Pumunta sa nilalaman

Yunit 731

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Yunit 731
Ang mga gusali ng Unit 731 complex. Dalawang kulungan ang nakakubli sa pangunahing gusali malapit sa kanang bahagi ng gitna ng larawan.
LokasyonPingfang, Harbin, Heilongjiang, Manchukuo (ngayon ay Tsina)
Coordinates45°36′30″N 126°37′55″E / 45.60833°N 126.63194°E / 45.60833; 126.63194
Petsa1936–1945
Uri ng paglusob
Sandata
  • Sandatang biolohikal
  • Sandatang kemikal
  • Pampasabog
NamatayTinatayang 200,000[1] hanggang 300,000[2]
  • Maaaring 400,000 o higit pa bunga ng pakikidigmang biolohikal
  • Higit 3,000 sa mga eksperimentong sinagawa sa loob ng yunit (mula 1940–1945; di pa kasama ang eksperimentong isinagawa ng iba pang mga sangay)
  • Hindi bababa sa 10,000 na nakakulong dito ang namatay
  • Walang naitalang nakaligtas
Salarin

Ang Yunit 731, na pinaigsing pantukoy sa Detatsment Manchu 731 at kilala rin bilang Detatsment Kamo at Yunit Ishii ay isang palihim na organisasyon ng Hukbong Imperyal ng Hapon na nagsagawa ng pananaliksik sa mga sandatang biolohikal at kemikal, ng mga nakamamatay na eksperimentasyon sa tao, at nagbuo ng mga sandatang biolohikal noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig at Ikalawang Digmaang Tsino-Hapones. Tinatayang 200,000 hanggang 300,000 katao ang pinatay ng yunit. Nakahimpil ito sa Pingfang, distrito ng Harbin, ang noo'y pinakamalaking lungsod sa estadong papet ng mga Hapon na Manchukuo (ngayo'y bahagi na ng hilagang-silangang Tsina). Mayroon din itong ilang sangay na aktibong umiiral sa Tsina at Timog-Silangang Asya.

May pananagutan ang Yunit 731 sa pinaka-nakaririmarim na mga krimeng pandigma na ginawa ng hukbong sandatahang Hapones. Paulit-ulit itong nagsagawa ng mga eksperimento sa mga tao na inalisan ng pagkatao at tinuring na "troso."[3][4] Ilan sa mga sinagawang eksperimento ay pagturok ng mga mikrobyo, pagsubok ng mga sandatang biolohikal, paghiwa nang buhay (live vivisection), pagkuha ng mga bahagi ng katawan, pagputol ng mga bahagi ng katawan, kontroladong pagpapauhaw, at pagsubok sa mga kombensyonal na sandata.[3][4][5][6] Kasama sa mga biktima ay mga kababaihan, buntis, bata[7], at mga sanggol na isinilang mula sa mga panggagahasang sinagawa ng mga tauhan nito mula sa loob ng nakabakod na ahensya. Mayorya sa mga biktima ay mga Tsino bagaman may signipikanteng minorya ng mga Ruso. Dagdag pa rito, nagmanupaktura ang yunit ng mga sandatang biolohikal na ginamit sa mga lugar sa Tsina na hindi nasakop ng mga pwersang Hapones, tulad ng mga lungsod, bayan, pinagkukunan ng tubig, at sakahan. Sa huling mga sandali ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, lahat ng mga nakakulong ay pinatay upang itago ang ebidensya. Walang mga nakaligtas sa mga biktima.

Noong 1932, itinalaga bilang kumander ng Laboratoryo sa Pananaliksik para sa Pagpigil ng Epidemya ng Hukbo si Shirō Ishii (石 (いし)井 (ゐ)四 (し)郎 (らう), Ishii Shirō), isang siruhano-heneral at hepe-medikal. Nag-organisa si Ishii ng isang lihim na grupo ng mga mananaliksik, ang yunit "Tōgō", para sa eksperimentasyong kemikal at biolohikal sa Manchuria.

Habang dinakip at nilitis sa Khabarovsk ng mga pwersang Sobyet ang mga mananaliksik at tauhan mula sa Yunit 731, ang mga nahuli ng mga Amerikano ay palihim na binigyan ng proteksyon sa pag-uusig kapalit ng mga datos na kanilang nakuha sa kanilang pag-eeksperimento sa mga tao.[8] Pinagtakpan ng Estados Unidos ang mga eksperimentong ito at pinasahod pa ang mga salarin.[9] Noong 28 Agosto 2002, kinalala ng isang korte sa Tokyo na nagsagawa ng pakikidigmang biolohikal ang Hapon sa Tsina at pumatay sa napakaraming tao.[10][11]

Pagkakatatag

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Isa sa mga gusali ng Yunit 731 sa Harbin na hindi matagumpay na nagiba ng mga salarin

Nagsimula ang lihim na programa ng Hapon sa pagbuo ng mga biolohikal na sandata nito noong dekada 1930 sa kabila ng pagbabawal dito ng Kumbensyon ng Geneva noong 1925. Noon namang 1931, sinakop ng Hapon ang Manchuria. Nagpasya ang pamunuan ng hukbong Hapones na itayo ang Yunit 731 sa Manchuria hindi lang upang maging malayo sa pag-uusisa ng sentral na pamahalaan kundi dahil sa napakalaking batis ng mga Intsik na pwede at libre nilang magamit sa kanilang mga eksperimento.[12]

Noong 1936, naglabas ng atas si Emperador Hirohito na nagpapahintulot sa pagpapalaki ng yunit at pagpapaloob nito sa Hukbo ng Kwantung bilang Kagawaran sa Pagsugpo ng Epidemya.[13] Mula Agosto 1940, nakilala ang yunit bilang "Kagawaran ng Pagsugpo sa Epidemya at Paglilinis ng Tubig ng Hukbo ng Kwantung" na pinaigsi sa "Yunit 731".[14]

Kuta ng Zhongma

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Unang humimpil at nagsagawa ng pananaliksik sa Kuta ng Zhongma ang yunit Tōgō, isang kulungan at kampo sa isang sityo ng Beiyinhe, 100 km sa timog ng Harbin.[3] Ilan sa mga preso na dinala sa kampo ay mga karaniwang kriminal, nahuling bandido at gerilyang anti-Hapones, mga presong pulitikal, at mga kung sinu-sinong taong dinampot ng Kempeitai sa mga huwad na asunto. Sa simula, pinalusog muna ng mga tauhan ng yunit ang mga preso bago sila ubusan ng dugo, gutumin, uhawin, hawaan ng mikrobyo, at hiwain nang buhay.[3]

Gayunman, ang pagtakas ng ilang preso noong taglagas ng 1934 at isang pagsabog noong 1935 ay naging banta sa pagiging lihim ng pasilidad, kung kaya isinara ni Ishii ang nasabing kuta. Nakatanggap siya ng pahintulot na lumipat sa Pingfang, 24 kilometro sa timog ng Harbin, upang magtayo ng bago at mas malaking pasilidad.[15]

Paglipat sa Harbin

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mas malapitang larawan ng parisukat na gusali ng Yunit 731 noong 1940

Dinampot ang mga taong ginamit sa mga eksperimento mula sa mga kanugnog na lugar at tinaguriang mga "troso" (maruta sa wikang Hapones) upang alisan ng kanilang pagkatao.[16][17] Ang mga bangkay ng mga biktima ay dinispatsa sa pamamagitan ng pagsunog.[3] Inilathala ng mga mananaliksik sa Yunit 731 ang kanilang mga resulta sa mga dyornal, kung saan pinalabas nilang mga "unggoy" ang mga taong pinag-eksperimentuhan nila.[18]

Iba pang kahalintulad na yunit

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bukod pa sa Yunit 731, kasama rin sa iniatas ni Hirohito ang paglikha ng mga dagdag na yunit sa pagbubuo ng mga biolohikal na sandata. Ang mga ito ay ang Yunit 100 at Yunit 516 ng Manchuria. Matapos salakayin ng Hapon ang iba pang bahagi ng Tsina noong 1937, nagtatag ng mga sangay na yunit sa mga malalaking lungsod na nasakop at tinagurian ang mga ito bilang mga "yunit panugpo ng epidemya at panustos ng tubig." Kabilang sa mga detatsment na ito ay ang Yunit 1855 sa Beijing, Yunit Ei 1644 sa Nanjing, Yunit 8604 sa Guangzhou, at Yunit 9420 sa Singapura. Lahat ng mga yunit na ito ay magkakaugnay at pinangasiwaan ni Ishii at umabot sa 10,000 katao sa rurok nito noong 1939.[19] Naakit na magtrabaho o makipagtulungan dito ang mga doktor at propesor sa medisina sa Hapon dahil sa pambihirang pagkakataong makapagsagawa ng eksperimentasyon sa mga tao at sa laki ng pondong nilalaan dito ng hukbo.[20]

