Marxismo
Ang Marxismo ay isang makakaliwang ekonomiko at sosyopolitikal na pilosopiya na tumutuon sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan gamit ang materyalistang interpretasyon sa takbo ng kasaysayan at diyalektikong pananaw sa pagbabagong panlipunan. Hango ito sa mga gawa ng dalawang ika-19 na dantaong pilosopong Aleman na sina Karl Marx at Friedrich Engels.
Walang isang tiyak na teoryang Marxista. Ang Marxistang analisis ay ginagamit sa iba't-ibang paksa, nalilihis ang pag-unawa at nagbabago sa pagdaan ng panahon, na nagdudulot ng iba't-iba at minsa'y magkakasalungat na mga teoryang bumubungad na Marxismo.[1]
Itinataguyod ng Marxismo ang materyalistang pag-unawa ng pag-unlad ng lipunan, simula sa gawaing pang-ekonomiya na kinakailangan ng sangkatauhan upang matugunan ang mga materyal nitong pangangailangan. Ang anyo ng kaayusang pang-ekonomiya o paraan ng produksiyon ay nauunawaang batayan kung saan nagmumula o direktang naiimpluwensiyahan ang karamihan ng iba pang panlipunang penomena, gaya ng ugnayang panlipunan, sistemang pulitikal at legal, moralidad at ideolohiya. Habang humuhusay ang mga puwersa ng produksiyon (lalo na ang teknolohiya), ang mga kasalukuyang anyo ng kaayusang panlipunan ay nagiging kabilagtaran naman at siyang pumipigil sa lalo pang pag-unlad. Lumalabas ang kawalang-husayang ito sa mga kontradiksiyon sa lipunan sa anyo ng tunggalian ng uri.[2]
Ayon sa Marxistang analisis, nagaganap ang tunggalian ng mga uri sa kapitalismo dahil sa paglala ng mga kontradiksiyon sa pagitan ng produktibo, mekanisado at maayos na paggawa ng proletariat, at ng pribadong pagmamay-ari at pribadong paglalaan ng labis na produkto sa anyo ng labis na halaga (o kita) ng iilang pribadong nagmamay-ari na tinatawag na burges. Habang nagiging kapansin-pansin ang kontradiksiyon sa proletariat, sumisidhi ang pagkabalisa sa pagitan ng dalawang antagonistang uri ng lipunan na humahantong sa isang rebolusyong panlipunan. Ang matagalang kahahantungan ng rebolusyong ito ay ang pagtatatag ng sosyalismo – isang sistemang sosyo-ekonomiko batay sa kooperatibang pag-aari ng paraan ng produksiyon, pamamahagi batay sa naging kontribusyon ng bawat isa, at produksiyong tuwirang isinaayos upang gamitin. Sa paniniwala ni Karl Marx, habang patuloy na sumusulong ang puwersang produktibo at teknolohiya, magbibigay-daan ang sosyalismo sa isang yugto ng komunismong pagbabago ng lipunan. Ang komunismo ay magiging isang makataong lipunan na walang kaurian o estado at naninindigan sa panlahatang pagmamay-ari at sa prinsipyong "Mula sa bawat isa ayon sa kaniyang kakayahan, para sa bawat isa ayon sa kaniyang pangangailangan".
Nagsanga ng samu't-saring kaisipan ang Marxismo. Binibigyang halaga ng ibang kaisipan ang ilang aspekto ng klasikong Marxismo, habang pinagwawalang-halaga o iwinawaksi ang ilang aspekto nito; kung minsa'y pinagsasanib ang Marxistang analisis at di-Marxistang konsepto. Ang ilang anyo ng Marxismo naman ay nakatuon lamang sa isang aspekto ng Marxismo bilang puwersang magpapasiya sa pag-unlad ng lipunan — gaya ng paraan ng produksiyon, klase, ugnayang pangkapangyarihan, o pag-aari-arian — habang ikinakatuwiran na hindi ganoong kahalaga ang ibang aspekto o ang mga kasalukuyang pananaliksik ang nagpapawalang-halaga nito.[3] Halimbawa, ang mga Marxianong ekonomista ay may magkakasalungat na paliwanag sa krisis pang-ekonomiya at magkakaibang prediksiyon sa kalalabasan ng mga naturang krisis. Higit pa rito, ginagamit ng ibang anyo ng Marxismo ang Marxistang analisis sa pag-aaral ng iba't-ibang aspekto ng lipunan (hal. kulturang pangmadla, krisis pang-ekonomiya, o peminismo).[4]
Ang mga pagkakaibang teoretikal na ito ay nagbunsod sa mga partidong sosyalista at komunista at kilusang pulitikal na magkaroon ng magkakaibang estratehiyang pulitikal upang matamo ang sosyalismo, at magsulong ng magkakaibang programa at polisiya. Isang halimbawa nito ay ang pagkahati ng mga sosyalistang rebolusyonaryo at repormista na lumitaw sa German Social Democratic Party (SPD) noong unang bahagi ng ika-20 siglo.
