa panunungkulan at nag-iwan ng lumulutang na utang na $40 milyon.
Alfredo Zayas ay humalili sa Menocal mula 1921 hanggang 1925 at nakibahagi sa tinutukoy ni Calixto Masó bilang "pinakamalaking pagpapahayag ng administratibong katiwalian".[15] Parehong maliit at malaking katiwalian. kumalat sa halos lahat ng aspeto ng pampublikong buhay at ang administrasyong Cuban ay naging higit na nailalarawan sa pamamagitan ng nepotismo dahil umasa si Zayas sa mga kaibigan at kamag-anak upang iligal na makakuha ng mas malawak na access sa kayamanan.[16][Pahina'y kailangan] Gerardo Machado ang humalili kay Zayas mula 1925 hanggang 1933, at pumasok sa pagkapangulo na may malawak na katanyagan at suporta mula sa mga pangunahing partidong pampulitika. Gayunpaman, ang kanyang suporta ay tumanggi sa paglipas ng panahon. Dahil sa mga nakaraang patakaran ni Zayas, Gerardo Machado ay naglalayon na bawasan ang katiwalian at pagbutihin ang pagganap ng pampublikong sektor sa ilalim ng kanyang sunud-sunod na administrasyon mula 1925 hanggang 1933. Bagama't matagumpay niyang nabawasan ang mga halaga ng mababang antas at maliit na katiwalian, malaking katiwalian. nananatili pa rin sa kalakhan. Sinimulan ni Machado ang mga proyektong pangkaunlaran na nagbigay-daan sa pagpapatuloy ng malaking katiwalian sa pamamagitan ng pagtaas ng mga gastos at ang paglikha ng "malalaking margin" na nagbigay-daan sa mga pampublikong opisyal na iligal na maglaan ng pera.[19] Sa ilalim ng kanyang pamahalaan, ang mga pagkakataon para sa katiwalian ay naging mas kaunting mga kamay na may "sentralisadong pamamaraan sa pagbili ng pamahalaan" at ang pangongolekta ng mga suhol sa mas maliit na bilang ng burukrat at mga administrador.[19] Sa pamamagitan ng pag-unlad ng mga imprastraktura ng real estate at paglago ng industriya ng turismo ng Cuba, nagamit ng administrasyong Machado ang impormasyon ng tagaloob upang kumita mula sa mga deal sa negosyo ng pribadong sektor.[19] Maraming tao ang tumutol sa kanyang muling pagtakbo para sa [[1928] Cuban presidential election|muling halalan noong 1928]], dahil ang kanyang tagumpay ay lumabag sa kanyang pangako na maglingkod sa loob lamang ng isang termino. Habang nagiging mas mahigpit ang mga protesta at rebelyon, pinigilan ng kanyang administrasyon ang malayang pananalita at gumamit ng mapanupil na taktika ng pulisya laban sa mga kalaban. Si Machado ay nagpakawala ng isang alon ng karahasan laban sa kanyang mga kritiko, at mayroong maraming mga pagpatay at pagpaslang na ginawa ng pulisya at hukbo sa ilalim ng administrasyon ni Machado. Ang lawak ng kanyang pagkakasangkot sa mga ito ay pinagtatalunan, ngunit sa huli, si Machado ay inilarawan bilang isang diktador. Noong Mayo 1933, pinaalis si Machada nang dumating sa Cuba ang bagong hinirang na embahador ng US na si Sumner Welles at sinimulan ang negosasyon sa mga grupo ng oposisyon para sa isang pamahalaan na hahalili kay Machado. Ang isang pansamantalang pamahalaan na pinamumunuan ni Carlos Manuel de Céspedes y Quesada (anak ng bayani ng kalayaan ng Cuban Carlos Manuel de Céspedes) at kasama ang mga miyembro ng ABC ay na-broker; kinuha nito ang kapangyarihan noong Agosto 1933 sa gitna ng isang pangkalahatang welga sa Havana.