Mga eksperimento

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Dinampot ang mga taong ginamit sa mga eksperimento mula sa mga kanugnog na lugar at tinaguriang mga "troso" (maruta sa wikang Hapones) upang alisan ng kanilang pagkatao.[21][22] Ang mga bangkay ng mga biktima ay dinispatsa sa pamamagitan ng pagsunog.[3] Inilathala ng mga mananaliksik sa Yunit 731 ang kanilang mga resulta sa mga dyornal, kung saan pinalabas nilang mga "unggoy" ang mga taong pinag-eksperimentuhan nila.[18]

Ayon sa Amerikanong mananalaysay na si Sheldon Harris:

Gumamit ng kahindik-hindik na mga kaparaanan ang Yunit Togo upang makakuha ng partikular na mga bahagi ng katawan. Kung nais ni Ishii o kanyang mga katrabaho ng piraso ng utak, maghahanap ang mga guwardiya ng preso at bibiyakin ang kanyang ulo gamit ng palakol. Kukunin ang kanyang utak at ibibigay sa isang patolohista, habang ang nalalabing bahagi ng katawan ay diniretso sa krematoryo para gawing abo.[23]

Tinurukan ng mga nakakasakit na mikrobyo ang mga preso sa tabing ng pagbabakuna,[24] upang maaral ang kanilang epekto. Upang malaman ang epekto ng hindi paggamot sa mga sakit na naipapasa sa pakikipagtalik, sinadyang hawaan ang mga lalaki at babaeng preso ng sipilis at gonorea, bago aralin.[25] Paulit-ulit ding ginahasa ang mga babaeng preso ng mga guwardiya.[26][27]

Paghihiwa nang buhay (bibiseksyon)

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Madalas na hinihiwa nang buhay ang mga preso matapos silang hawaan ng iba-ibang klase ng sakit. Nagsasagawa ng operasyon ang mga mananaliksik upang kunin ang laman-loob ng biktima at maaral ang naging epekto rito ng mikrobyo.[28] Libu-libong bata, sanggol, lalaki, at babae ang hiniwa nang buhay nang walang pampamanhid, isang prosesong napakasakit at madalas humahantong sa kamatayan.[29][30][31] Sa isang panayam sa bidyo, umamin si Okawa Fukumatsu, isa sa mga dating tauhan ng Yunit 731, sa paghiwa nang buhay sa isang buntis.[32]

Pagsasadula ng silid kung saan ginagawa ang paghihiwa nang buhay

Bukod dito, pinuputol ang mga binti at braso ng mga preso upang aralin ang proseso ng pagkaubos ng dugo. Minsan, muling itinatahi sa magkabaliktad na bahagi ng katawan ng mga biktima ang mga pinutol na braso o binti. May ilang mga biktima naman ang inalisan ng sikmura at pinagdugtong ang lalanga sa bituka. Ang ilan naman ay inalisan ng utak, baga, at atay.[33]

Sa pakikipagpanayam ng pahayagang New York Times sa isang dating tauhan ng yunit na tumangging ilabas ang kanyang pangalan, ikinuwento niya ang unang beses niyang paghiwa nang buhay sa isang taong sinadyang hawaan ng sakit na bubonik, na bahagi ng layuning makalikha ng mga bombang gumagamit ng mikrobyong nagdudulot nito:

"Alam na ng biktima na wala nang pag-asa para sa kanya, kung kaya hindi na siya nanlaban nang dinala siya sa silid at ginapos siya, subalit nang pinulot ko ang panistis, nagsimula siyang humiyaw. Binuksan ko siya sa pamamagitan ng paghiwa mula sa dibdib hanggang sa tiyan at napakatindi ng kanyang sigaw, ang kanyang mukha'y namamaluktot sa hirap. Gumawa siya nang hindi mawaring tunog, matindi ang paghuhumiyaw niya. Pero tumigil din siya kalaunan. Ito'y bahagi lamang ng mga gawain sa araw-araw ng mga siruhano, subalit nag-iwan ito sa akin ng alaala dahil unang beses ko ginawa iyon.[34]

Gayunman, ayon sa iba pang mga nagsagawa ng paghihiwa, karaniwang binubusalan ang mga biktima ng trapo o gasa bago ang operasyon.[35]

Pagsubok at paggamit ng mga biolohikal na armas

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mga labi ng gusali ng Yunit 731 para sa pagpapakulo ng mga mikrobyo
Modelo ng bombang nagtataglay ng mga mikrobyo (kanan) na dinisenyo ng mga tauhan ng Yunit

Ang Yunit 731 at kaakibat nitong mga grupo ay dawit sa pagsasaliksik, pagbuo, at eksperimental na paggamit ng mga biolohikal na armas laban sa populasyon ng mga sibilyan at sundalong Hapones. Halimbawa, noong 1940 at 1941, pinakalat sa pamamagitan ng mga eroplano sa mga lungsod ng Ningbo at Changde ang mga kutong may dala-dalang mikrobyong bubonik na pinarami sa mga laboratoryo ng Yunit 731 at Yunit 1644.[36] Ikinatuwa naman ng mga mananaliksik ng yunit na nagdulot ng epidemya ng tipus sa Nanjing ang pagpapakalat nila ng mikrobyo nito sa mga balon, latian, bahay, at mga pagkaing pinamigay nila, pagka't ito'y patunay na isa ang tipus sa pinakaepektibong mikrobyong pandigma.[37]

Bumuo at naghulog din sa iba't ibang lugar ng mga bombang yari sa porselana, isang ideyang minungkahi ni Ishii noon pang 1938, na naglalaman ng mga mikrobyong may anthrax, tipus, kolera, at iba pang mga mikrobyo.[38] Naghulog din ng mga pagkain at damit na may mikrobyo sa mga lugar na di pa nasasakop ng mga Hapones. Namigay din ng kontaminadong mga pagkain sa mga walang-muwang na biktima. Nagdulot ang mga epidemyang nag-ugat sa mga ito ng hindi bababa sa 400,000 na patay na mga sibilyang Instik.[39] Sinubok din ang sakit na Tularemia sa mga sibilyan.[40]

Dahil sa dami ng ulat ng pag-atake sa mga mamamayan gamit ng mga biolohikal na sandata, nagpadala ng delegasyon ng mga imbestigador si Chiang Kai-shek sa Changde upang magtala ng ebidensya at gamutin ang mga biktima. Gayunman, noon lang 1943 naglabas ng pahayag ang noo'y pangulo ng Estados Unidos na si Franklin Roosevelt na kumundena sa mga pag-atake at nagbabala sa Hapon sa paggamit ng mga armas na ito.[41]

Noong mga huling buwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, binalak ng yunit na magpakalat ng bubonik sa San Diego sa California gamit ng mga pilotong kamikaze, isang operasyong kinodahan na "Bulaklak ng sersa sa gabi." [42] Ang plano ay nakatakda sanang ilunsad sa 22 Setyembre 1945, ngunit naunahan nang limang linggo ng pagsuko ng mga Hapones. [43] [44] [45]

Pagsubok sa mga kumbensyonal na armas

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Gumamit ng mga aktwal na tao bilang target ng mga granadang inihagis mula sa iba't ibang puwesto at layo. Maging ang mga flamethrower ay sinubok din sa mga tao.[46] Ginapos din sa mga poste ang mga biktima at ginawang target upang subukan ang mga bomba, pampasabog na may iba't ibang dami ng bubog, at maging mga bayoneta at kutsilyo.[47][48]

Iba pang samu't saring mga eksperimento

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bukod sa mga nabanggit, samu't saring eksperimentasyon sa mga tao pa ang ginawa ng yunit. Ilan sa mga ito ay ang:[49][50][51][52][53][54]

