Hong Kong Junta

Hong Kong Junta
1897
Emilio Aguinaldo at iba pang rebolusyunaryo matapos ang Pact of Biak-na-Bato
Kasaysayan
• Naitatag	27 December 1897

Ang Hong Kong Junta ay isang organisasyon na binuo bilang isang rebolusyonaryong gobyerno sa pagpapatapon ng mga rebolusyonaryong Pilipino pagkatapos ng paglagda sa Kasunduan ng Biak-na-Bato noong Disyembre 15, 1897. Ito ay pinamumunuan ni Emilio Aguinaldo at may kasamang matataas na antas ng mga tauhan sa rebolusyong Pilipino laban sa pamumuno ng mga Espanyol na sumama kay Aguinaldo sa pagkatapon nito sa Crown Colony ng Hong Kong mula sa Pilipinas.

Pagkakatatag

Ang mga Pilipinong may simpatiya laban sa mga Espanyol ay tumakas sa Hong Kong mula noong 1872 Pag-aaklas sa Kabite habang pinoprotektahan ng batas ng Britanya ang mga takas politika.

Ang Kasunduan sa Biak-na-Bato ay nilagdaan noong Disyembre 15, 1897. Bilang bahagi ng kasunduang ito, si Emilio Aguinaldo, pinuno noon ng Rebolusyong Pilipino, ay pumayag na umalis sa Pilipinas. Noong Disyembre 27, 1897, sumakay siya sa barkong Uranus sa Sual, Pangasinan sa Golpo ng Lingayen. Noong Enero 2, 1898, ang unang araw ng pagbabangko pagkatapos ng pagdating sa Hong Kong, si Aguinaldo ay nagdeposito ng $MXN400,000 na natanggap mula sa pamahalaang Espanyol sa ilalim ng mga tuntunin ng natapos na Kasunduan, sa isang account saHong Kong at Shanghai Bank sa ilalim ng pangalang Aguinaldo and Company ; sumunod pa ang mga regular na transaksyon sa pagbabangko. Nagtatag si Aguinaldo ng mahigpit na badyet para sa mga naipatapon sa Hong Kong at nagpatupad ng matipid na pag-iral.

Ang kaguluhan sa pananalapi at ang pagtanggi sa kasunduan

Ang mga rebolusyonaryong naiwan sa Pilipinas ay hindi nasisiyahan sa kaayusan kung saan ang mga naipatapon sa Hong Kong ay nagtatamasa ng mga pondong galing sa Kasunduan habang sila ay naiwan na walang pera, at nakipag-ayos sa mga Kastila para sa ikalawang yugto ng mga pondong iyon, na nagkakahalaga ng isa pang $MXN400,000, na babayaran sa kanila para ipamahagi sa mga nangangailangang rebelde sa Pilipinas. Ginawa ito, at hinati-hati ang pondo sa mga lider ng rebeldeng naiwan sa Biak-na-Bato. Si Pedro Paterno, na naging instrumento sa pakikipag-ayos sa Kasunduan, ay ipinaalam ito kay Aguinaldo nang ito ay magawa.

