Wikang Hapones: Pagkakaiba sa mga binago

Wikang Hapon
Wikang Hapon
日本語 Nihongo Nippongo
Bigkas	/nihoŋɡo/, /nippoŋɡo/
Katutubo sa	Lahat: Hapon
Mga natibong tagapagsalita	130 milyon
Pamilya	Haponiko ;
Sistema ng panulat	Kanji, Hiragana, Katakana, Rōmaji, Panitik na Siddhaṃ (okasyunal sa mga templong Budista.)
Opisyal na katayuan
Opisyal na wika sa	Hapon ; ; Palau ∟ Angaur;
Kinikilalang wika ng minorya sa	; Palau ∟ Angaur; ;
Mga kodigong pangwika
ISO 639-1	ja
ISO 639-2	jpn
ISO 639-3	jpn

Browse history interactively

← Nakaraang pagkakaiba Susunod na pagkakaiba →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Pagbabago noong 17:21, 19 Enero 2020

Ang wikang Hapones^[2] o wikang Hapon^[2] o wikang Niponggo o wikang Nihonggo Japanese (日本語, Nihongo [ɲihoŋɡo] ( makinig)) ay isang wikang Silangang Asya na sinasalita ng mahigit sa 128 milyong katao, karamihan sa bansang Hapon, kung saan ito ang pambansang wika. Miyembro ito ng mga wikang Haponica (o Hapones-Ryukyuense), at pinagtatalunan ang kanyang relation sa mga ibang wika, tulad ng Koreano. Pinangkat ang wikang Hapones sa pamilya ng wika tulad ng Ainu, Austroasyatika, at ang Altaika (basa ang papel), ngunit wala sa mga panukalang ito ang nakakuha ng malawakang pagtanggap.

Kaunti lang ang alam natin tungkol sa prehistorya ng wika, o kung kailan ito unang lumitaw sa Hapon. Itinala ng mga Tsinong dokumento mula sa ika-3 siglo ang mga iilang salitang Hapones, ngunit hindi lumitaw ang mga makabuluhang teksto hanggang ang ika-8 siglo. Noong panahong Heian (794–1185), malaki ang impluwensya ng Tsino sa bokabularyo at ponolohiya ng Lumang Hapones. Kalakip sa Huling Gitnang Hapones (1185–1600) ang mga pagbabago sa tampok na nagpalapit nito sa modernong wika, at ang unang paglitaw ng mga Europeong salitang-hiram. Lumipat ang karaniwang dayalekto mula sa rehiyon ng Kansai patungo sa rehiyon ng Edo (Tokyo sa kasalukuyan) sa panahong Maagang Modernong Hapones (unang bahagi ng ika-17 siglo–gitnang bahagi ng ika-19 na siglo). Kasunod ng wakas sa 1893 ngkinusang pagkawakaak ng Hapon, lumaki nang lumaki ang daloy ng salitang hiram mula sa wikang Europeo. Partikular na naging madalas ang paghiram sa Ingles, at lumaganap ang mga salitang Hapones mula sa ugat na Ingles.

Ang wikang Hapones ay isang aglutinatibo, isinaoras-mora na wika na may simpleng ponotaktika, sistema ng purong patinig, malaponemang haba ng patinig at katinig, at diin-tono na makabuluhan sa leksiko. Karaniawng simuno–layon–pandiwa ang ayos ng salita, kung saan minamarkahan ng mga partikula ang tungkuling panggramtika ng mga salita, at ang pag-aayos ng pang-uusap ay paksa–puna. Ginagamit ang mga partikulang pangwakas ng pangungusap para magdagdag ng madamdamin o mariin na epekto, o gumawa ng mga katanungan. Walang bilang panggramtika o kasarian ang mga pangngalan, at walang mga pantukoy. Binabanghay ang mga pandiwa, higit sa lahat para sa panahon and boses, pero hindi para sa tao. Binabanghay din ang mga Hapones na katumbas ng pang-uri. Ang wikang Hapones ay may masalimuot na sistema ng panggalang na may anyo ng pandiwa at bokabularyo upang magpahiwatig ng kaugnay na kalagayan ng nagsasalita, nakikinig, at ang mga binabanggit na tao.