  • pagsukat sa kung gaano kababa ang presyon na kailangan para lumuwa palabas ang mata mula sa kinalalagyan nito
  • paglalantad sa maiinit na temperatura upang malaman ang hangganan ng kakayanan ng katawan
  • pagsukat sa oras na aabutin bago mamatay ang taong matagal na nakasabit nang patiwarik
  • pag-ipit ng mga mabibigat na bagay
  • epekto ng kuryente
  • pagkaubos ng tubig sa katawan sa pamamagitan ng pagpaypay ng mainit na hangin
  • pag-iikot sa centrifuge hanggang sa mamatay
  • pagturok ng dugo ng kabayo o tubig-dagat
  • paglantad sa nakamamatay na dosis ng x-ray
  • pagkulong sa mga biktima sa gas chamber na may nakalalasong gaas tulad ng posgino (phosgene), mustard gas, at puting posporus
  • pagsunog o paglibing nang buhay
  • pagpapainom, pagturok, o pagpapakain ng nakalalasong mga kemikal tulad ng tetrodotoxin, heroina, at ricin
  • pagtuturok at paglilipat ng iba't ibang uri ng dugo (blood type)

"Ayon sa mga saksi, naembalsamo nang buhay ang mga kawawang lalaki, babae, at bata sa proseso ng pagkaubos ng tubig sa kanilang katawan. Namawis sila hanggang sa mamatay dahil sa init ng ilang pamaypay na naghihipan ng mainit na tuyong hangin. Sa kanilang pagkamatay, tumitimbang lang ng ≈1/5 ng normal na timbang ng katawan ang kanilang bangkay."

— Hal Gold. (2019). Japan's Infamous Unit 731: Firsthand Accounts of Japan's Wartime Human Experimentation Program

Pagsubok sa epekto ng frostbite

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagsagawa ng eksperimentasyon sa frostbite ang isang inhinyeryo ng hukbo ng Yunit 731 na si Hisato Yoshimura sa pamamagitan ng paglantad ng mga bilanggo sa napakababang mga temperatura[55] at paglubog ng bahagi ng kamay at paa sa nagyeyelong tubig hanggang manigas.[56] Kapag nanigas na ang mga ito, papaluin ng patpat ni Yoshimura ang apektadong mga bahagi, na lumilikha ng tunog na katulad ng "tunog ng tabla" kapag ito'y hinampas.[57] Pagkatapos nito, pipilasin ang nanigas na bahagi nang dahan-dahan at isasailalim sa iba pang proseso tulad ng paglubog sa kumukulo o maligamgam na tubig, paglantad sa apoy, at iba pa.[58] Inamin ni Yoshimura ang kawalan niya ng pagsisisi nang inamin niya sa isang artikulo ng pisyolohiya noong 1950 na gumamit siya ng 20 bata at isang sanggol na tatlong araw pa lang ang edad sa mga eksperimentong naglantad sa kanila sa nagyeyelong tubig at tubig-dagat[59] at tinanggi niyang may mali siyang ginawa sa isang panayam sa pahayang Mainichi Shimbun.[60]

Sipi ng datos ni Yoshimura Hisato mula sa kanyang eksperimentasyon ng frostbite sa tao

Mga eksperimento sa sipilis

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ayon sa salaysay ng isang guwardiya, pinupwersa ng mga tauhan ng yunit na magtalik ang mga bilanggong may sakit na sekswal tulad ng sipilis at mga malusog na preso:

[Dahil hindi gumagana ang paghawa ng sekswal na nakahahawang sakit sa pamamagitan ng pagturok], inabandona ito, [sa halip] sinimulang pwersahin ng mga mananaliksik na makipagtalik ang mga bilanggo sa isa't isa. Pinangasiwaan ng apat o limang miyembro ng yunit ang mga pagsubok, habang nakasuot sila ng puting pananamit na nakikita lang ang kanilang mata at bibig. Ang isang lalaki at isang babae, isa sa kanila ay may sipilis, ay ikukulong sa isang lugar at pupuwersahing makipagtalik sa isa't isa. Nilinaw sa kanila na ang sinumang tatanggi ay babarilin.[61]

Matapos mahawaan ng sakit ang mga biktima, hinihiwa sila nang buhay sa iba't ibang yugto ng impeksyon upang malaman kung ano ang epekto ng sipilis sa laman-loob at labas na bahagi ng katawan sa proseso ng paglala nito. Sinisisi ng mga guwardiya ang mga babaeng biktima bilang nagdadala ng sakit na mga ito kahit na pinwersa silang hawaan. Tinawag na "tinapay na puno ng palaman" ng mga guwardiya ang ari ng mga babaeng nahawaan ng sipilis.[62] Maging ang mga bata na anak ng mga biktima at nahawaan ng sipilis ay inaral din sa kaparehong kaparaanang dinanas ng kanilang magulang.

Panggagahasa at sapilitang pambubuntis

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pinwersang magbuntis ang ilang mga babaeng preso para magamit sa mga eksperimento. Ilan sa mga pag-aaral na ginawa ay may kinalaman sa pagsukat sa kakayahang mabuhay ng di pa nasisilang na sanggol at epekto ng pagkakapasa ng sipilis mula sa ina papunta sa anak. Hinihinalang pinatay ang mga anak ng babaeng preso o nilaglag matapos magamit sa mga eksperimento.[63][64] Pinakita ng salaysay ng isa pang kasapi ng yunit ang realidad na biktima rin ng mga krimeng sekswal ang mga babaeng bilanggo:[63]

Isa sa mga nakausap kong dating mananaliksik ay nagsabi na isang araw, mayroon silang nakatakdang isagawa na eksperimentasyon sa tao subalit may oras pa para pumatay. Kung kaya, kinuha niya at ng isa pang kasapi ng yunit ang susi sa mga kulungan at binuksan ang isang naglalaman ng isang Intsik na babae. Ginahasa ang babae ng isa sa mga kasapi ng yunit; kinuha ng isa pa ang susi at binuksan ang isa pang kulungan. May isang babaeng Intsik doon na ginamit sa isang eksperimento sa frostbite. Wala na siyang ilang daliri at nangingitim na ang kanyang mga buto dahil sa gangrina. Gagahasain pa rin niya sana ang babae, subalit nakita niyang nagnanana na ang ari ng babae. Nagbago siya ng isip, umalis, kinandado ang pinto, at pumunta na lang sa kanyang trabaho sa pag-eeksperimento.

Mga ikinulong at naging biktima

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Tinaya ng isang pandaigdigang symposium noong 2002 sa Changde sa Tsina na maaaring umabot sa 580,000 ang dami ng mga pinatay ng Hukbong Imperyal ng Hapon sa mga eksperimentasyon nito sa tao at sa pagsalakay nito gamit ng mga biolohikal na armas.[65] Samantala, ayon sa mananalaysay na si Sheldon Harris, lampas 200,000 ang namatay.[3] Hindi pa kasama sa mga bilang na ito ang 1,700 na sariling sundalo ng hukbong Hapones na namatay bunga ng aksidenteng pagkakalantad nila sa sarili nilang mga biolohikal na sandata habang nilulusob nila ang lalawigan ng Zhejiang noong 1942.[66] Hindi rin natapos sa pagsuko ng Hapon ang perwisyong dinulot ng biolohikal na pakikidigma ng mga pwersa nito sa Tsina sapagkat nagdulot pa ng pagsambulat ng mga kaso ng bubonik ang mga hayop na nanatiling nagtaglay ng mikrobyo nito. May 30,000 katao sa bisinidad ng Harbin ang namatay bunga ng bubonik mula 1946 hanggang 1948.[3]

Mga tauhan ng Yunit 731 na hinahawaan bubonik ang isang bata sa tabing ng pagpigil sa sakit na ito

Sa kampo pa lamang ng Yunit 731 sa Harbin, hindi bababa sa 3,000 bata, babae, at lalaki[67][68][69][70][71][72] (at 600 kada taon mula rito ay mula sa mga dinukot ng Kempeitai[73]) ang sinailalim sa eksperimentasyon at namatay, di pa kasama ang biktima ng iba pang mga Yunit tulad ng sa Yunit 100.[74] Ayon naman sa dating kasapi ng yunit na si Okawa Fukumatsu, masyado raw mababa ang mga tantyang ito at sa halip ay lampas 10,000 katao ang kanilang naging biktima dahil sa sarili niyang tantya ay mga ilang libo ring katao ang kanyang hiniwa nang personal.[75]