Ang Marxistang pag-unawa sa kasaysayan at ng lipunan ay ginagamit ng mga akademiko sa mga disiplina ng arkeolohiya at antropolohiya,[5] araling pangmidya,[6] agham pampulitika, teatro, kasaysayan, sosyolohiya, kasaysayan at teoryang pansining, araling pangkultura, edukasyon, ekonomiks, heograpiya, kritisismong pampanitikan, estetika, sikolohiyang kritikal, at pilosopiya.[7]
Konsepto
[baguhin | baguhin ang wikitext]Makasaysayang Materyalismo
[baguhin | baguhin ang wikitext]Gumagamit ang Marxismo ng materyalistang metodolohiya upang suriin ang pinagbabatayan ng mga sanhi ng pag-unlad ng lipunan at pagbabago mula sa pananaw ng mga kolektibong paraan kung saan ang mga tao ay nabubuhay. Ang salaysay ni Marx tungkol sa teorya ay nasa Ang Ideolohiyang Aleman at ang paunang salita na Kontribusyon sa Kritika ng Ekonomiyang Politikal. Ang lahat ng mga bumubuo ng lipunan ay ipinapalagay na nagmumula sa pang-ekonomiyang aktibidad, na bumubuo sa kung ano ang itinuturing na base at superstruktura. Metapora itong naglalarawan sa kabuuan ng mga ugnayang panlipunan kung saan ang mga tao ay gumagawa at muling gumagawa ng kanilang panlipunang pag-iral. Ayon kay Marx, ang "kabuuan ng mga pwersa ng produksyon na naaabot ng mga tao ay tumutukoy sa kalagayan ng lipunan" at bumubuo ng baseng pang-ekonomiya ng isang lipunan. Kasama sa base ang mga materyal na pwersa ng produksyon tulad ng paggawa, paraan ng produksyon at mga relasyon ng produksyon, ibig sabihin, ang panlipunan at pampulitika na kaayusan na kumokontrol sa produksyon at distribusyon. Mula sa base na ito ay bumangon ang isang superstruktura ng legal at politikal na "uri ng kamalayang panlipunan" na nagmula sa ekonomikong pundasyon na nagkondisyon sa superstruktura at dominanteng ideolohiya ng isang lipunan. Ang mga salungatan sa pagitan ng pag-unlad ng materyal na mga pwersang produktibo at ng mga relasyon ng produksyon ay nagbubunsod ng mga rebolusyong panlipunan, kung saan ang mga pagbabago sa baseng pang-ekonomiya ay humahantong sa pagbabagong panlipunan ng superstruktura.
Ang ugnayang ito ay repleksibo na ang base sa una ay nagbubunga ng superstruktura at nananatiling pundasyon ng isang anyo ng panlipunang organisasyon. Ang mga bagong nabuong organisasyong panlipunan ay maaaring kumilos muli sa parehong bahagi ng base at superstruktura upang sa halip na maging estatiko, ang relasyon ay diyalektiko, ipinahayag at hinihimok ng mga salungatan at kontradiksyon. Nilinaw ni Engels: "Ang kasaysayan ng lahat hanggang ngayon ay umiiral na lipunan ay ang kasaysayan ng makauring pakikibaka. Ang malaya at alipin, patrisyano at plebeyo, poon at siyerbo, puno ng samahan at manlalakbay, sa isang salita, mapang-api at inapi, ay tumindig sa patuloy na pagsalungat sa isa. isa pa, na nagpatuloy ng walang patid, ngayon ay nakatago, ngayon ay bukas na labanan, isang labanan na sa bawat pagkakataon ay nagtatapos, alinman sa isang rebolusyonaryong pagbabagong-tatag ng lipunan sa pangkalahatan, o sa karaniwang pagkasira ng mga naglalabanang uri."
Itinuring ni Marx ang paulit-ulit na mga salungatan sa uri bilang ang puwersang nagtutulak ng kasaysayan ng tao dahil ang gayong mga salungatan ay ipinakita bilang natatanging transisyonal na yugto ng pag-unlad sa Kanlurang Europa. Alinsunod dito, itinalaga ni Marx ang kasaysayan ng tao bilang sumasaklaw sa apat na yugto ng pag-unlad sa mga relasyon sa produksyon:
- Primitibong Komunismo: mga kooperatibong tribal na lipunan.
