Mga lalawigan ng Pilipinas

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Lalawigan ng Pilipinas)
Pilipinas
Ang artikulong ito ay bahagi ng seryeng:
Politika at pamahalaan ng
Pilipinas

Ang lalawigan (Filipino: probinsiya) ay ang pangunahing yunit ng lokal na pamahalaan sa Pilipinas. Sa kasalukuyan, may walumpu't-isa (81) na lalawigan ang Pilipinas na hinahati sa mga lungsod at mga bayan. Ang Pambansang Punong Rehiyon, pati ang mga malayang nakapaloob na lungsod, ay may kalayaan mula sa pamahalaang panlalawigan. Ang bawat lalawigan ay pinamamahalaan ng halal na mambabatas na tinatawag na Sangguniang Panlalawigan at ng isang halal na gobernador.

Ang mga lalawigan ng Pilipinas ay napapangkat sa mga rehiyon ayon sa katangiang pang heograpiya, kultura, at etnolohiya. Sa labing-pitong rehiyon ng bansa, may nakatakdang bilang para sa labing-apat na rehiyon kung saan nauugnay ang kanilang kinalalagyan mula hilaga pababa sa katimugan. Walang itinakdang bilang para sa Kalakhang Maynila o Pambansang Punong Rehiyon (NCR), sa Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera (CAR) at sa Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao (BARMM).

Pinamumunuan ng isang gobernador ang pamahalaan ng bawat lalawigan sa Pilipinas. Ang mga lungsod sa isang lalawigan ay hindi nasasakop sa kapangyarihan ng gobernador. Sa hangad ng lehislatura, bawat isa sa mga ito ay binubuo ng mga distrito. Mayroong mga halal na kinatawan o kongresista ang bawat distrito sa Kongreso o Kapulungan ng mga Kinatawan sa Pilipinas. Ang mga distrito ay nagtataglay din ng isang lupon ng mga kagawad (board members) sa Sangguniang Panlalawigan (tingnan ang sumusunod na seksiyon tugkol sa pamahalaang lalawigan).

Noong 30 Oktubre 2006, inaprubahan ng mga mamayan ng unang distrito ng Maguindanao ang pagkakabuo ng isang bagong lalawigan, ang Shariff Kabunsuan, sa isang plebisito na pinamunuan ng Komisyon ng Halalan. Inaprubahan din noong 2 Disyembre 2006, nabuo din ang bagong lalawigan ng Dinagat Islands sa Surigao del Norte mula sa naganap na plebisito. Itinatag ng Kongreso ng Pilipinas ang mga batas na ukol sa mga ito.

Pamahalaang lalawigan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Tulad ng Pamahalaang Pambansa ng Pilipinas, mayroon ding kagawaran ng tagapagpaganap at tagapagbatas ang pamahalaang panlalawigan. Nasa pamamahala ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas ang panghukuman na kapangyarihan ng lalawigan. Malaya ang pamahalaang panlalawigan. Binigyan ito ng tuwirang kapangyarihan upang magpalakad ng mga gawain sa mga naturang lalawigan ngunit tuluyan pa ring nakikipag-ugnayan ang pangulo sa pamamagitan ng Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal.

Sangay tagapagpaganap[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang gobernador nakatalagang tagapagpaganap sa bawat lalawigan. Siya ang may hawak sa iba't ibang mga kagawaran ng lalawigan katulad ng Pangasiwaan, Tanggapang Legal, Tanggapan ng Impormasyon, Tanggapang Inhinyeriya, at Tanggapan ng Ingat-Yaman.

Hinahalal ang isang gobernador na binibigyan ng tatlong taon sa isang termino at maaaring gumanap muli sa loob ng tatlong termino kung muling siyang ihahalal. Hinihirang ng isang gobernador ang mga pinuno ng mga kagawaran sa kanyang lalawigan.

Sangay tagapagbatas[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pinamumunuan ang lehislatura ng bise-gobernador na nasasakop sa Sangguniang Panlalawigan ng lupon ng mga kagawad (Filipino: bokal, Ingles: board members) mula sa bawat distrito. Depende sa uri ng kita ng lalawigan, maaari itong bumuo ng lupon ng mga kagawad na ginaganapan ng walo hanggang sampung miyembro. Binibigayn ng sampung mga kagawad ang una at ikalawang uri ng lalawigan samantalang walo naman ang sa ikatlo at ika-apat na uri ng lalawigan. Natatangi ang Negros Occidental at Cebu dahil ang kanilang mga lupon ay binubuo ng labindalawang kagawad.

Sa Lupon ng mga Lalawigan, binubuo ito ng mga kasaping ex-officio tulad ng pangulo ng Liga ng mga Kapitan o Association of Barangay Captains, Liga ng mga Konsehal sa Pilipinas o Philippine Councilors League (PCL), at ang Pederasyon ng mga Pangulo ng Sangguniang Kabataan.

