Mga lalawigan ng Pilipinas

Ang lalawigan (Filipino: probinsiya) ay ang pangunahing yunit ng lokal na pamahalaan sa Pilipinas. Sa kasalukuyan, may walumpu't-isang (81) lalawigan ang Pilipinas na hinahati sa mga lungsod at mga bayan. Ang Pambansang Punong Rehiyon, pati narin ang mga malayang nakapaloob na lungsod, ay may kalayaan mula sa pamahalaang panlalawigan. Ang bawat lalawigan ay pinamamahalaan ng halal na mambabatas na tinatawag na Sangguniang Panlalawigan at ng isang halal na gobernador.

Ang mga lalawigan ng Pilipinas ay napapangkat sa mga rehiyon ayon sa katangiang pang heograpiya, kultura, at etnolohiya. Sa labimpitong rehiyon ng bansa, may nakatakdang bilang para sa labing-apat na rehiyon kung saan nakaugnay ang kanilang kinalalagyan mula hilaga pababa sa katimugan. Walang itinakdang bilang para sa Kalakhang Maynila o Pambansang Punong Rehiyon (NCR), sa Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera (CAR) at sa Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao (BARMM).

Pinamumunuan ng isang gobernador ang pamahalaan ng bawat lalawigan sa Pilipinas. Ang mga lungsod sa isang lalawigan ay hindi sakop ng kapangyarihan ng gobernador. Sa hangad ng lehislatura, bawat isa sa mga ito ay binubuo ng mga distrito. Mayroong mga halal na kinatawan o kongresista ang bawat distrito sa Kongreso o Kapulungan ng mga Kinatawan sa Pilipinas. Ang mga distrito ay nagtataglay din ng isang lupon ng mga kagawad (board members) sa Sangguniang Panlalawigan (tingnan ang sumusunod na seksiyon tugkol sa pamahalaang lalawigan).

Noong 30 Oktubre 2006, sinang-ayunan ng mga mamayan ng unang distrito ng Maguindanao ang pagkakabuo ng isang bagong lalawigan, ang Shariff Kabunsuan, sa isang plebisito na pinamunuan ng Komisyon ng Halalan. Sa pagsang-ayon noong 2 Disyembre 2006, nabuo ang bagong lalawigan ng Dinagat Islands sa Surigao del Norte mula sa naganap na plebisito. Itinatag ng Kongreso ng Pilipinas ang mga batas na ukol sa mga ito.

Pamahalaang lalawigan

Tulad ng Pamahalaang Pambansa ng Pilipinas, mayroon ding kagawaran ng tagapagpaganap at tagapagbatas ang pamahalaang panlalawigan. Nasa pamamahala ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas ang panghukuman na kapangyarihan ng lalawigan. Malaya ang pamahalaang panlalawigan. Binigyan ito ng tuwirang kapangyarihan upang magpalakad ng mga gawain sa mga naturang lalawigan ngunit tuluyan pa ring nakikipag-ugnayan ang pangulo sa pamamagitan ng Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal.

Sangay tagapagpaganap

Ang gobernador nakatalagang tagapagpaganap sa bawat lalawigan. Siya ang may hawak sa iba't ibang mga kagawaran ng lalawigan katulad ng Pangasiwaan, Tanggapang Legal, Tanggapan ng Impormasyon, Tanggapang Inhinyeriya, at Tanggapan ng Ingat-Yaman.

Hinahalal ang isang gobernador na binibigyan ng tatlong taon sa isang termino at maaaring gumanap muli sa loob ng tatlong termino kung muling siyang ihahalal. Hinihirang ng isang gobernador ang mga pinuno ng mga kagawaran sa kanyang lalawigan.

Sangay tagapagbatas

Pinamumunuan ang lehislatura ng bise-gobernador na nasasakop sa Sangguniang Panlalawigan ng lupon ng mga kagawad (Filipino: bokal, Ingles: board members) mula sa bawat distrito. Depende sa uri ng kita ng lalawigan, maaari itong bumuo ng lupon ng mga kagawad na ginaganapan ng walo hanggang sampung miyembro. Binibigayn ng sampung mga kagawad ang una at ikalawang uri ng lalawigan samantalang walo naman ang sa ikatlo at ika-apat na uri ng lalawigan. Natatangi ang Negros Occidental at Cebu dahil ang kanilang mga lupon ay binubuo ng labindalawang kagawad.