Walang relasyong henetiko ang Hapones sa Tsino,^[3] ngunit malawakan ang paggamit nito ng titik-Tsino, o kanji (漢字), sa kanyang sistema ng pagsulat, at hiniram ang malaking bahagi ng kanyang talasalitaan mula sa Tsino. Kasama ng kanji, ang Hapones na sistema ng pagsulat ay, una sa lahat, gumagamit ng dalawang papantig (o pamora) na sulat, hiragana (ひらがな o 平仮名) at katakana (カタカナ o 片仮名). Limitado ang paggamit ng sulat-Latin, tulad ng inangkat na akronima, at halos ginagamit ng sistema ng pagbilang ng bilang-Arabe sa tabi ng tradisyonal na bilang-Tsino.

Talasanggunian

Talababa

↑ "Japanese". Languages of the World. Nakuha noong 2008-02-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ ^2.0 ^2.1 English, Leo James (1977). "Wikang Hapón, Wikang Haponés, Nippongo". Tagalog-English Dictionary (sa wikang Ingles). Congregation of the Most Holy Redeemer. ISBN 9710810731.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Deal, William E. (2005). Handbook to Life in Medieval and Early Modern Japan. Infobase Publishing. p. 242. ISBN 978-0-8160-7485-3. Japanese has no genetic affiliation with Chinese, but neither does it have any clear affiliation with any other language.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Bibliyograpiya

Ang lathalaing ito na tungkol sa Hapon ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.

[1] "Japanese". Languages of the World. Nakuha noong 2008-02-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[JETE-2] 2.0 ^2.1 English, Leo James (1977). "Wikang Hapón, Wikang Haponés, Nippongo". Tagalog-English Dictionary (sa wikang Ingles). Congregation of the Most Holy Redeemer. ISBN 9710810731.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[:0-3] Deal, William E. (2005). Handbook to Life in Medieval and Early Modern Japan. Infobase Publishing. p. 242. ISBN 978-0-8160-7485-3. Japanese has no genetic affiliation with Chinese, but neither does it have any clear affiliation with any other language.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