Ang gobernador at mga kagawad ay hinahalal ng mga mamamayan sa lalawigan. Hinahalal naman ang mga kasaping ex-officio sa loob ng kanilang organisasyon.

Mapa[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ph administrative map blank.png




Tala ng mga lalawigan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Lalawigan[fn 1] Kapital Rehiyon Populasyon Lawak (km²) Densidad ng
Populasyon
(bawat km²)
Ph seal abra.png Abra Bangued CAR 209,491 3,975.6 52.7
Ph seal agusan del norte.png Agusan del Norte Cabadbaran[1] XIII 552,849 2,590.0 213.5
Ph seal agusan del sur.png Agusan del Sur Prosperidad XIII 559,294 8,966.0 62.4
Ph seal aklan.png Aklan Kalibo VI 451,314 1,817.9 248.3
Ph seal albay.png Albay Legazpi V 1,090,907 2,552.6 427.4
Ph seal antique.png Antique San Jose de Buenavista VI 471,088 2,522.0 186.8
Ph seal apayao.png Apayao Kabugao CAR 97,129 3,927.9 24.7
Ph seal aurora.png Aurora Baler III 173,797 3,239.5 53.6
Ph seal basilan.png Basilan Lamitan Bangsamoro BARMM 259,796 1,234.2 210.5
Ph seal bataan.png Bataan Lungsod ng Balanga III 557,659 1,373.0 406.2
Ph seal batanes.png Batanes Basco II 16,467 209.3 78.7
Ph seal batangas.png Batangas Lungsod ng Batangas IV-A 1,905,348 3,165.8 601.9
Ph seal benguet.png Benguet La Trinidad CAR 582,515 2,655.4 219.4
Ph seal biliran.png Biliran Naval VIII 140,274 555.5 252.5
Ph seal bohol.png Bohol Tagbilaran VII 1,137,268 4,117.3 276.2
Ph seal bukidnon.png Bukidnon Malaybalay X 1,060,265 8,293.8 127.8
Ph seal bulacan.png Bulacan Malolos III 2,234,088 2,625.0 851.1
Ph seal cagayan.png Cagayan Tuguegarao II 993,580 9,002.7 110.4
Ph seal camarines norte.png Camarines Norte Daet V 458,840 2,112.5 217.2
Ph seal camarines sur.png Camarines Sur Pili V 1,551,549 5,266.8 294.6
Ph seal camiguin.png Camiguin Mambajao X 74,232 229.8 323.0
Ph seal capiz.png Capiz Roxas VI 654,156 2,633.2 248.4
Ph seal catanduanes.png Catanduanes Virac V 215,356 1,511.5 142.5
Ph seal cavite.png Cavite Trece Martires IV-A 2,063,161 1,287.6 1,602.3
Ph seal cebu.png Cebu Lungsod ng Cebu VII 3,356,137 5,088.4 659.6
Ph seal cotabato.png Cotabato Kidapawan Bangsamoro XII 958,643 6,569.9 145.9
Ph seal compostela valley.png Davao de Oro Nabunturan XI 580,244 4,667.0 124.3
Ph seal davao del norte.png Davao del Norte Tagum XI 743,811 3,463.0 214.8
Ph seal davao del sur.png Davao del Sur Digos XI 1,905,917 6,377.6 298.8
Davao Occidental Malita XI 905,917 6,377.6 298.8
Ph seal davao oriental.png Davao Oriental Mati XI 446,191 5,164.5 86.4
Ph seal dinagat islands.jpg Dinagat Islands San Jose XI 127,152 1,036.34 120
Ph seal eastern samar.png Eastern Samar Borongan VIII 375,822 4,339.6 86.6
Ph seal guimaras.png Guimaras Jordan VI 141,450 604.7 233.9
Ph seal ifugao.png Ifugao Lagawe CAR 161,623 2,517.8 64.2
Ph seal ilocos norte.png Ilocos Norte Laoag I 514,241 3,399.3 151.3
Ph seal ilocos sur.png Ilocos Sur Vigan I 594,206 2,579.6 230.3
Ph seal iloilo.png Iloilo Lungsod ng Iloilo VI 1,925,002 4,719.4 407.9
Ph seal isabela.png Isabela[fn 2] Ilagan II 1,287,575 10,664.6 120.7
Ph seal kalinga.png Kalinga Tabuk CAR 174,023 3,119.7 55.8
Ph seal la union.png La Union San Fernando I 657,945 1,493.1 440.7
Ph seal laguna.png Laguna Santa Cruz IV-A 1,965,872 1,759.7 1,117.2
Ph seal lanao del norte.png Lanao del Norte Tubod X 758,123 3,092.0 245.2
Ph seal lanao del sur.png Lanao del Sur Marawi Bangsamoro BARMM 800,162 3,872.9 206.6
Ph seal leyte.png Leyte Tacloban VIII 1,592,336 5,712.8 278.7
Ph seal maguindanao.png Maguindanao Buluan Bangsamoro BARMM 801,102 4,900.1 163.5