Nagpatawag ng pagpupulong si Aguinaldo at inihayag ang impormasyong natanggap niya mula kay Paterno at Miguel Primo de Rivera, pamangkin ng Gobernador Heneral ng Kastila sa Pilipinas, na ang mga Espanyol ay hindi magbibigay ng karagdagang pondo "hangga't mayroong anumang pag-aalsa sa Pilipinas at hindi nabubuwag ang lipunan ng Katipunan.". Pagkatapos ay inihayag niya na si Isabelo Artacho, na naiwan sa Biak-na-Bato bilang direktor ng komersyo, ay nagbitiw at humihiling na maibalik ang mga gastos. Ito ay nagkaroon ng epekto ng pagkakaisa sa mga naipatapon upang itakwil ang Kasunduan at buhayin muli ang rebolusyon, at pinalitan nila ang mga opisyal ng pansamantalang pamahalaan na nabuo sa Biak-na-Bato ng mga miyembro ng naipatapon na grupo. Bumoto ang mga destiyero upang aprubahan ang pagbibitiw ni Aratcho ngunit tinanggihan siya na maibalik ang mga gastusin. Si Artacho, na aaglakbay mula sa Pilipinas, ay dumating sa Hong Kong at nagsampa ng kaso laban kay Aguinaldo at mga kasama. Nagresulta ito sa pagpapalabas ng isang utos na "upang pigilan ang nasasakdal [Aguinaldo] at ang bawat isa sa kanila mula sa pakikitungo o paghihiwalay sa pag-aari na $400,000, o anumang bahagi nito." Matapos talakayin ang sitwasyon kay Filipe Agoncillo at mag-iwan ng ilang pinirmahang mga tseke kay Vito Belarmino, na pinangalanan niya bilang kanyang kahalili, si Aguinaldo ay nag-labas ng halagang $MXN50,000 at, gamit ang mga ipinapalagay na pangalan, lihim na umalis sa Hong Kong patungo sa Singapore kasama ang kanyang sekretarya at ang kanyang alalay, si Koronel Gregorio del Pilar .

Ang pakikilahok ng mga Amerikano sa Pilipinas

Ang United States Asiatic Squadron, na pinamumunuan ni George Dewey, ay dumating sa Hong Kong noong 17 Pebrero 1898, na inutusan doon ni Theodore Roosevelt, na noon ay Assistant Secretary ng Navy . Inutusan silang maghanda para sa digmaan sa Espanya.

Ipinagpalagay ng Junta sa simula na ang [[Digmaang Espanyol–Amerikano], na nagsimula noong Abril, ay sa Karagatang Atlantiko lamang, at ang iskwadron na ito ay haharangin ang mga dagdag lakas na Espanyol na ipinadala sa Pilipinas. Pagkatapos makipagpulong kay US Consul E. Spencer Pratt sa Singapore, bumalik si Aguinaldo sa Hong Kong. Habang si Aguinaldo ay nasa Singapore, ang Junta ay nakipagnegosasyon sa mga tuntunin para sa pakikipagkasundo sa mga kinatawan ng Espanya sa Hong Kong ngunit, dahil ang Espanya ay nakatuon sa digmaan sa Estados Unidos, ang mga negosasyong ito ay nabalewala. Noong 25 Abril, ang iskwadron ng Estados Unidos ay nakatanggap ng mga utos na magtungo sa Pilipinas. Si Aguinaldo at ang kanyang mga kasama ay dumating pabalik sa Hong Kong sa ilalim ng mga ibang pangalan noong 1 Mayo. Inaasahan ni Aguinaldo, batay sa kanyang mga talakayan sa Singapore, na ang mga Amerikano ay magbibigay ng sasakyan para makabalik siya sa Pilipinas. Ito ay tinalakay sa mga pulong ng Junta kung saan muling itinalaga si Aguinaldo bilang pangulo ng Junta at napagpasyahan na siya ay bumalik. Ang USS <i id="mwYg">McCulloch ay</i> naghatid kay Aguinaldo kasama ang labintatlong miyembro ng Junta sa isang kasunod na paglalayag noong 17 Mayo, pagdating sa Kabite makalipas ang dalawang araw. Sa pagbabalik tanaw noong 1899, sinabi ni Aguinaldo na hinimok siya ng isang Amerikanong opisyal ng hukbong-dagat na bumalik sa Pilipinas upang labanan ang mga Espanyol at sinabing "Ang Estados Unidos ay isang mahusay at mayamang bansa at hindi nangangailangan ng mga kolonya.."Isinulat din ni Aguinaldo na pagkatapos suriin kay Dewey sa pamamaagitan ng telegraph, ang U.S. Consul na si E. Spencer Pratt ay siniguro sa kanya sa Singapore:

That the United States would at least recognize the independence of the Philippines under the protection of the United States Navy. The consul added that there was no necessity for entering into a formal written agreement because the word of the Admiral and of the United States Consul were in fact equivalent to the most solemn pledge that their verbal promises and assurance would be fulfilled to the letter and were not to be classed with Spanish promises or Spanish ideas of a man’s word of honour.