@@ Linya 10: / Linya 10: @@
 |fam1              = [[Japonic languages|Haponiko]]
 |script            = [[Kanji]], [[Hiragana]], [[Katakana]], [[Rōmaji]], [[Panitik na Siddhaṃ]] (okasyunal sa mga templong Budista.)
-|nation            = {{JPN}} <br />{{flag|Brazil}} (minoriya)<br />
+|nation            = {{JPN}} <br />{{Plainlist|*
+{{flag|Palau}}
+* &nbsp;'''∟'''{{flag|Angaur}}}}
+| minority = {{Plainlist|*
+{{flag|Palau}}
+* &nbsp;'''∟'''{{flag|Angaur}}}}<br />
 <!-- (about CIA report)
 <sup>[[#Geographic distribution|[1]]]
 -->
-|agency            = Wala<br />May pangunahing gampanin ang [[Government of Japan|Pamahalaang Hapones]]
 |iso1              = ja
 |iso2              = jpn
@@ Linya 20: / Linya 24: @@
 }}
-Ang '''wikang Hapones'''<ref name=JETE/> o '''wikang Hapon'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|Wikang Hapón, Wikang Haponés, Nippongo}}</ref> o '''wikang Niponggo''' o '''wikang Nihonggo''' ay isang [[wika]]ng sinasalita ng mahigit sa 130 milyong katao, karamihan sa bansang [[Hapon (bansa)|Hapon]] at sa mga komunidad ng mga Hapones sa buong mundo.
+Ang '''wikang Hapones'''<ref name=JETE/> o '''wikang Hapon'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|Wikang Hapón, Wikang Haponés, Nippongo}}</ref> o '''wikang Niponggo''' o '''wikang Nihonggo''' {{nihongo|'''Japanese'''|日本語||''Nihongo'' {{IPA-ja|ɲihoŋɡo||Ja-nihongo.ogg}}}} ay isang [[East Asian language|wikang Silangang Asya]] na sinasalita ng mahigit sa 128 milyong katao, karamihan sa bansang [[Hapon (bansa)|Hapon]], kung saan ito ang [[pambansang wika]]. Miyembro ito ng mga wikang [[Japonic languages|Haponica]] (o Hapones-[[Ryukyuan languages|Ryukyuense]]), at pinagtatalunan ang [[Classification of the Japonic languages|kanyang relation]] sa mga ibang wika, tulad ng [[Wikang Koreano|Koreano]]. Pinangkat ang wikang Hapones sa pamilya ng wika tulad ng [[Ainu languages|Ainu]], [[Austroasiatic languages|Austroasyatika]], at ang [[Altaic languages|Altaika]] (basa ang papel), ngunit wala sa mga panukalang ito ang nakakuha ng malawakang pagtanggap.
+Kaunti lang ang alam natin tungkol sa prehistorya ng wika, o kung kailan ito unang lumitaw sa Hapon. Itinala ng mga Tsinong dokumento mula sa ika-3 siglo ang mga iilang salitang Hapones, ngunit hindi lumitaw ang mga makabuluhang teksto hanggang ang ika-8 siglo. Noong [[Heian|panahong Heian]] (794–1185), malaki ang impluwensya ng [[Wikang Tsino|Tsino]] sa [[Sino-Japanese vocabulary|bokabularyo]] at [[ponolohiya]] ng [[Old Japanese|Lumang Hapones]]. Kalakip sa [[Late Middle Japanese|Huling Gitnang Hapones]] (1185–1600) ang mga pagbabago sa tampok na nagpalapit nito sa modernong wika, at ang unang paglitaw ng mga [[Gairaigo|Europeong salitang-hiram]]. Lumipat ang karaniwang dayalekto mula sa rehiyon ng [[Kansai]] patungo sa rehiyon ng [[Edo]] ([[Tokyo]] sa kasalukuyan) sa panahong [[Early Modern Japanese|Maagang Modernong Hapones]] (unang bahagi ng ika-17 siglo–gitnang bahagi ng ika-19 na siglo). Kasunod ng wakas sa 1893 ng[[Sakoku|kinusang pagkawakaak ng Hapon]], lumaki nang lumaki ang daloy ng salitang hiram mula sa wikang Europeo. Partikular na naging madalas ang paghiram sa Ingles, at lumaganap ang [[Wasei-eigo|mga salitang Hapones mula sa ugat na Ingles]].
-Ang Hapones ay sinusulat sa magkahalong tatlong magkakaibang uri ng sulat: ang [[Kanji]], at ang dalawang baybaying sulat, ang [[Hiragana]] at [[Katakana]]. Ang alpabetong Latino, o [[Rōmaji]], ay kadalasang ginagamit ng mga makabagong Hapones, lalung-lalo na sa mga pangalan ng kompanya at mga logo, patalastas, at kung ipapasok ang mga salitang Hapon sa [[kompyuter]].