- Lipunang Nang-aalipin: pag-unlad ng tribo sa lungsod-estado kung saan ipinanganak ang aristokrasya.
- Pyudalismo: ang mga aristokrata ay ang naghaharing uri, habang ang mangangalakal ay naging burgesya.
- Kapitalismo: ang mga kapitalista ay ang naghaharing uri na lumilikha at nagpapatrabaho sa proletaryado.
Habang ang makasaysayang materyalismo ay tinukoy bilang isang materyalistang teorya ng kasaysayan, hindi inaangkin ni Marx na gumawa siya ng isang pangunahing susi sa kasaysayan at ang materyalistang konsepto ng kasaysayan ay hindi "isang historico-pilosopiko na teorya ng marche générale, na ipinataw ng kapalaran sa bawat tao, anuman ang makasaysayang mga pangyayari kung saan matatagpuan ang sarili nito." Sa isang liham sa editor ng pahayagang Ruso na papel na Otechestvennyje Zapiski, ipinaliwanag niya na ang kanyang mga ideya ay batay sa isang kongkretong pag-aaral ng aktwal na mga kondisyon sa Europa.
Uring Panlipunan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Nang walang pagpaliwanag sa ideolohiya, ginamit ni Marx ang termino upang ilarawan ang paggawa ng mga larawan ng panlipunang reyalidad. Ayon kay Engels, "ang ideolohiya ay isang proseso na ginagawa ng tinatawag na palaisip na may kamalayan, ito ay totoo, ngunit may maling kamalayan. nag-iisip siya ng mali o tila motibong puwersa". Dahil kontrolado ng naghaharing uri ang mga paraan ng produksyon ng lipunan, ang superstructure ng lipunan (i.e. ang naghaharing ideya sa lipunan) ay tinutukoy ng pinakamahusay na interes ng naghaharing uri. Sa The German Ideology, sinabi ni Marx na "ang mga ideya ng naghaharing uri ay sa bawat panahon ang naghaharing ideya, ibig sabihin, ang uri na siyang naghaharing materyal na puwersa ng lipunan, ay, sa parehong oras, ang naghaharing puwersang intelektwal". Ang terminong politikal na ekonomiya ay unang tumutukoy sa pag-aaral ng mga materyal na kondisyon ng produksyon ng ekonomiya sa kapitalistang sistema. Sa Marxismo, ang ekonomiyang pampulitika ay ang pag-aaral ng mga paraan ng produksyon, partikular ang kapital at kung paano ito nagpapakita bilang aktibidad sa ekonomiya.
Naimbento ang bagong paraan ng pag-iisip na ito dahil naniniwala ang mga sosyalista na ang karaniwang pagmamay-ari ng mga kagamitan sa produksyon ay magpapawalang-bisa sa mapagsamantalang kondisyon sa paggawa na nararanasan sa ilalim ng kapitalismo. Sa pamamagitan ng rebolusyon ng uring manggagawa, ang estado ay kinukuha at ginagamit upang sugpuin ang hanggang naghaharing uri ng mga kapitalista at lumikha ng lipunan ng komunismo na nakikita ng mga Marxist bilang tunay na demokrasya.[77] Ang ekonomiyang nakabatay sa pagtutulungan sa pangangailangan ng tao at panlipunang pagpapabuti, sa halip na kumpetisyon para sa tubo ng maraming independiyenteng kumikilos na naghahanap ng tubo, ay magiging wakas din ng makauring lipunan, na nakita ni Marx bilang pangunahing dibisyon ng lahat ng umiiral na kasaysayan. Nakita ni Marx ang pangunahing katangian ng kapitalistang lipunan na kaunti lamang ang pagkakaiba sa lipunan ng alipin sa isang maliit na grupo ng lipunan na nagsasamantala sa mas malaking grupo.
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ Wolff and Resnick, Richard and Stephen (Agosto 1987). Economics: Marxian versus Neoclassical. The Johns Hopkins University Press. p. 130. ISBN 0-8018-3480-5.
Marxian theory (singular) gave way to Marxian theories (plural).
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (sa Ingles) - ↑ Comparing Economic Systems in the Twenty-First Century, 2003, by Gregory and Stuart. P.62, Marx's Theory of Change. ISBN 0-618-26181-8. (sa Ingles)
- ↑ O'Hara, Phillip (Setyembre 2003). Encyclopedia of Political Economy, Volume 2. Routledge. p. 107. ISBN 0-415-24187-1.
