Naga, Camarines Sur

Naga

Naga City

Lungsod ng Naga
Naga; Naga City; Lungsod ng Naga
Malayang bahaging lungsod
	Mapa ng Camarines Sur na nagpapakita ng lokasyon ng Lungsod ng Naga
	Naga Lokasyon sa Pilipinas
	Mga koordinado: 13°37′28″N 123°11′11″E / 13.6244°N 123.1864°E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Bicol (Rehiyong V)
Lalawigan	Camarines Sur
Distrito	— 0501724000
Mga barangay	27 (alamin)
Ganap na Lungsod	Disyembre 15, 1948
Pamahalaan
• Punong Lungsod	Nelson S. Legasion (Partido Liberal)
• Manghalalal	117,481 botante (2022)
Lawak
• Kabuuan	84.48 km2 (32.62 milya kuwadrado)
Populasyon (Senso ng 2020)
• Kabuuan	209,170
• Kapal	2,500/km2 (6,400/milya kuwadrado)
• Kabahayan	45,984
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-2 klase ng kita ng lungsod
• Antas ng kahirapan	21.37% (2021)
• Kita	₱1,362,455,732.76703,334,839.97770,222,324.19822,626,187.93993,066,120.621,068,043,766.161,205,175,645.521,266,642,858.431,400,668,715.091,395,487,730.031,763,527,693.05 (2020)
• Aset	₱5,536,429,754.932,222,214,186.022,364,753,783.592,191,424,419.952,620,737,141.944,043,136,778.894,675,433,514.795,074,372,258.735,487,676,038.345,558,517,214.766,224,553,661.02 (2020)
• Pananagutan	₱718,795,774.34671,292,447.38738,817,274.78558,984,521.37602,594,833.71594,700,281.95632,030,230.89593,892,669.57836,785,738.82673,805,428.701,255,836,894.79 (2020)
• Paggasta	₱1,293,811,218.42561,996,343.75593,696,538.80553,091,567.92740,051,478.82882,109,706.53953,988,993.21993,385,543.321,117,961,208.231,318,076,921.091,580,463,148.52 (2020)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Kodigong Pangsulat	4400
PSGC	0501724000
Kodigong pantawag	54
Uri ng klima	Tropikal na kagubatang klima
Mga wika	Wikang Gitnang Bikol; Inagta Partido; wikang Tagalog
Websayt	naga.gov.ph

Para sa ibang mga gamit ng salitang Naga, tingnan ang Naga (paglilinaw).

Ang Lungsod ng Naga (Bikol: Ciudad nin Naga) ay isang 1^st class o primera klaseng lungsod sa lalawigan ng Camarines Sur, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 209,170 sa may 45,984 na kabahayan. Ang Naga ay tinatawag din na "The Heart of Bicol" at "The Queen City of Bicol".

Kasaysayan

Bago pa ang pagdating ng mga mananakop na Kastila, ang Naga ay isa nang ganap na bayan na malapit sa Ilog Naga. Iyon ay naging mahalang bayan na may mga matitibay na kagamitang panlaban at nakamamanghang mahusay na kultura.

Nang sakupin ng mga Kastila ng ilang daan taon, ang kung ano ang Naga ngayon ay naging sentro ito ng kalakalan, edukasyon at kultura, at ang sentro ng pamahalaan at mga eklesiyastikong paghuhukom sa Bikol.

Noong 1573, sa pangalawang paglalakbay niya sa rehiyon, ang konkistador na si Juan de Salcedo ay tumapak sa bayan ay tinawag itong "Naga" dahil sa laganap na mga puno ng Narra ("Narra " sa Bikol na malalaking puno sa lugar). Noong 1576, Si Kapitan Pedro de Chávez ang pinuno ng garison na iniwan ni Salcedo, ang nakakita ng kasalukuyang lugar ng kalakalan, na pinangalanang la Ciudad de Cáceres, sa salitang Kastila, bilang pag-alaala kay Francisco de Sande, ang gubenardor heneral at katutubo ng lungsod ng Cáceres sa Espanya.