Sa Lupon ng mga Lalawigan, binubuo ito ng mga kasaping ex-officio tulad ng pangulo ng Liga ng mga Kapitan o Association of Barangay Captains, Liga ng mga Konsehal sa Pilipinas o Philippine Councilors League (PCL), at ang Pederasyon ng mga Pangulo ng Sangguniang Kabataan.

Ang gobernador at mga kagawad ay hinahalal ng mga mamamayan sa lalawigan. Hinahalal naman ang mga kasaping ex-officio sa loob ng kanilang organisasyon.

Mapa

Dokumentasyon [tingnan] [baguhin] [nakaraan] [purga]

Usage

Tala ng mga lalawigan

	Kabisera	Rehiyon	Populasyon	Lawak (km²)	Densidad ng Populasyon (bawat km²)
Abra	Bangued	CAR	209,491	3,975.6	52.7
Agusan del Norte	Cabadbaran^[1]	XIII	552,849	2,590.0	213.5
Agusan del Sur	Prosperidad	XIII	559,294	8,966.0	62.4
Aklan	Kalibo	VI	451,314	1,817.9	248.3
Albay	Legazpi	V	1,090,907	2,552.6	427.4
Antique	San Jose de Buenavista	VI	471,088	2,522.0	186.8
Apayao	Kabugao	CAR	97,129	3,927.9	24.7
Aurora	Baler	III	173,797	3,239.5	53.6
Basilan	Lamitan	BARMM	259,796	1,234.2	210.5
Bataan	Lungsod ng Balanga	III	557,659	1,373.0	406.2
Batanes	Basco	II	16,467	209.3	78.7
Batangas	Lungsod ng Batangas	IV-A	1,905,348	3,165.8	601.9
Benguet	La Trinidad	CAR	582,515	2,655.4	219.4
Biliran	Naval	VIII	140,274	555.5	252.5
Bohol	Tagbilaran	VII	1,137,268	4,117.3	276.2
Bukidnon	Malaybalay	X	1,060,265	8,293.8	127.8
Bulacan	Malolos	III	2,234,088	2,625.0	851.1
Cagayan	Tuguegarao	II	993,580	9,002.7	110.4
Camarines Norte	Daet	V	458,840	2,112.5	217.2
Camarines Sur	Pili	V	1,551,549	5,266.8	294.6
Camiguin	Mambajao	X	74,232	229.8	323.0
Capiz	Roxas	VI	654,156	2,633.2	248.4
Catanduanes	Virac	V	215,356	1,511.5	142.5
Cavite	Imus	IV-A	2,063,161	1,287.6	1,602.3
Cebu	Lungsod ng Cebu	VII	3,356,137	5,088.4	659.6
Cotabato	Kidapawan	XII	958,643	6,569.9	145.9
Davao de Oro	Nabunturan	XI	580,244	4,667.0	124.3
Davao del Norte	Tagum	XI	743,811	3,463.0	214.8
Davao del Sur	Digos	XI	1,905,917	6,377.6	298.8
Davao Occidental	Malita	XI	905,917	6,377.6	298.8
Davao Oriental	Mati	XI	446,191	5,164.5	86.4
Dinagat Islands	San Jose	XI	127,152	1,036.34	120
Eastern Samar	Borongan	VIII	375,822	4,339.6	86.6
Guimaras	Jordan	VI	141,450	604.7	233.9
Ifugao	Lagawe	CAR	161,623	2,517.8	64.2
Ilocos Norte	Laoag	I	514,241	3,399.3	151.3
Ilocos Sur	Vigan	I	594,206	2,579.6	230.3
Iloilo	Lungsod ng Iloilo	VI	1,925,002	4,719.4	407.9
Isabela^{[fn 2]}	Ilagan	II	1,287,575	10,664.6	120.7
Kalinga	Tabuk	CAR	174,023	3,119.7	55.8
La Union	San Fernando	I	657,945	1,493.1	440.7
Laguna	Santa Cruz	IV-A	1,965,872	1,759.7	1,117.2
Lanao del Norte	Tubod	X	758,123	3,092.0	245.2
Lanao del Sur	Marawi	BARMM	800,162	3,872.9	206.6
Leyte	Tacloban	VIII	1,592,336	5,712.8	278.7
Maguindanao	Buluan	BARMM	801,102	4,900.1	163.5
Marinduque	Boac	IV-B	217,392	959.3	226.6
Masbate	Lungsod ng Masbate	V	707,668	4,047.7	174.8
Misamis Occidental	Oroquieta	X	486,723	1,939.3	251.0
Misamis Oriental	Cagayan de Oro	X	1,126,215	3,570.0	315.5
Mountain Province	Bontoc	CAR	140,439	2,097.3	67.0
Negros Occidental^{[fn 3]}	Bacolod	NIR	2,565,723	7,926.1	323.7
Negros Oriental	Dumaguete	NIR	1,126,061	5,402.3	208.4
Northern Samar	Catarman	VIII	500,639	3,498.0	143.1
Nueva Ecija	Palayan	III	1,659,883	5,284.3	314.1
Nueva Vizcaya	Bayombong	II	366,962	3,903.9	94.0
Occidental Mindoro	Mamburao	IV-B	380,250	5,879.9	64.7
Oriental Mindoro	Calapan	IV-B	681,818	4,364.7	156.2
Palawan	Puerto Princesa	VI	755,412	14,896.3	50.7
Pampanga	San Fernando	III	1,882,730	2,180.7	863.4
Pangasinan	Lingayen	I	2,434,086	5,368.2	453.4
Quezon	Lucena	IV-A	1,679,030	8,706.6	192.8
Quirino	Cabarroguis	II	148,575	3,057.2	48.6
Rizal	Antipolo	IV-A	1,707,218	1,308.9	1,304.3
Romblon	Romblon	IV-B	264,357	1,355.9	195.0
Samar	Catbalogan	VIII	641,124	5,591.0	114.7
Sarangani	Alabel	XII	410,622	2,980.0	137.8
Siquijor	Siquijor	NIR	81,598	343.5	237.5
Sorsogon	Lungsod ng Sorsogon	V	650,535	2,141.4	303.8
South Cotabato	Koronadal	XII	1,102,550	4,489.0	245.6
Southern Leyte	Maasin	VIII	360,160	1,734.8	207.6
Sultan Kudarat	Isulan	XII	586,505	4,714.8	124.4
Sulu	Jolo	BARMM	619,668	1,600.4	387.2
Surigao del Norte	Lungsod ng Surigao	XIII	374,465	1,936.9	193.3
Surigao del Sur	Tandag	XIII	501,808	4,552.2	110.2
Tarlac	Lungsod ng Tarlac	III	1,068,783	3,053.4	350.0
Tawi-Tawi	Bongao	BARMM	322,317	1,087.4	296.4
Zambales	Iba	III	627,802	3,714.4	169.0
Zamboanga del Norte	Dipolog	IX	823,130	6,618.0	124.4
Zamboanga del Sur	Pagadian	IX	1,437,941	4,964.1	289.7
Zamboanga Sibugay	Ipil	IX	497,239	3,087.9	161.0