Sinulat ni Pratt noong April 28 sa United States Secretary of State William R. Day, at ipinaliwanag ang mga detalye ng kanyang pakikipagpulong kay Aguinaldo:

At this interview, after learning from General Aguinaldo the state of an object sought to be obtained by the present insurrectionary movement, which, though absent from the Philippines, he was still directing, I took it upon myself, whilst explaining that I had no authority to speak for the Government, to point out the danger of continuing independent action at this stage; and, having convinced him of the expediency of cooperating with our fleet, then at Hongkong, and obtained the assurance of his willingness to proceed thither and confer with Commodore Dewey to that end, should the latter so desire, I telegraphed the Commodore the same day as follows, through our consul-general at Hongkong:--

Walang anumang nabanggit sa usapan sa pagitan ni Pratt at Dewey ang kalayaan o ano pa mang kondisyon na kung saan si Aguinaldo ay makikipag kasundo, ang mga detalye na naiwan para sa pang hinaharap na pag-aayos kay Dewey. Nagka-intensyon si Pratt na mapadali ang okupasyon at administrasyon ng Pilipinas, at maiwasan ang posibleng tunggalian na kalalabasan. Sa isang komunikasyon na naisulat noong July 28, sinabit ni Pratt ang mga sumusunod:

I declined even to discuss with General Aguinaldo the question of the future policy of the United States with regard to the Philippines, that I held out no hopes to him of any kind, committed the government in no way whatever, and, in the course of our confidences, never acted upon the assumption that the Government would cooperate with him—General Aguinaldo—for the furtherance of any plans of his own, nor that, in accepting his said cooperation, it would consider itself pledged to recognize any political claims which he might put forward.

Noong June 16, ipinahatid ni Secretary Day kay Consul Pratt: "Avoid unauthorized negotiations with the Philippine insurgents," noong araw din na iyon:

The Department observes that you informed General Aguinaldo that you had no authority to speak for the United States; and, in the absence of the fuller report which you promise, it is assumed that you did not attempt to commit this Government to any alliance with the Philippine insurgents. To obtain the unconditional personal assistance of General Aguinaldo in the expedition to Manila was proper, if in so doing he was not induced to form hopes which it might not be practicable to gratify. This Government has known the Philippine insurgents only as discontented and rebellious subjects of Spain, and is not acquainted with their purposes. While their contest with that power has been a matter of public notoriety, they have neither asked nor received from this Government any recognition. The United States, in entering upon the occupation of the islands, as the result of its military operations in that quarter, will do so in the exercise of the rights which the state of war confers, and will expect from the inhabitants, without regard to their former attitude toward the Spanish Government, that obedience which will be lawfully due from them. If, in the course of your conferences with General Aguinaldo, you acted upon the assumption that this Government would co-operate with him for the furtherance of any plan of his own, or that, in accepting his co-operation, it would consider itself pledged to recognize any political claims which he may put forward, your action was unauthorized and can not be approved.

Sumulat ang iskolar na Filipino na si Maximo Kalaw noong 1927: "Gayunpaman, ang ilan sa mga pangunahing katotohanan ay tila malinaw. Hindi ipinaunawa kay Aguinaldo na, bilang pagsasaalang-alang sa kooperasyong Pilipino, palalawigin ng Estados Unidos ang kanyang soberanya sa mga Isla, at sa gayon ay kapalit ng dating panginoon na Kastila ay may isang bagong papasok. Ang katotohanan ay walang sinuman sa panahong iyon ang nag-isip na ang pagtatapos ng digmaan ay magreresulta sa pagpapanatili ng Pilipinas sa Estados Unidos."