Wala sa mga ikinulong sa Yunit 731 ang lumabas nang buhay. Madalas silang dinadala roon sa gabi sakay ng isang itim na sasakyang walang bintana ngunit may butas para sa bentilasyon.[4] Matapos salubungin ng espesyal na grupong panseguridad na pinamumunuan ng kapatid ni Ishii ang bagong-dating na bilanggo, pararaanin siya sa isang lihim na lagusan sa ilalim ng sentral na gusali ng yunit papasok sa mga selda.[76] May hiwalay na kulungan para sa kababaihan at mga bata (Gusali Blg. 8) at sa kalalakihan (Gusali Blg. 7).[77]

Pagdating sa kulungan, kukuhanan ng dugo at dumi at iba pang medikal na pagsusukat ang mga tekniko kaugnay ng pangangatawan ng magiging biktima.[78] Simula roon, buburahin na ang kanilang pangalan at tatakdaan at tutukuyin na sila gamit ng numerong may tatlong tambilang hanggang sa sila'y patayin. Kapag nakaligtas ang isang preso matapos sumailalim sa isang eksperimento, maaari pa rin siyang gamitin sa isa pang eksperimento hanggang sa sila ay mamatay sa proseso o ipapatay ng mga mananaliksik dahil hindi na kapaki-pakinabang gamitin.[3] Sa karaniwan, umaabot sa dalawang buwan lang ang itinatagal ng buhay ng mga bilanggo bagaman may iilan na umaabot ng halos isang taon; may ilang mga babaeng preso na doon na rin sa kulungan nanganganak.[77]

Kada may mamamatay na bilanggo, inaalis ng isang kawani ang numero niya at itatalaga sa isa na namang bagong-dating na bilanggo.[4] Kapag umaabot sa numero '3,000' ang linya ng mga itinalagang numero, ibinabalik ulit sa numerong '1' ang pagbibilang, isang tusong sistemang ipinatupad ni Ishii upang ikubli ang kabuuang bilang ng mga biktima ng kanilang mga eksperimento.[3]

Mga manika sa museo ng Yunit 731 na sinasadula ang kinahihinatnan ng mga biktima nito

Bagaman napakataas ng seguridad ng mga gusali ng Yunit, may isang naiulat na pagtatangkang tumakas ng isang bilanggo. Isinalaysay ni Korporal Kikuchi Norimitsu na ayon sa isa pang kasapi ng Yunit ay mayroon daw silang bihag na naging "bayolente," pinukpok ang nag-eeksperimento sa kanya ng hawakan ng pinto, tumalon sa silid, tumakbo sa pasilyo, dinukot ang mga susi, at binuksan ang bakal na mga pinto ng ilang mga selda kung saan may ilang mga preso ang lumundag din palabas. Kalauna'y nahabol at nabaril din ng mga guwardiya ang lahat ng mga nagtangkang tumakas.[79]

Gayunman, may mga bihirang pagkakataon na maging ang mga kasapi ng Yunit ay maaaring maging biktima ng eksperimentasyon. Ayon kay Yoshio Tamura, isang katulong sa espesyal na grupo ng Yunit, may isang empleyado sila na nagngangalang Yoshio Sudō na nahawa ng bubonik habang nagpaparami ng bacteriang nagdudulot ng sakit na ito. Inatasan sila na hiwain nang buhay si Sudō. Sa salaysay ni Tamura:[80]

Noong ilang araw lang, ganadong-ganadong makipag-usap si Sudō ngunit ngayon ay kasing payat na ng kalaykay at napakaraming lilang batik sa kanyang katawan. May isang malaking bahagi sa kanyang dibdib ang nagdurugo na dahil sa pagkamot nang pagkamot. Iyak siya nang iyak sa hapdi at hirap huminga. Nilinis ko ang buong katawan niya gamit ng pamuksa ng mikrobyo. Kada galaw niya, humigpit ang tali sa kanyang leeg. Matapos maingat na suriin [ng surihano] ang katawan ni Sudō, iniabot ko ang kutsilyong panistis [sa surihano], na habang hawak ito, ay agad iginuhit sa tiyan ni Sudō at hiniwa pailalim. Sumigaw si Sudō ng "Hayop ka!" at namatay matapos ang kanyang huling salita na ito.

— Han Xiao at Xin Peilin. Criminal History of Unit 731 of the Japanese Military, pp. 118–119 (1991)

Bukod pa rito, isinalaysay ng kasapi ng Youth Corps na si Yoshio Shinozuka na hiniwa nang buhay ang kanyang kaibigang katulong na si Mitsuo Hirakawa matapos aksidenteng mahawa ng bubonik.[81]

Habang nalalapit na ang pagkabigo ng pwersang Hapon sa digmaan, lahat ng natitirang mga bilanggo ng yunit at ang mga empleyadong Intsik at Manchurian nito ay ipinag-utos na patayin upang maitago ang lahat ng pwedeng sumaksi sa krimen ng mga nagpatakbo ng nito.[82]

Ilang kilalang mga kasapi

[baguhin | baguhin ang wikitext]

May tatlong uri ng mga kilalang kasapi ng Yunit. Una ay ang mga nabihag ng mga Intsik sa katapusan ng digmaan at kalauna'y pinakawalan at naglabas ng mga pahayag at salaysay kaugnay ng Yunit at mga krimeng ginawa roon. Ilan sa mga kasapi ng unang grupong ito na lumantad sa publiko ay sina:[83][84][85][86]

  • Ken Yuasa
  • Yoshio Shinozuka
  • Shigeru Fujita
  • Tadayuki Furumi

Ang ikalawang uri ay ang mga tauhang nakatakas papunta sa Hapon bago nalupig ng mga pwersang Sobyet ang Manchuria. Kalauna'y hindi hinabla ng mga pwersang Amerikano para sa kanilang mga krimen ang mga tauhang ito kapalit ng datos na kanilang nakalap sa kanilang mga eksperimento. Ilan sa mga ito ay sina:[3][87][88][89][90]

  • Tin. Hen. Shiro Ishii
  • Tin. Hen. Ryoichi Naito
  • May. Hen. Masaji Kitano
  • Yoshimura Hisato
  • Kazuhisa Kanagawa
  • Hitoshi Kikuchi

Inilabas din noong 2018 ng Pambansang Arkibo ng Hapon ng listahan ng 3,607 pangalan ng mga naging empleyado ng Yunit,[91][92] bagaman wala pang bersyon ng listahan na ito sa wikang Ingles o Filipino sa panahon ng pagkakasulat ng artikulong ito.

Ang ikatlong pangkat naman ay binubuo ng mga nahuli ng pwersang Sobyet at napatunayang maysala sa isinagawang mga paglilitis sa Khabarovsk noong 1949:[93]

Si Hen. Otozo Yamada
Mga kasapi ng Yunit 731 na hinatulan sa mga paglilitis sa Khabarovsk
Pangalan Ranggo Pananagutang hinawakan Yunit  Hatol
Kiyoshi Shimizu Tinyente Koronel Hepe ng Pangkalahatang Dibisyon, 1939–1941, Pinuno ng Dibisyon sa Produksyon, 1941–1945 731 25 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Otozō Yamada Heneral Direktang namahala 1944–1945 731, 100 25 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Ryuji Kajitsuka Tinyente heneral ng Serbisyong Medikal  Hepe ng Pangasiwaang Medikal 731 25 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Takaatsu Takahashi Tinyente heneral ng Serbisyong Beterinaryo Pinuno ng Serbisyong Beterinaryo 731 25 taong kulong (namatay sa bilangguan noong 1952)
Tomio Karasawa Mayor ng Serbisyong Medikal Pinuno ng isang seksyon 731 20 taong kulong (nagpakamatay sa bilangguan noong 1956)
Toshihide Nishi Tenyente koronel ng Serbisyong Medikal Pinuno ng isang dibisyon 731 18 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Masao Onoue Mayor ng Serbisyong Medikal Pinuno ng isang sangay 731 12 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Zensaku Hirazakura Tenyente Opisyal 100 10 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Kazuo Mitomo Senior sarhento Miyembro 731 15 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)
Norimitsu Kikuchi Korporal Utusan Sangay 643 2 taong kulong
Yuji Kurushima [wala; sibilyan] Utusan Sangay 162 3 taong kulong
Shunji Sato Mayor Heneral ng Serbisyong Medikal Hepe ng Serbisyong Medikal 731, 1644 20 taong kulong (7 taon lang ang aktwal na dinanas)