Ph seal marinduque.png Marinduque Boac IV-B 217,392 959.3 226.6
Ph seal masbate.png Masbate Lungsod ng Masbate V 707,668 4,047.7 174.8
Ph seal misamis occidental.png Misamis Occidental Oroquieta X 486,723 1,939.3 251.0
Ph seal misamis oriental.png Misamis Oriental Cagayan de Oro X 1,126,215 3,570.0 315.5
Ph seal mountain province.png Mountain Province Bontoc CAR 140,439 2,097.3 67.0
Ph seal negros occidental.png Negros Occidental[fn 3] Bacolod VI 2,565,723 7,926.1 323.7
Ph seal negros oriental.png Negros Oriental Dumaguete VII 1,126,061 5,402.3 208.4
Ph seal northern samar.png Northern Samar Catarman VIII 500,639 3,498.0 143.1
Ph seal nueva ecija.png Nueva Ecija Palayan III 1,659,883 5,284.3 314.1
Ph seal nueva vizcaya.png Nueva Vizcaya Bayombong II 366,962 3,903.9 94.0
Ph seal occidental mindoro.png Occidental Mindoro Mamburao IV-B 380,250 5,879.9 64.7
Ph seal oriental mindoro.png Oriental Mindoro Calapan IV-B 681,818 4,364.7 156.2
Ph seal palawan.png Palawan Puerto Princesa VI 755,412 14,896.3 50.7
Ph seal pampanga.png Pampanga San Fernando III 1,882,730 2,180.7 863.4
Ph seal pangasinan.png Pangasinan Lingayen I 2,434,086 5,368.2 453.4
Ph seal quezon.png Quezon Lucena IV-A 1,679,030 8,706.6 192.8
Ph seal quirino.svg Quirino Cabarroguis II 148,575 3,057.2 48.6
Ph seal rizal.png Rizal Antipolo IV-A 1,707,218 1,308.9 1,304.3
Ph seal romblon.png Romblon Romblon IV-B 264,357 1,355.9 195.0
Ph seal samar.png Samar Catbalogan VIII 641,124 5,591.0 114.7
Ph seal sarangani.png Sarangani Alabel XII 410,622 2,980.0 137.8
Ph seal siquijor.png Siquijor Siquijor VII 81,598 343.5 237.5
Ph seal sorsogon.png Sorsogon Lungsod ng Sorsogon V 650,535 2,141.4 303.8
Ph seal south cotabato.png South Cotabato Koronadal XII 1,102,550 4,489.0 245.6
Ph seal southern leyte.png Southern Leyte Maasin VIII 360,160 1,734.8 207.6
Ph seal sultan kudarat.png Sultan Kudarat Isulan XII 586,505 4,714.8 124.4
Ph seal sulu.png Sulu Jolo Bangsamoro BARMM 619,668 1,600.4 387.2
Ph seal surigao del norte.png Surigao del Norte Lungsod ng Surigao XIII 374,465 1,936.9 193.3
Ph seal surigao del sur.png Surigao del Sur Tandag XIII 501,808 4,552.2 110.2
Ph seal tarlac.png Tarlac Lungsod ng Tarlac III 1,068,783 3,053.4 350.0
Ph seal tawi-tawi.png Tawi-Tawi Bongao Bangsamoro BARMM 322,317 1,087.4 296.4
Ph seal zambales.png Zambales Iba III 627,802 3,714.4 169.0
Ph seal zamboanga del norte.png Zamboanga del Norte Dipolog IX 823,130 6,618.0 124.4
Ph seal zamboanga del sur.png Zamboanga del Sur Pagadian IX 1,437,941 4,964.1 289.7
Ph seal zamboanga sibugay.png Zamboanga Sibugay Ipil IX 497,239 3,087.9 161.0

Talababa:

  1. ↑ Opisyal na pangalan at baryant sa Tagalog mula sa ISO 3166-2 Newsletter II-2 (2010-06-30)
  2. ↑ Noong 20 Pebrero 1995, pinagtibay ang panukalang batas sa paghahati ng Isabela sa Isabela del Norte at Isabela del Sur. Hindi natuloy ang paghahati.
  3. ↑ Nabuo ang Negros Oriental mula sa Negros Occidental noong 3 Enero 1986. Ipinahayag na ang pagkakabuo nito ay hindi sang-ayon sa saligang batas noong 11 Hulyo 1986, at ito ay nabuwag noong 18 Agosto 1986.

Panlabas na kawing[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. ↑ Opisyal nang itinalaga ang Cabadbaran bilang kabisera ng lalawigan sang-ayon sa Batas Republika Blg. 8811 Naka-arkibo 2016-03-03 sa Wayback Machine.. Ngunit ang luklukan ng pamahalaang panlalawigan ay nasa proseso ng paglipat mula Butuan, kung saang naririyan pa rin ang tanggapan ng pamahalaang panlalawigan.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mga_lalawigan_ng_Pilipinas&oldid=2007285"