Si Aguinaldo sa Pilipinas

Pagdating sa Pilipinas, agad na inihayag ni Aguinaldo ang kanyang intensyon na magtatag ng isang diktador na pamahalaan na ang kanyang sarili bilang diktador, na nagsabing siya ay magbibitiw pabor sa isang mahahalal na pangulo. Sa Labanan sa Alapan noong 28 Mayo 1898, sinalakay ni Aguinaldo ang huling natitirang muog ng Imperyo ng Espanya sa Kabite na may mga bagong dagdag na tauhan ng humigit-kumulang 12,000 tropa. Ang labanang ito ay tuluyang nagpalaya sa Kabite mula sa kolonyal na kontrol ng mga Espanyol at humantong sa unang pagtataas ng modernong watawat ng Pilipinas sa tagumpay. Hindi nagtagal, ang Imus at Bacoor sa Kabite, Parañaque at Las Piñas sa Morong, Macabebe, at San Fernando sa Pampanga, gayundin ang Laguna, Batangas, Bulacan, Nueva Ecija, Bataan, Tayabas (kasalukuyang Quezon), at ang mga lalawigan ng Camarines, ay pinalaya ng mga Pilipino. Nakuha rin nila ang daungan ng Dalahican sa Cavite.

Noong 12 Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kalayaan ng Pilipinas sa kanyang bahay sa Cavite El Viejo. Isinulat ni Ambrosio Rianzares Bautista ang Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas, at binasa ang dokumentong ito sa Espanyol noong araw na iyon sa bahay ni Aguinaldo. Noong 18 Hunyo, nagpalabas si Aguinaldo ng isang kautusang pormal na nagtatag ng kanyang diktatoryal na pamahalaan. Noong ika-23 ng Hunyo, naglabas si Aguinaldo ng isa pang kautusan, sa pagkakataong ito ay pinalitan ang diktatoryal na pamahalaan ng isang rebolusyonaryong pamahalaan at pinangalanan ang kanyang sarili bilang pangulo.

Karagdagang trabaho sa Hong Kong at sa Pilipinas

Matapos ang pag-alis ni Aguinaldo, nagkaroon ng pagkakahati sa pagitan ng mga miyembro ng junta na malapit sa kanya, nakatuon sa kalayaan, at mga mayayaman at maimpluwensyang naunang mga naipatapon sa Hong Kong na nagnanais na masakop ng Amerika ang Pilipinas, o katayuan bilang isang protektorat . Niligawan ni Aguinaldo ang pangalawang grupo, ngunit sa pag-asa lamang na makakuha ng tulong pinansyal.

Bago umalis sa Hong Kong, nakipag-ayos si Aguinaldo kay Wildman para sa pag-secure ng mga armas, pinondohan iyon ng MXN$117,000 mula sa mga pondong nakadeposito sa Hong Kong. Ayon kay Aguinaldo, isang paunang kargamento ng 2,000 Mauser rifles at 200,000 cartridge ang natanggap ng Pilipinas, ngunit hindi dumating ang ipinangakong pangalawang kargamento. Maaaring ito ay sumasalamin sa reaksyon ni Wildman sa mga tagubilin na natanggap niya pagkatapos mag-ulat ng isang alok ng alyansa ni Felipe Agoncillo noong Nobyembre 1897; noong panahong iyon, inutusan siya ng Kagawaran ng Estado ng Estados Unidos na tumanggi.

Noong Hunyo, isa pang shipment ng mga armas na binubuo ng 2,000 rifle at 200,000 rounds ang naihatid sa Pilipinas sa halagang $MXN80,000 Ang kargamento na ito ay pinangasiwaan ni Teodoro Sandiko, na sinamahan ito sa Pilipinas. Tinangka ng Junta na ayusin ang pagkuha ng mga armas mula sa bansang Hapon at isang order ang inilagay para sa isang paunang kargamento. Ang pagkalito sa pagbabayad at ang pagumpisa ng labanan sa pagitan ng mga pwersang Amerikano at Pilipino, gayunpaman, ay nagresulta sa pagkansela nito.