Sa bilis ng pagkilos ng Pulang Hukbong Sobyet noong Agosto 1945, nagmamadaling hininto ng mga tauhan ng yunit ang kanilang trabaho upang tumakas. Iniutos ng mga ministro sa Tokyo na sunugin o sirain lahat ng mga dokumentong maaaring magdiin sa mga krimeng naganap sa yunit. Binigyan ng lasong potassium cyanide ang mga naiwang tauhan upang kanilang lunukin para magpatiwakal oras na sila ay mahuli. Inutusan din ni Ishii ang mga kawani na magtago at manumpang hindi ibubunyag ang kanilang lihim habambuhay.[94]

Pinaghihinalaan ding naging kasabwat ng yunit ang ilang mga naging punong ministro ng Hapon ngunit hindi nasakdal. Ito'y sina Hatoyama Ichiro (1954-56), Kishi Nobusuke (1957-60), at Ikeda Hayato (1960-64).[95][96]

Mga Pasilidad

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang bungad na gusali ng Yunit (na ginawang museo sa kasalukuyan)

Napakaimposible ang pagtakas para sa mga bilanggo ng yunit. Nakapaloob sa isang bantay-saradong gusali ang mga seldang may makapal na bakal na pinto.[97] Kahit na magkataong makalabas ang sinumang tatakas patungo sa liwasan (na namumutiktik din sa gwardiya) ang mga preso, kakailanganin pa nilang akyatin ang isang dingding na yari sa makapal na ladrilyo na may tatlong metro ang taas, tawirin ang tuyong bambang sa kabilang ibaba nito, at makalusot sa de-kuryenteng bakod na pumapalibot sa buong Yunit.[3]

Walang sinuman ang pwedeng pumasok sa yunit nang walang mga ispesyal na pahintulot at ID na may larawan. Ang oras ng paglabas at pagpasok ng sinuman ay itinatala.[98] Mayroon ding "ispesyal na pangkat" na nakatutok sa pagpapatakbo ng mga selda. Ang pangkat na ito ay nakasuot ng puting sutana, sombrerong militar, at gomang botas, at may nakasukbit ding mga pistola.[97]

May lawak na anim na kilometro kwadrado (6 km2) ang lupaing kinalulugaran ng yunit. Dinisenyo rin ang mga gusali na matibay laban sa pambobomba. Mayroon ding mga pabrika sa loob ng yunit. May 4,500 sisidlan para sa pagpaparami ng mga kuto, 6 na higanteng kawa para sa paggawa ng iba-ibang kemikal, at 1,800 lalagyan ng mga mikrobyo. Kayang gumawa ng 30 kilo ng bakteryang bubonik ng yunit sa loob lang ng ilang araw.[3]

Dahil sa tibay ng mga gusali nito, hindi nagtagumpay ang mga tauhan nito na gibain ang mga ito upang itago ang mga ebidensya.[3] Ang ilan sa mga nalalabing istruktura ay inayos at ginawang museo na bukas sa publiko.[99][100]

Mga sangay

[baguhin | baguhin ang wikitext]

May sariling mga sangay ang Yunit 731 sa mga sityo ng Linkou, Mudanjiang, Hailin, Sunwu, Toan, at Hailar.[101]

Mga kaganapan matapos ang digmaan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagpatuloy ang trabaho ng yunit hanggang sa kadulo-duluhan ng digmaan. Bagaman tinangka nilang sirain ang lahat ng ebidensya, may konsiderable pa ring bahagi ang naiwan. Bukod dito, ilan sa mga tauhan ang kalauna'y nadakip ng mga pwersang Sobyet, Intsik, at Amerikano.

Labi ng isa sa mga gusali ng Yunit 731 matapos ang tangkang paggiba rito noong 1945

Paggawad ng mga Amerikano ng proteksyon laban sa prosekusyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Unang nakarating sa atensyon ng mga Amerikano ang yunit nang interogahin ng isang Tinyente Koronel na si Murray Sanders ang ilan sa mga nadakip na dating tauhan nito. Nakipagnegosasyon si Ishii at kanyang grupo sa mga Amerikano na ibabahagi nila ang datos na kanilang nakuha sa mga eksperimento kapalit ng proteksyon laban sa pag-uusig at paglilitis,[102] proteksyong lihim na iginawad ng noo'y Kataas-taasang Kumander ng mga Alyadong Pwersa na si Heneral Douglas MacArthur.[5][103] Naniwala ang mga Amerikano na mahalaga ang mga datos na ito[53] at hindi dapat mahulog sa kamay ng kanilang karibal na mga Sobyet.[104] Ito'y kaiba sa ginawang pag-uusig at paglilitis ng mga Amerikano sa kaparehong kaso ng eksperimentasyon sa tao na isinagawa ng mga Aleman.[105]

Sa mga pagdinig ng Tokyo War Crimes Tribunal, minsan lang nabanggit ang insidente ng pag-eeksperimento ng mga Hapones sa mga sibilyang Intsik gamit ng "nakakalalasong kemikal." Hindi na ito inungkat pa ng mga tagapag-usig dahil sa kakulangan nila ng ebidensya noong panahong iyon. Noong 1981, kung kailan lumutang na ang mga ulat at salaysay ng ilan sa mga dating kawani ng yunit, inihayag ng isa sa mga nagsilbing hukom ng tribunal na si Bert Röling ang pagkadismaya.[106] Aniya:

"Isang mapait na karanasan para sa akin na mabatid na ang pinaka-kasuklam-suklam na krimeng pandigma ng mga Hapones na ipinag-utos ng kanilang pambansang pamunuan ay itinago ng gobyerno ng Estados Unidos sa hukuman."

Mula 1948 hanggang 1956, wala pang 5% ng mga dokumentong binigay ng mga mananaliksik ng yunit ang ginawan ng kopyang microfilm at itinago sa Pambansang Arkibo ng Amerika bago sila ibinalik sa Hapon.[107]

Ayon sa mga kritiko ng desisyon ng mga Amerikanong ipagtanggol ang mga tauhan ng yunit, maaaring salik ang rasismo sa magkabalintunang pamantayan ng katarungan na ipinatupad ng mga Amerikano.[108] Bagaman nakatakas sa prosekusyon ang mga tauhan ng yunit, nagsagawa rin naman ng hiwalay na paglilitis sa Yokohama noong 1948 upang panagutin ang siyam na propesor at estudyanteng medikal na naghiwa nang buhay sa mga pilotong Amerikano na nabihag ng mga Hapones; dalawa sa mga propesor ang binitay kalaunan.[109]

Hiwalay na paglilitis ng mga Sobyet

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bagaman tahimik sila sa usapin ng eksperimentasyon noong isinasagawa pa ang mga paglilitis sa Tokyo, nagsagawa rin ng sarili nilang paglilitis sa Khabarovsk ang gobyernong Sobyet sa mga nadakip nitong tauhan ng yunit at iba pang mga kaugnay nito. Ilan sa mga nasakdal sa krimeng pandigma, kasama na ang biolohikal na pakikidigma, ang punong kumander ng Hukbong Kwantung sa Manchuria na si Heneral Otozo Yamada.