Lumipas ang panahon, at ang lungsod ng Kastila at ang bayan ng mga katutubo ay nagsama bilang isang malaking pamayanan at naging kilala bilang, Nueva Cáceres. Mayroon itong pamahalaang panlunsod ayon sa mga sinasabi ng batas ng Kastila, at may sariling ayuntamiento at cabildo. Sa simula ika-17 dantaon, mayroon lamang lima pang ibang ciudades sa Pilipinas. Ang Nueva Cáceres ay nanatiling kabisera ng lalawigan ng Ambos Camarines at naging kabisera naman ng Camarines Sur, hanggang sa pormal na buuin itong isang malayang lungsod sa ilalim ng Republika ng Pilipinas.

Panahong pananakop ng Hapon

Namugad ang mga hapon sa Ateneo De Naga at ginawa nila itong isang garison.

Nang paparating na ang mga Amerikano noong 1945, maraming bomba ang kanilang inihulog sa Lungsod ng Naga. Ito ang dahilan ng pagkasunog ng palengke. Maraming sibilyan ang nasugatan sa pambobombang ito.

Mga barangay

Nahahati sa 27 barangay ang Naga.

Abella
Bagumbayan Norte
Bagumbayan Sur
Balatas
Calauag
Cararayan
Carolina
Concepcion Grande
Concepcion Pequeña
Dayangdang
Del Rosario
Dinaga
Igualdad Interior
Lerma

Liboton
Mabolo
Pacol
Panicuason
Peñafrancia
Sabang
San Felipe
San Francisco (City Center)
San Isidro
Santa Cruz
Tabuco
Tinago
Triangulo

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Naga
Taon	Pop.	±% p.a.
1903	17,943	—
1918	9,396	−4.22%
1939	22,505	+4.25%
1948	56,238	+10.71%
1960	55,506	−0.11%
1970	79,846	+3.70%
1975	83,337	+0.86%
1980	90,712	+1.71%
1990	115,329	+2.43%
1995	126,972	+1.82%
2000	137,810	+1.77%
2007	160,516	+2.13%
2010	174,931	+3.18%
2015	196,003	+2.19%
2020	209,170	+1.29%
Sanggunian: PSA^[3]^[4]^[5]^[6]

Mga sanggunian

↑ "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population (2015). "Region V (Bicol Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population and Housing (2010). "Region V (Bicol Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Censuses of Population (1903–2007). "Region V (Bicol Region)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)
↑ "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Kawing Panlabas

Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.

Ang lathalaing ito na tungkol sa Pilipinas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.

[nscb-area-1] "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[PSA15–05-3] Census of Population (2015). "Region V (Bicol Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO10–05-4] Census of Population and Housing (2010). "Region V (Bicol Region)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO07-05-5] Censuses of Population (1903–2007). "Region V (Bicol Region)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)

[LWUA-PopulationData-6] "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

t u b Lalawigan ng Camarines Sur
Pili (kabisera)
Mga bayan	Baao Balatan Bato Bombon Buhi Bula Cabusao Calabanga Camaligan Canaman Caramoan Del Gallego Gainza Garchitorena Goa Lagonoy Libmanan Lupi Magarao Milaor Minalabac Nabua Ocampo Pamplona Pasacao Pili Presentacion Ragay Sagñay San Fernando San Jose Sipocot Siruma Tigaon Tinambac
Mga bahaging lungsod	Iriga
Mga malayang bahaging lungsod	Naga (Administratibong malaya mula sa lalawigan ngunit ipinangkat sa Camarines Sur ng Pangasiwaan ng Estadístika ng Pilipinas.)
Mga distritong pambatas	Unang Distrito Ikalawang Distrito Ikatlong Distrito Ikaapat na Distrito