Hiniling ni Aguinaldo kay Agoncillo noong Agosto 7 na pumunta sa Estados Unidos:

so that McKinley's government may know our true situation. Make him understand that our country has its own government, that civil organizations exist in the provinces already taken and soon the congress of representatives of these provinces will meet. Tell them that they cannot do with the Philippines as they wish, because many misfortunes may happen both to us and to them if we do not come to an agreement as to our future relations. ...

A letter for President McKinley is herewith sent to you, so that he may recognize you as my representative. ... When congress shall have been assembled and said arrangements made, I will send you your proper credentials. ... The policy which you will pursue in the United States is the following: Make them understand that whatever may be their intentions towards us, that it is not possible for them to overrule the sentiments of the people represented by the government, and they must first recognize it if we are to come to an agreement. Still do not accept any contracts or give any promises respecting protection or annexation, because we will see first if we can obtain independence. This is what we shall endeavor to secure meanwhile if it should be possible to do so, still give them to understand in a way that you are unable to bind yourself but that once we are independent we will be able to make arrangements with them. ...

I have entire confidence in your recognized ability and wisdom which I also knew when we were companions, and I hope you will now pull all your moral courage together, because we will be between tigers and lions. Still, I believe you will be able to snatch our people away from their clutches.

Hiniling din ni Aguinaldo sa mga natitira sa Hong Kong na magtrabaho patungo sa isang alyansa sa Estados Unidos, na may mandatong makipag-ayos sa ilang mga isla ng Espanya ngunit tanggapin ang pagiging isang protektorat ng Amerika bilang huling paraan lamang. Inatasan din silang magkaisa ang komunidad ng mga Pilipino sa Hong Kong sa likod ng kanilang layunin.

Noong 13 Agosto 1898, isinuko ng mga Espanyol ang Maynila sa mga Amerikano. Mabilis na naging masalimuot ang relasyon sa mga Amerikano. Noong 30 Agosto, nagpadala si Aguinaldo ng mga tagubilin kay Agoncillo na ipaalam sa kanya na si US Major General Wesley Merritt ay aalis ng Maynila upang makibahagi sa negosasyong pangkapayapaan sa pagitan ng Estados Unidos at Espanya sa Paris. Si Agoncillo ay:

tumuloy sa lalong madaling panahon sa Amerika, upang malaman kung ano ang nangyayari. Kung sakaling bumalik tayo sa kontrol ng Kastila, hilingin sa kanila na tulungan tayo gaya ng pagtulong sa kanila ng mga Pranses sa panahon ng kanilang sariling rebolusyon at tanungin din ang mga tuntunin. Hindi ko pa nababatid kung totoo na ang ating mga kinatawan ay dapat tanggapin sa Komisyon; kung sila ay papasukin, pumunta agad sa lugar kung saan sila magkikita, na sinasabi dito ay ang Paris, September 15, at kung sa ating mga kababayan doon o sa London ay may sasang-ayon sa patakaran ng gobyerno, ayon sa iyong mga tagubilin, imungkahi siya kaagad, upang maipadala sa kanya ang kredensyal [sic].

Minamadali ko ang konstitusyon ng Kongreso upang kaagad na isaalang-alang ang ilang mga resolusyon. Sa anumang kasunduan na maaari mong gawin ay ilalagay mo bilang isang kondisyon ang pagpapatibay ng pamahalaang ito.

Sa lalong madaling panahon ay ipapadala ko sa iyo ang mga pangalan ng mga bumubuo ng komite sa Hong Kong ayon sa kalakip na kautusan . Maaari mong ipaubaya ang lahat ng mga bagay na ipinagkatiwala ko sa iyo sa mga kamay ni Galicano [Apacible] at Senior Crisanto Lichauco hanggang sa Lupon ng mga Direktor (Junta Direativa) ay maitatag.