Isinagawa ang paglilitis sa huling bahagi ng Disyembre 1949. Nilathala sa sumunod na taon ang mga tala sa paglilitis.[67] Nakatanggap ng hatol na 2-25 taong pagkakakulong ang mga sinakdal, bagaman karamihan sa kanila ay pinakawalan at pinauwi sa Hapon makalipas lang ang pitong taon. Hinihinalang binawasan ang taon ng kanilang pagkakakulong kapalit ng datos ng kanilang mga eksperimento.[110] Hindi kinalala ng Estados Unidos ang resulta ng mga paglilitis at tinawag itong huwad na palabas ng mga komunista.[111]

Paglitaw ng mga ulat at salaysay sa masmidya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bagaman may mga mangilan-ngilang impormasyon at kuwento ang tinangkang imbestigahan ng mga mamamahayag noong dekada 1950 hanggang 1970, noon lang dekada 1980 unang nakapukaw ng pandaigdigang atensyon ang mga krimen ng Yunit 731. Noong 1981 at 1983, naglabas ng dalawang magkasunod na aklat ang manunulat na si Seiichi Morimura hinggil sa diumano'y operasyon ng Yunit subalit dahil naglakip siya ng mga larawang wala namang kaugnayan sa yunit ay nalantad sa kritisismo at pagdududa.[112] Noon ding 1981 nang unang magbigay ng direktang salaysay sa paghihiwa ng buhay sa mga bihag na Intsik ang isa sa mga dating kawani ng Yunit na si Ken Yuasa. Mula noon, nakaakit ng substansyal na pansin mula sa mga mananalaysay at masmidya ang Yunit 731, at nagbigay-inspirasyon sa paglikha ng iba't ibang dokumentaryong naglalantad sa mga lihim na ito, tulad ng dokumentaryong Demonyong mga Hapon.[113][114]

Pagsasantabi ng gobyernong Hapon sa isyu

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa kabila ng paglitaw ng bagong ebidensya noong dekada 1980, noon lang dekada 1990 inamin ng gobyerno ng Hapon ang pag-iral ng yunit bagaman magpasahanggang ngayon ay hindi nila nais itong mapag-usapan.[115] Tinangka pa nga ng gobyernong Hapon na ilihim ito sa mga teksbuk sa paaralan subalit napillitan ding silang ibalik ito nang lumutang na ang mas maraming ebidensya galing sa arkibo ng Estados Unidos[116] at nang ipag-utos ng Korte Suprema ng Hapon ang pagsasabalik ng impormasyong ito sa teksbuk bilang paggalang sa karapatan sa malayang pamamahayag.[117]

Bagaman hindi kinikilala ng mga korte sa Hapon na may batayan ang paghahabla ng mga biktima ng yunit ng kasong sibil laban sa gobyerno ng Hapon upang mabayaran sila ng danyos, kinilala ng isang korte sa Tokyo noong 2002 na totoo ngang ginamitan ng biolohikal na sandata ng mga Hapones ang mga sibilyang Intsik mula 1950 hanggang 1942.[118] Sa pag-uusisa ng isang kongresista sa parliamento noong 2003, itinanggi ng gobyernong Hapones na mayroon daw silang anumang mga rekord o tala hinggil sa yunit,[119] gayunman noong 2018, naglabas diumano ang pambansang arkibo nito ng listahan ng mga pangalan ng mga nagtrabaho sa yunit.[120][121]

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga pelikula

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagkaroon na rin ng ilang mga pelikula na ang paksa ay kaugnay sa Yunit 731:

  • Through Gobi and Khingan [ru] (1981); Coproduction ng USSR, Mongolia, Eastern Germany. Miniseries (dalawang yugto).
  • The Sea and Poison (1986), Japan, sa direksyon ni Kei Kumai
  • Men Behind the Sun (1988), China, sa direksyon ni Tun Fei Mou
  • Unit 731: Laboratory of the Devil [zh] (1992), China, sa direksyon ni Godfrey Ho
  • Kizu (les fantômes de l'unité 731) (2004), France, sa direksyon ni Serge Viallet
  • 731: Two Versions of Hell (2007), ginawa ni James T. Hong ; dokumentaryo tungkol sa Unit 731 na pinaghambing ang panig ng mga Intsik at Hapones [122]
  • Philosophy of a Knife (2008), Rusya, sa direksyon ni Andrey Iskanov [ru]
  • Dead Mine (2012), Indonesia, sa direksyon ni Steven Sheil at nakabase sa kathang-isip na bersyon ng Yunit 731
  • Dongju: The Portrait of a Poet (2016), Timog korea, sa direksyon ni Lee Junik, inilalarawan ang patay na makata na si Yoon Dong-ju
  • Wife of a Spy (2020), Japan, sa direksyon ni Kiyoshi Kurosawa at nanalo ng parangal na Silver Lion para sa Best Direction sa Venice Film Festival noong 2020.