Marxist political economists differ over their definitions of capitalism, socialism and communism. These differences are so fundamental, the arguments among differently persuaded Marxist political economists have sometimes been as intense as their oppositions to political economies that celebrate capitalism.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (sa Ingles) - ↑ Wolff and Resnick, Richard and Stephen (Agosto 1987). Economics: Marxian versus Neoclassical. The Johns Hopkins University Press. p. 130. ISBN 0-8018-3480-5.
The German Marxists extended the theory to groups and issues Marx had barely touched. Marxian analyses of the legal system, of the social role of women, of foreign trade, of international rivalries among capitalist nations, and the role of parliamentary democracy in the transition to socialism drew animated debates ... Marxian theory (singular) gave way to Marxian theories (plural).
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) (sa Ingles) - ↑ Bridget O'Laughlin (1975) Marxist Approaches in Anthropology Annual Review of Anthropology Vol. 4: pp. 341–70 (Oktubre 1975) doi:10.1146/annurev.an.04.100175.002013.
William Roseberry (1997) Marx and Anthropology Annual Review of Anthropology, Vol. 26: pp. 25–46 (Oktubre 1997) doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.25(sa Ingles) - ↑ S. L. Becker (1984) "Marxist Approaches to Media Studies: The British Experience", Critical Studies in Mass Communication, 1(1): pp. 66–80. (sa Ingles)
- ↑ Manuel Alvarado, Robin Gutch, and Tana Wollen (1987) Learning the Media: Introduction to Media Teaching, Palgrave Macmillan. (sa Ingles)
Panitikan
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Bourne, Peter G. (1986). Fidel: A Biography of Fidel Castro. New York: Dodd, Mead & Company.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Callinicos, Alex (2010) [1983]. The Revolutionary Ideas of Karl Marx. Bloomsbury, London: Bookmarks. ISBN 978-1-905192-68-7.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Castro, Fidel; Ramonet, Ignacio (interviewer) (2009). My Life: A Spoken Autobiography. New York: Scribner. ISBN 978-1-4165-6233-7.
{{cite book}}:|first2=has generic name (tulong); Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Coltman, Leycester (2003). The Real Fidel Castro. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10760-9.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Green, Sally (1981). Prehistorian: A Biography of V. Gordon Childe. Bradford-on-Avon, Wiltshire: Moonraker Press. ISBN 0-239-00206-7.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Lenin, Vladimir (1967) [1913]. Karl Marx: A Brief Biographical Sketch with an Exposition of Marxism. Peking: Foreign Languages Press. Nakuha noong 2014-06-17.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Marx, Karl (1849). Wage Labour and Capital. Germany: Neue Rheinische Zeitung. Nakuha noong 2014-06-17.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - Trigger, Bruce G. (2007). A History of Archaeological Thought (ika-2nd (na) edisyon). New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-60049-1.
{{cite book}}: Unknown parameter|authorformat=ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
- Avineri, Shlomo (1968). The Social and Political Thought of Karl Marx. Cambridge University Press.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Dahrendorf, Ralf (1959). Class and Class Conflict in Industrial Society. Stanford, CA: Stanford University Press.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Jon Elster, An Introduction to Karl Marx. Cambridge, England, 1986.
- Michael Evans, Karl Marx. London, 1975.
- Stefan Gandler, Critical Marxism in Mexico: Adolfo Sánchez Vázquez and Bolívar Echeverría, Leiden/Boston, Brill Academic Press, 2015. 467 pages. ISBN 978-90-04-22428-5.
- Kołakowski, Leszek (1976). Main Currents of Marxism. Oxford University Press.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Parkes, Henry Bamford (1939). Marxism: An Autopsy. Boston: Houghton Mifflin.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Prychitko, David L. (2008). "Marxism". Sa David R. Henderson (.) (pat.). Concise Encyclopedia of Economics (ika-2nd (na) edisyon). Library of Economics and Liberty.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Robinson, Cedric J.: Black Marxism: The Making of the Black Radical Tradition, 1983, Reissue: Univ North Carolina Press, 2000
- Rummel, R.J. (1977) Conflict In Perspective Chap. 5 Marxism, Class Conflict, and the Conflict Helix
- Screpanti, E; S. Zamagna (1993). An Outline of the History of Economic Thought.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - Shenfield, S.D. Vladislav Bugera: Portrait of a Post-Marxist Thinker
- McLellan, David (2007). Marxism After Marx. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)