Si Galicano Apacible, na naging pinuno ng Junta, ay nagrekomenda ng panunuhol sa mga tagapagbalita sa serbisyo ng balitaan upang makagawa ng mga pabor na kwento. Ang isang ambisyong kampanyang propaganda para sa kasarinlan ng Pilipinas na sinimulan ng Junta ay mahusay na nasimulan sa tagsibol ng 1899. Isang resulta nito ay isang artikulo sa The Manila Times na nagtatanong: "Wala ba sa Aking Magigiting na Kabalyero ang Magtatanggal sa Akin sa Magulong Paring Ito? ", nagpapaliwanag na:

Araw-araw ay nakakatagpo tayo ng mas maraming kaso na kapansin-pansing maling balita na ipinapakalat ng mga ahenteng Pilipino sa buong mundo, ang Junta sa Hong Kong ang pinakakilala sa bagay na ito. Halos hindi maisip na ang mga kagalang-galang na ahensya ng balita ay hahayaan ang kanilang mga sarili na maimpluwensyahan, o maging hindi maingat na "makuha," ng mga pulitikal na plano. Gayunpaman, lumilitaw ang mga telegrama sa mga papel sa buong mundo na sinasabing ibinigay ng Reuters at Associated Press na walang iba kundi isang walang mukha na kalipunan ng mga kasinungalingan.

Soberanya ng Estados Unidos, at digmaan

Noong Disyembre 10, 1898, nilagdaan ng mga kinatawan ng Espanya at Estados Unidos ang Kasunduan sa Paris, na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Ang ikatlong artikulo ng kasunduang ito ay nagtadhana para sa paglilipat sa Pilipinas ng Espanya sa Estados Unidos at pagbabayad ng Estados Unidos sa Espanya ng dalawampung milyong dolyar.

Ang mga mapagkukunang pinansyal ng Juntas ay mabilis na nauubos na may kaunting mga resulta. Paulit-ulit, ang mga ahente ng Junta ay napilitang magbayad ng suhol upang matupad ang kanilang mga kasunduan. Noong kalagitnaan ng Disyembre, 1898, ang $MXN400,000 na nakuha ni Aguinaldo mula sa mga Kastila ay inilabas na sa mga bangko sa Hong Kong; ang natira ay binabantayang mabuti. Ang Junta ay humingi ng pondo, na hindi naibigay ng pamahalaang Pilipino. Pisikal at administratibong paghihiwalay sa mga miyembro ng Junta at sa pagitan ng Junta sa Hong Kong at Aguinaldo sa Pilipinas ay nagbunga ng pagkakaiba-iba ng mga ideya at patakaran. Ang patuloy na panloob na tunggalian at personal na intriga ay nag-aksaya ng maraming enerhiya.

Noong Enero 21, 1899, naiproklama ang Unang Republika ng Pilipinas kasama si Aguinaldo bilang pangulo, na pinalitan ang rebolusyonaryong gobyerno ni Aguinaldo. Noong Hunyo 2, 1899, ang Unang Republika ng Pilipinas ay nagdeklara ng digmaan laban sa Estados Unidos, minarkahan ang opisyal na simula ng digmaang Pilipino–Amerikano .

Mabilis na lumawak ang saklaw ng labanan sa pagitan ng pwersang Amerikano at Pilipino. Noong Pebrero 5, ipinadala ni Aguinaldo si Hukom Florentino Torres, na naging miyembro ng kamakailang komisyon sa negosasyong Pilipino, bilang emisaryo sa kumander ng Amerikano, si Heneral Elwell Otis, upang sabihin na hindi sinasadyang nagsimula ang labanan at handang wakasan ito ni Aguinaldo. Tumugon si Otis, sa mga salita ng kanyang provost marshal, "ang labanan na nagsimula na, ay dapat na magpatuloy sa malagim na wakas." Pagsapit ng Nobyembre, napagtagumpayan ng nakatataas na pwersa ng US ang organisadong paglaban, at ang mga pwersang Pilipino ay lumipat mula sa mga labanan patungo sa pakikidigmang gerilya . Sinimulan ni Aguinaldo ang isang sapilitang odiseya na magtatapos sa kanyang pagkahuli.