Carlos Manuel de Céspedes y Quesada pagkatapos ay inalok ang posisyon ng Pangulo ng ambassador Sumner Welles. Siya ay nanunungkulan noong Agosto 13, 1933, at iminungkahi ni Welles na "ang pangkalahatang halalan ay maaaring isagawa nang humigit-kumulang 3 buwan mula ngayon upang ang Cuba ay muling magkaroon ng isang pamahalaang konstitusyonal sa tunay na kahulugan ng salita." Sumang-ayon si Céspedes, at idineklara na ang isang pangkalahatang halalan ay gaganapin sa Pebrero 24, 1934, para sa isang bagong termino ng pagkapangulo na magsisimula sa Mayo 20, 1934. Gayunpaman, noong Setyembre 4–5, 1933, ang Pag-aalsa ng mga Sarhento ay kinuha lugar habang si Céspedes ay nasa Matanzas at Santa Clara matapos ang isang bagyo ay nanalanta sa mga rehiyong iyon. Ang hunta ng mga opisyal na pinamumunuan ni Sarhento Fulgencio Batista at mga estudyante ay nagpahayag na kinuha nito ang kapangyarihan upang matupad ang mga layunin ng rebolusyon; maikli nitong inilarawan ang isang programa na kinabibilangan ng pagbabagong pang-ekonomiya, pagpaparusa sa mga nagkasala, pagkilala sa mga pampublikong utang, paglikha ng mga korte, muling pagsasaayos sa pulitika, at anumang iba pang aksyon na kinakailangan upang bumuo ng isang bagong Cuba batay sa katarungan at demokrasya.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ 1.0 1.1 Dixon, Jeffrey S.; Sarkees, Meredith Reid (2015). A Guide to Intra-state Wars: An Examination of Civil, Regional, and Intercommunal Wars, 1816–2014. CQ Press. p. 98.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Jowett, Philip (2019). Liberty or Death: Latin American Conflicts, 1900–70. p. 309.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Jacob Bercovitch and Richard Jackson (1997). International Conflict: A Chronological Encyclopedia of Conflicts and Their Management, 1945–1995. Congressional Quarterly.
- ↑ Singer, Joel David and Small, Melvin (1974). The Wages of War, 1816–1965. Inter-University Consortium for Political Research.
- ↑ Eckhardt, William, in Sivard, Ruth Leger (1987). World Military and Social Expenditures, 1987–88 (12th ed.), World Priorities.
- ↑ "Massacres during Batista's Dictatorship". 26 Enero 2017. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 Setyembre 2018. Nakuha noong 26 Enero 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ { {cite book |last= Kapcia|first= Antoni|date=2020 |title=Isang Maikling Kasaysayan ng Rebolusyonaryong Cuba Revolution, Power, Authority at Estado mula 1959 hanggang sa Kasalukuyang Araw |url=https://books.google.com /books?id=jmMNEAAAQBAJ |publisher=Bloomsbury Publishing |pages=15–19 |isbn=978-1786736475}}
- ↑ .php?storyId=98937598 "Cuba Marks 50 Years Since 'Triumphant Revolution'" Naka-arkibo 27 May 2018[Date mismatch] sa Wayback Machine.. Jason Beaubien. NPR. 1 Enero 2009. Nakuha noong 9 Hulyo 2013.
- ↑ Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalangFirstShipCuba2012); $2 - ↑ 0 "Sa Cuba Embargo, It's the U.S. and Israel Against the World – Again". The New York Times. 28 Oktubre 2014. [https: //web.archive.org/web/20170706183216/https://takingnote.blogs.nytimes.com/2014/10/28/on-cuba-embargo-its-the-u-s-and-israel-against-the- world-again/?_r=0 Inarkibo] mula sa orihinal noong 6 Hulyo 2017. Nakuha noong 31 Oktubre 2014.
{{cite web}}: Check|archive-url=value (tulong); Check|url=value (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ [https:/ /www.latimes.com/opinion/editorials/la-ed-cuba-20150417-story.html "Cuba mula sa listahan ng terorismo ng U.S.: Goodbye to a Cold War relic"]. Los Angeles Times. 17 Abril 2015. -20150417-story.html Inarkibo mula sa orihinal noong 18 Abril 2015. Nakuha noong 18 Abril 2015.
{{cite web}}: Check|archive-url=value (tulong); Check|url=value (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalangReOpen2015); $2 - ↑ Lazo , Mario (1970). Mga Pagkabigo sa Patakaran ng Amerika sa Cuba – Dagger sa Puso. Twin Circle Publishing Co.: New York. pp. 198–200, 204. Padron:LCCN/prepare.
- ↑ Diaz-Briquets, Sergio (2006). Korupsyon sa Cuba: Castro at higit pa. Pérez-López, Jorge F. (ika-1st (na) edisyon). Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0292714823. OCLC 64098477.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Masó y Vázquez, Calixto (1976). Historia de Cuba: la lucha de un pueblo por cumplir su destino histórico y su vocación de libertad (ika-2nd (na) edisyon). Miami, Florida: Ediciones Universal. ISBN 978-0897298759. OCLC 2789690.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 16.0 16.1 16.2 Thomas 1998.
- ↑ Maling banggit (Hindi tamang
<ref>tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang: 13); $2 - ↑ Chapman, Charles E. (2005) [1927]. A history of the Cuban Republic: a study in Hispanic American politics. Whitefish, Montana: Kessinger. ISBN 978-1417903115. OCLC 67235524.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 19.0 19.1 19.2 Schwartz, Rosalie (1997). Pleasure Island : turismo at tukso sa Cuba. Lincoln: University of Nebraska Press. ISBN 978-0585300610. OCLC 45733547.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)