+Ang wikang Hapones ay isang [[Agglutinative language|aglutinatibo]], isinaoras-[[Mora (linguistics)#Japanese|mora]] na wika na may simpleng [[Phonotactics|ponotaktika]], sistema ng [[Monophthong|purong]] patinig, malaponemang haba ng [[Vowel length#Phonemic vowel length|patinig]] at [[Gemination|katinig]], at [[Japanese pitch accent|diin-tono]] na makabuluhan sa leksiko. Karaniawng [[Subject–object–verb|simuno–layon–pandiwa]] ang ayos ng salita, kung saan minamarkahan ng mga [[Japanese particles|partikula]] ang tungkuling panggramtika ng mga salita, at ang pag-aayos ng pang-uusap ay [[Topic–comment|paksa–puna]]. Ginagamit ang mga [[Sentence-final particle|partikulang pangwakas ng pangungusap]] para magdagdag ng madamdamin o mariin na epekto, o gumawa ng mga katanungan. Walang bilang panggramtika o kasarian ang mga pangngalan, at walang mga [[Article (grammar)|pantukoy]]. [[Japanese verb conjugation|Binabanghay]] ang mga pandiwa, higit sa lahat para sa [[Grammatical tense|panahon]] and [[Voice (grammar)|boses]], pero hindi para sa [[Grammatical person|tao]]. Binabanghay din ang mga [[Japanese equivalents of adjectives|Hapones na katumbas ng pang-uri]]. Ang wikang Hapones ay may masalimuot na sistema ng [[Honorific speech in Japanese|panggalang]] na may anyo ng pandiwa at bokabularyo upang magpahiwatig ng kaugnay na kalagayan ng nagsasalita, nakikinig, at ang mga binabanggit na tao.
-Ang talasalitaan ng Hapones ay labis na naimpluwensiyahan ng mga hiram na salita galing sa ibang wika. Malaking bilang ng mga salita ay hiniram sa [[wikang Tsino]], o hinango sa wikang Tsino. Simula noong huling bahagi ng ika-19 siglo, ang Hapones ay humiram ng mga salitang galing sa Wikang [[Indo-Europeo]], lalo na ang Ingles.
+Walang [[Genetic relationship (linguistics)|relasyong henetiko]] ang Hapones sa [[Wikang Tsino|Tsino]],<ref name=":0">{{cite book|title=Handbook to Life in Medieval and Early Modern Japan|first=William E.|last=Deal|publisher=Infobase Publishing|year=2005|isbn=978-0-8160-7485-3|page=242|quote=Japanese has no genetic affiliation with Chinese, but neither does it have any clear affiliation with any other language.|url=https://books.google.com/books?id=OKr3XPabVQIC&pg=PA242}}</ref> ngunit malawakan ang paggamit nito ng [[Chinese characters|titik-Tsino]], o {{Nihongo|''[[kanji]]''|漢字}}, sa kanyang sistema ng pagsulat, at [[Sino-Japanese vocabulary|hiniram]] ang malaking bahagi ng kanyang talasalitaan [[Sino-Japanese vocabulary|mula sa Tsino]]. Kasama ng ''kanji'', ang [[Japanese writing system|Hapones na sistema ng pagsulat]] ay, una sa lahat, gumagamit ng dalawang [[Syllabary|papantig]] (o [[Mora (linguistics)|pamora]]) na sulat, {{Nihongo|''[[hiragana]]''|ひらがな o 平仮名}} at {{Nihongo|''[[katakana]]''|カタカナ o 片仮名}}. Limitado ang paggamit ng [[Latin script|sulat-Latin]], tulad ng inangkat na akronima, at halos ginagamit ng [[Japanese numerals|sistema ng pagbilang]] ng [[Arabic numerals|bilang-Arabe]] sa tabi ng tradisyonal na [[Chinese numerals|bilang-Tsino]].
-Dahil din sa espesyal relasyong kalakalan sa pagitan ng Hapon at [[Olandes]] noong [[ika-17 siglo]], Ang [[wikang Olandes]] din ay naging impluwensiyal, tulad ng mga salitang ''bīru'' (galing sa ''bier''; "serbesa o beer") at ''kōhī'' (galing sa ''koffie''; "kape") na nagmula sa wikang Olandes.
+== Talasanggunian ==
-Mas nauna ang mga [[Portuges]] at malimit sila sa Hapon noong [[ika-16 siglo]] at [[ika-17 siglo]].  Ang impluwensiya nila sa Hapon ay mga salitang katulad ng ''tempura'' at ''tabako''.
-[[Talaksan:Calligraphy of Senji Yamamoto.jpg|thumb|left|280px|Kaligrapiya ni Senji Yamamoto]]
-== Mga sanggunian ==
 === Talababa ===
 {{reflist}}