Pagtanggi ng Junta

Ang muling pagkahalal kay McKinley bilang presidente ng Estados Unidos ay nagtapos sa pag-asa ng Junta sa kanyang pagkatalo. Ang balita tungkol diyan, na inihayag ng Junta noong Nobyembre 10, 1900, ay nag-pababa ng moral ng mga pwersang rebelde sa Pilipinas. Si Aguinaldo ay binihag ng mga puwersa ng Estados Unidos sa Palanan, Isabela noong Marso 23, 1901 at noong Abril 1, nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos. Ang Junta ay naglabas ng isang sirkular noong Abril 8, sa lahat ng mga kumander na Pilipino sa larangan na nagpapaalam sa kanila ng paghuli kay Aguinaldo at ng pagsuko ng iba pang mga pinuno. Ito ang huling dagok ng demoralisasyon sa karamihan ng mga gerilya sa labanan.

Noong 1903, ang Junta ay nawalan ng pagkakaisa sa Hong Kong at nawala bilang isang organisasyon. Sa madaling sabi ay muling binuo ni Artemio Ricarte bilang Katipunan Abuluyan, isang lipunang nakabatay sa lumang Katipunan . Bumalik si Ricarte sa Pilipinas noong Disyembre 1903 na nakatago sa SS Yuensang, isang Intsik na kargamento, at sinubukang simulan ang rebolusyon. Siya ay inaresto noong Abril 29, 1904, nilitis, sinentensiyahan ng anim na taong pagkakakulong. Siya ay pinalayas mula sa mga isla noong 1910 matapos tanggihan ang panunumpa ng katapatan sa Estados Unidos.

Mga sanggunian

• Aguinaldo, Don Emilio y Famy, "Chapter III. Negotiations", True Version of the Philippine Revolution, Authorama: Public Domain Books, nakuha noong Pebrero 7, 2008{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Bell, Ronald Kenneth (Abril 1974). The Filipino Junta in Hong Kong, 1898-1903: history of a revolutionary organization (Tisis). Naval Postgraduate School.{{cite thesis}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Brands, Henry William (1997). TR: The Last Romantic (full biography). New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-06958-3. OCLC 36954615.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• de Viana, Augusto V. (2015). "The Development of the Philippine Foreign Service During the Revolutionary Period and the Filipino-American War (1896-1906): A Story of Struggle from the Formation of Diplomatic Contacts to the Philippine Republic" (PDF). The Antoninus Journal : A Multidisciplinary Journal of the UST Graduate School. 2.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Guevara, Sulpico, pat. (2005). The laws of the first Philippine Republic (the laws of Malolos) 1898–1899. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library (nilathala 1972). Nakuha noong Marso 26, 2008.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link). (English translation by Sulpicio Guevara)
• Halstead, Murat (1898), "XXVIII. Battles with the Filipinos before Manila", The Story of the Philippines and Our New Possessions, Including the Ladrones, Hawaii, Cuba and Porto Rico{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Kalaw, Maximo Manguiat (1927). The Development of Philippine Politics. Oriental commercial.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Kalaw, Maximo Manguiat (1927), "V. The Katipunan revolt under Bonifacio and Aguinaldo", The Development of Philippine Politics, Oriental commercial, pp. 69–98, nakuha noong Pebrero 7, 2008{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Miller, Nathan (1992). Theodore Roosevelt: A Life. William Morrow & Co.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link). onhline free to borrow
• Titherington, Richard Handfield (1900). A history of the Spanish–American War of 1898. D. Appleton and Company.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (republished by openlibrary.org)
• Paterno, Pedro Alejandro (Hunyo 2, 1899). "Pedro Paterno's Proclamation of War". The Philippine-American War Documents. San Pablo City, Philippines: MSC Institute of Technology, Inc. Nakuha noong Disyembre 25, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Worcester, Dean Conant (1914), "II. Was independence promised?", The Philippines: Past and Present (vol. 1 of 2), Macmillan, pp. 39–43, ISBN 1-4191-7715-X, nakuha noong Pebrero 7, 2008{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)