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Kristof, Nicholas D. (1995-03-17). "Unmasking Horror – A special report. Japan Confronting Gruesome War Atrocity". The New York Times. Inarkibo mula sa orihinal noong 2019-07-14. Nakuha noong 2019-07-14.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ Watts, Jonathan (2002-08-28). "Japan guilty of germ warfare against thousands of Chinese". The Guardian. Inarkibo mula sa orihinal noong 2019-08-06. Nakuha noong 2019-07-14.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 3.13 Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Chan, J. (2020). Marutas Of Unit 731: Human Experimentation Of The Forgotten Asian Auschwitz
  5. ↑ 5.0 5.1 Gold, H. (2019). Japan's Infamous Unit 731: Firsthand Accounts of Japan's Wartime Human Experimentation Program. Tuttle Classics.
  6. ↑ https://www.archives.gov/files/iwg/japanese-war-crimes/select-documents.pdf
  7. ↑ Yang, Y.J. and Tam, Y.H. (2018). Unit 731: Laboratory of the Devil, Auschwitz of the East: Japanese Biological Warfare in China 1933-45. Pahina 74.
  8. ↑ Hal Gold, Unit 731 Testimony, 2003, p. 109.
  9. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ "Ruling recognizes Unit 731 used germ warfare in China". The Japan Times (sa wikang Ingles). 2002-08-28. Nakuha noong 2023-01-03.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ "Japan guilty of germ warfare against thousands of Chinese". the Guardian (sa wikang Ingles). 2002-08-28. Nakuha noong 2023-01-03.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ "Japan - Insects, Disease, and History | Montana State University". Montana.edu. Nakuha noong 2022-06-01.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Daniel Barenblat, A plague upon humanity, 2004, p. 37.
  14. ↑ Yuki Tanaka, Hidden Horrors, 1996, p. 136.
  15. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  16. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ Cook, Haruko Taya; Cook, Theodore F. (1992). Japan at war: an oral history (ika-1st (na) edisyon). New York: New Press. p. 162. ISBN 1565840143.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ 18.0 18.1 Harris, S.H. (2002). Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up. Routledge. p. 63. ISBN 978-0415932141. Inarkibo mula sa orihinal noong 2022-06-07. Nakuha noong 2017-07-08.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ "Unit 731 and the Japanese Imperial Army's Biological Warfare Program – The Asia-Pacific Journal: Japan Focus". apjjf.org. Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-01-04. Nakuha noong 2017-10-27.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ The Truth of Unit 731: Elite medical students and human experiments (2017).
  21. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  22. ↑ Cook, Haruko Taya; Cook, Theodore F. (1992). Japan at war: an oral history (ika-1st (na) edisyon). New York: New Press. p. 162. ISBN 1565840143.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  23. ↑ Harris, Sheldon. "Factories of Death" (PDF). p. 28. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2022-09-10. Nakuha noong 2019-05-31. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ "Pure Evil: Wartime Japanese Doctor Had No Regard for Human Suffering". Medical Bag (sa wikang Ingles). 2014-05-28. Inarkibo mula sa orihinal noong 2017-03-29. Nakuha noong 2017-03-28.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  25. ↑ Cuerda-Galindo, E.; Sierra-Valentí, X.; González-López, E.; López-Muñoz, F. (2014-10-01). "Syphilis and Human Experimentation From the First Appearance of the Disease to World War II: A Historical Perspective and Reflections on Ethics". Actas Dermo-Sifiliográficas (sa wikang Kastila). 105 (8): 762–767. doi:10.1016/j.adengl.2013.09.009. ISSN 0001-7310.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ "Unit 731: Overview". mtholyoke.edu. Inarkibo mula sa orihinal noong 2017-03-08. Nakuha noong 2014-09-06.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  27. ↑ "Forced Pregnancy of Unit 731". Pacific Atrocities Education (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  28. ↑ "Interview with former Unit 731 member Nobuo Kamada". Inarkibo mula sa orihinal noong Nobyembre 19, 2006. Nakuha noong Pebrero 5, 2004.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: unfit URL (link)
  29. ↑ Nicholas D. Kristof New York Times, March 17, 1995.
  30. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  31. ↑ Chan, J. (2020). Marutas Of Unit 731: Human Experimentation Of The Forgotten Asian Auschwitz
  32. ↑ "(RARE) Unit 731 surgeon Okawa Fukumatsu (interview footage)". (RARE) Unit 731 surgeon Okawa Fukumatsu (interview footage). Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-10-07. Nakuha noong 2021-10-07.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  33. ↑ Richard Lloyd Parry (Pebrero 25, 2007). "Dissect them alive: order not to be disobeyed". Times Online. London. Inarkibo mula sa orihinal noong Mayo 23, 2011. Nakuha noong Pebrero 26, 2007.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  34. ↑ Kristof, Nicholas D. (1995-03-17). "Unmasking Horror -- A special report.; Japan Confronting Gruesome War Atrocity". The New York Times (sa wikang Ingles). ISSN 0362-4331. Nakuha noong 2023-01-03.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  35. ↑ Yang, Yanjun (2016). Japan's Biological Warfare in China. Beijing: Foreign Language Press. p. 13.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  36. ↑ Roblin, Sebastien (2017-07-17). "Fact: Japan Wanted to Drop Plague Bombs on America Using 'Aircraft Carrier' Subs". The National Interest (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  37. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  38. ↑ "Japan's Deadliest Weapons". U.S. Naval Institute (sa wikang Ingles). 2020-10-01. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  39. ↑ Barenblatt, Daniel (2004). A Plague upon Humanity: The Secret Genocide of Axis Japan's Germ Warfare Operation (ika-1 (na) edisyon). New York: Harper. pp. 163–175. ISBN 978-0060186258.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  40. ↑ Video Naka-arkibo 2017-09-21 sa Wayback Machine. adapted from "Biological Warfare & Terrorism: The Military and Public Health Response", Centers for Disease Control and Prevention.
  41. ↑ "Biohazard: Unit 731 and the American Cover-Up" (PDF). University of Michigan–Flint. p. 5. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2019-07-31. Nakuha noong 2019-05-31.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  42. ↑ Kristof, Nicholas D. (17 Marso 1995). "Unmasking Horror – A special report.; Japan Confronting Gruesome War Atrocity". The New York Times.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  43. ↑ Naomi Baumslag, Murderous Medicine: Nazi Doctors, Human Experimentation, and Typhus, 2005, p. 207
  44. ↑ Amy Stewart (Abril 25, 2011). "Where To Find The World's Most 'Wicked Bugs': Fleas". NPR.org. National Public Radio. Inarkibo mula sa orihinal noong Abril 21, 2019. Nakuha noong Abril 4, 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  45. ↑ Russell Working (Hunyo 5, 2001). "The trial of Unit 731". The Japan Times. Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 26, 2017. Nakuha noong Disyembre 30, 2014.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  46. ↑ Hickey, Doug; Li, Scarllet Sijia; Morrison, Ceila; Schulz, Richard; Thiry, Michelle; Sorensen, Kelly (Abril 2017). "Unit 731 and Moral Repair". Journal of Medical Ethics. 43 (4): 270–276. doi:10.1136/medethics-2015-103177. PMID 27003420. S2CID 20475762.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  47. ↑ Monchinski, Tony (2008). Critical Pedagogy and the Everyday Classroom. Volumen 3 de Explorations of Educational Purpose. Springer, p. 57. ISBN 1402084625
  48. ↑ Neuman, William Lawrence (2008). Understanding Research. Pearson/Allyn and Bacon, p. 65. ISBN 0205471536
  49. ↑ Dwight R. Rider, Japan’s Biological and Chemical Weapons Programs; War Crimes and Atrocities: Who’s Who, What’s What and Where’s Where – 1928-1945, 14 November 2018 3rd Edition, p. 119, Naka-arkibo 2021-11-01 sa Wayback Machine.
  50. ↑ Harris, Sheldon (1995-09-07). "Factories of Death". doi:10.4324/noe0415132060. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  51. ↑ McCurry, Justin (2018-04-17). "Unit 731: Japan discloses details of notorious chemical warfare division". The Guardian (sa wikang Ingles). ISSN 0261-3077. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  52. ↑ Cranmer, Valerie J. (2023-03-29). "In Judgment of Unit 731: A Comparative Study of Medical War Crimes Trials after World War ii". Journal of American-East Asian Relations. 30 (1): 32–60. doi:10.1163/18765610-30010002. ISSN 1058-3947.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  53. ↑ 53.0 53.1 Gold, H. (2019). Japan's Infamous Unit 731: Firsthand Accounts of Japan's Wartime Human Experimentation Program. Tuttle Classics.
  54. ↑ Eckart, W.U. (2006). Man, Medicine, and the State: The Human Body as an Object of Government Sponsored Medical Research in the 20th Century. Franz Steiner Verlag.
  55. ↑ Emanuel, Ezekiel; Grady, Christine; Crouch, Robert; Lie, Reidar; Miller, Franklin (2011). The Oxford Textbook of Clinical Research Ethics. US: Oxford University Press. p. 36.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  56. ↑ "Self Determination by Imperial Japanese Doctors". www.lit.osaka-cu.ac.jp. Inarkibo mula sa orihinal noong 2019-05-31. Nakuha noong 2019-05-31.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  57. ↑ Kristof, Nicholas D. (Marso 17, 1995). "Unmasking Horror – A special report.; Japan Confronting Gruesome War Atrocity". The New York Times. Nakuha noong 28 Abril 2022.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  58. ↑ https://www.eubios.info/EJ106/EJ106C.htm
  59. ↑ Yoshimura, Hisato; Iida, Toshiyuki (1951). "Studies on the Reactivity of Skin Vessels to Extreme Cold". The Japanese Journal of Physiology. 2: 177–185. doi:10.2170/jjphysiol.2.177.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  60. ↑ Kei-ichi, Tsuneishi; Asano, Tomizo (1982). Kieta saikin-sen butai to jiketsu shita futari no igakusha [The biological warfare unit and two physicians who committed suicide] (sa wikang Hapones). Tokyo: Shinchosha.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  61. ↑ Gold, H. (2019). Japan's Infamous Unit 731: Firsthand Accounts of Japan's Wartime Human Experimentation Program. Tuttle Classics.
  62. ↑ Gold, Hal (2011). Unit 731 Testimony (ika-1st (na) edisyon). New York: Tuttle Pub. pp. 157–158. ISBN 978-1462900824.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  63. ↑ 63.0 63.1 Gold, Hal (2011). Unit 731 Testimony (ika-1st (na) edisyon). New York: Tuttle Pub. pp. 157–158. ISBN 978-1462900824.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  64. ↑ Chan, J. (2020). Marutas Of Unit 731: Human Experimentation Of The Forgotten Asian Auschwitz
  65. ↑ OpenLibrary.org. "A plague upon humanity by Daniel Barenblatt | Open Library". Open Library. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  66. ↑ "Unit 731 and the Japanese Imperial Army's Biological Warfare Program". The Asia-Pacific Journal: Japan Focus. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  67. ↑ 67.0 67.1 Foreign Languages Publishing House. (1950). Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons. https://books.google.com.ph/books?id=ARojAAAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
  68. ↑ Enriquez, Sam (1988-12-18). "Memos Say U.S. Hid Japanese War Crime". Los Angeles Times (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  69. ↑ "THE NUREMBERG CODE REVISITED". www.lit.osaka-cu.ac.jp. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  70. ↑ 代艳. "Evidence confirms germ warfare and more by Japanese Unit 731". global.chinadaily.com.cn. Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  71. ↑ https://www.newsweek.com/identities-japanese-war-crimes-unit-killed-pows-released-889544
  72. ↑ Cook, Michael. "Complicity after the fact". Protection of Conscience Project (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-23.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  73. ↑ Yuki Tanaka, Hidden Horrors, Westviewpress, 1996, p. 138
  74. ↑ "[IAB8] Imperial Japanese Medical Atrocities". osaka-cu.ac.jp. Inarkibo mula sa orihinal noong 2016-03-04. Nakuha noong 2016-10-02.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  75. ↑ "(RARE) Unit 731 surgeon Okawa Fukumatsu (interview footage)". (RARE) Unit 731 surgeon Okawa Fukumatsu (interview footage). Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-10-07. Nakuha noong 2021-10-07.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  76. ↑ Materials On The Trial Of Former Servicemen Of The Japanese Army Charged With Manufacturing And Employing Bacteriological Weapons. Moscow: Foreign Languages Publishing House. 1950. p. 117.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  77. ↑ 77.0 77.1 Chan, J. (2020). Marutas Of Unit 731: Human Experimentation Of The Forgotten Asian Auschwitz
  78. ↑ Gold, Hal (2019). Japan's Infamous Unit 731. Japan: Tuttle Publishing. p. 311.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  79. ↑ Foreign Languages Publishing House. (1950). Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons. https://books.google.com.ph/books?id=ARojAAAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
  80. ↑ Yang, Y.J. and Tam, Y.H. (2018). Unit 731: Laboratory of the Devil, Auschwitz of the East: Japanese Biological Warfare in China 1933-45. Pahina 74.
  81. ↑ Rogers, Wendy (2011-05-20). "The Oxford textbook of clinical research ethics Ezekiel Emanuel, Christine Grady, Robert Crouch, Reidar Lie, Franklin Miller, David Wendler, Oxford University Press, 2008. No. of pages: 848. Price: $150.00. ISBN13: 9780195168655, ISBN10: 0195168658 Hardba: BOOK REVIEW". Statistics in Medicine (sa wikang Ingles). 30 (11): 1324–1325. doi:10.1002/sim.4221.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  82. ↑ Brody, H.; Leonard, S. E.; Nie, J. B.; Weindling, P. (2014). "United States Responses to Japanese Wartime Inhuman Experimentation after World War II: National Security and Wartime Exigency". Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics. 23 (2): 220–230. doi:10.1017/S0963180113000753. PMC 4487829. PMID 24534743.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  83. ↑ https://web.archive.org/web/20131017182830/http://www.ne.jp/asahi/tyuukiren/web-site/backnumber/07/sinoduka_nyuukoku.htm
  84. ↑ Kawana, Sari (2005). "Mad Scientists and Their Prey: Bioethics, Murder, and Fiction in Interwar Japan". The Journal of Japanese Studies. 31 (1): 89–120. ISSN 0095-6848.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  85. ↑ "CHINA TODAY". www.chinatoday.com.cn. Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  86. ↑ "Witnesses recount WWII trials - Xinhua | English.news.cn". www.xinhuanet.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 2023-07-24. Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  87. ↑ Chan, J. (2020). Marutas Of Unit 731: Human Experimentation Of The Forgotten Asian Auschwitz
  88. ↑ Gold, H. (2019). Japan's Infamous Unit 731: Firsthand Accounts of Japan's Wartime Human Experimentation Program. Tuttle Classics.
  89. ↑ http://www.chinadaily.com.cn/a/202207/12/WS62cd34f2a310fd2b29e6be75_2.html
  90. ↑ https://www.archives.gov/files/iwg/japanese-war-crimes/select-documents.pdf
  91. ↑ 宋静丽. "Names, information of Unit 731 disclosed". global.chinadaily.com.cn. Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  92. ↑ "List of Unit 731 members involved in chemical warfare research fully released: scholar". Mainichi Daily News (sa wikang Ingles). 2018-04-16. Nakuha noong 2023-07-24.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  93. ↑ Foreign Languages Publishing House. (1950). Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons. https://books.google.com.ph/books?id=ARojAAAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
  94. ↑ "Biohazard: Unit 731 and the American Cover-Up" (PDF). p. 5. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2019-07-31. Nakuha noong 2019-05-31.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  95. ↑ Drea, Edward J. (2006). Researching Japanese war crimes records: introductory essays. Washington, DC: Nazi War Crimes and Japanese Imperial Government Records Interagency Working Group. ISBN 1880875284. OCLC 71126844.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  96. ↑ Courtis, Kenneth (2013-10-31). "Japan: Still Not Owning Up to Its Dark History". The Globalist (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  97. ↑ 97.0 97.1 Gold, Hal (2019). Japan's Infamous Unit 731. Japan: Tuttle Publishing. p. 306.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  98. ↑ "Yoshio Shinozuka – UNIT 731". Unit 731 Museum. Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-10-09. Nakuha noong 2021-09-11.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  99. ↑ "Harbin museum – UNIT 731" (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  100. ↑ "Unit 731 Museum". Atlas Obscura (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  101. ↑ Foreign Languages Publishing House. (1950). Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons. https://books.google.com.ph/books?id=ARojAAAAMAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
  102. ↑ Brody, Howard; Leonard, Sarah E.; Nie, Jing-Bao; Weindling, Paul (2014-4). "United States Responses to Japanese Wartime Inhuman Experimentation after World War II: National Security and Wartime Exigency". Cambridge quarterly of healthcare ethics : CQ : the international journal of healthcare ethics committees. 23 (2): 220–230. doi:10.1017/S0963180113000753. ISSN 0963-1801. PMC 4487829. PMID 24534743. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  103. ↑ Kaye, Jeffrey (2021-04-27). "Department of Justice Official Releases Letter Admitting U.S. Amnesty of Unit 731 War Criminals". Medium (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  104. ↑ BBC News – Unit 731: Japan's biological force.
  105. ↑ Brody, H.; Leonard, S. E.; Nie, J. B.; Weindling, P. (2014). "United States Responses to Japanese Wartime Inhuman Experimentation after World War II: National Security and Wartime Exigency". Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics. 23 (2): 220–230. doi:10.1017/S0963180113000753. PMC 4487829. PMID 24534743.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  106. ↑ "The United States and the Japanese Mengele: Payoffs and Amnesty for Unit 731". The Asia-Pacific Journal: Japan Focus. Nakuha noong 2023-07-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  107. ↑ Human Lab Rats: Japanese Atrocities, the Last Secret of World War II (Penthouse, May 2000)
  108. ↑ Brody, H.; Leonard, S. E.; Nie, J. B.; Weindling, P. (2014). "United States Responses to Japanese Wartime Inhuman Experimentation after World War II: National Security and Wartime Exigency". Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics. 23 (2): 220–230. doi:10.1017/S0963180113000753. PMC 4487829. PMID 24534743.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  109. ↑ Brody, H.; Leonard, S. E.; Nie, J. B.; Weindling, P. (2014). "United States Responses to Japanese Wartime Inhuman Experimentation after World War II: National Security and Wartime Exigency". Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics. 23 (2): 220–230. doi:10.1017/S0963180113000753. PMC 4487829. PMID 24534743.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  110. ↑ Vanderbrook, Alan Jay (2013). Imperial Japan's Human Experiments Before And During World War Two (MA thesis). University of Central Florida. Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-01-17. Nakuha noong 2017-10-27.{{cite thesis}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  111. ↑ Takashi Tsuchiya.
  112. ↑ Keiichi Tsuneishi (1995). 『七三一部隊 生物兵器犯罪の真実』 講談社現代新書. p. 171. ISBN 4061492659.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  113. ↑ 田辺敏雄 『検証 旧日本軍の「悪行」―歪められた歴史像を見直す』 自由社 ISBN 4915237362
  114. ↑ http://asiasociety.org/filmmakers-matsui-minoru-and-oguri-kenichi-discuss-japanese-devils
  115. ↑ "Unit 731: Japan discloses details of notorious chemical warfare division". TheGuardian.com. Abril 17, 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  116. ↑ Drea, Edward (2006). Researching Japanese War Crimes (PDF). National Archives and Records Administration for the Nazi Warcrimes and Japanese Imperial Government Records Interagency Working Group. p. 35.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  117. ↑ Asahi Shimbun editorial, August 30, 1997
  118. ↑ https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(02)11015-4/fulltext
  119. ↑ 「衆議院議員川田悦子君提出七三一部隊等の旧帝国陸軍防疫給水部に関する質問に対する答弁書 Naka-arkibo 2013-01-20 sa Wayback Machine.」 October 10, 2003.
  120. ↑ "Names of 3,607 members of Imperial Japanese Army's notorious Unit 731 released by national archives". The Japan Times. Abril 16, 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong Abril 18, 2018. Nakuha noong Abril 17, 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  121. ↑ "Unit 731: Japan discloses details of notorious chemical warfare division". the Guardian. Abril 17, 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong Setyembre 5, 2021. Nakuha noong Setyembre 24, 2021.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  122. ↑ "Alexander Street". Alexander Street. Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-09-26. Nakuha noong 2021-09-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Yunit_731&oldid=2142466"