Talababa:

↑ Opisyal na pangalan at baryant sa Tagalog mula sa ISO 3166-2 Newsletter II-2 (2010-06-30)
↑ Noong 20 Pebrero 1995, pinagtibay ang panukalang batas sa paghahati ng Isabela sa Isabela del Norte at Isabela del Sur. Hindi natuloy ang paghahati.
↑ Nabuo ang Negros Oriental mula sa Negros Occidental noong 3 Enero 1986. Ipinahayag na ang pagkakabuo nito ay hindi sang-ayon sa saligang batas noong 11 Hulyo 1986, at ito ay nabuwag noong 18 Agosto 1986.

Panlabas na kawing

League of Provinces of the Philippines Naka-arkibo 2007-10-17 sa Wayback Machine.

↑ Opisyal nang itinalaga ang Cabadbaran bilang kabisera ng lalawigan sang-ayon sa Batas Republika Blg. 8811 Naka-arkibo 2016-03-03 sa Wayback Machine.. Ngunit ang luklukan ng pamahalaang panlalawigan ay nasa proseso ng paglipat mula Butuan, kung saang naririyan pa rin ang tanggapan ng pamahalaang panlalawigan.

[1] Opisyal na pangalan at baryant sa Tagalog mula sa ISO 3166-2 Newsletter II-2 (2010-06-30)

[3] Noong 20 Pebrero 1995, pinagtibay ang panukalang batas sa paghahati ng Isabela sa Isabela del Norte at Isabela del Sur. Hindi natuloy ang paghahati.

[4] Nabuo ang Negros Oriental mula sa Negros Occidental noong 3 Enero 1986. Ipinahayag na ang pagkakabuo nito ay hindi sang-ayon sa saligang batas noong 11 Hulyo 1986, at ito ay nabuwag noong 18 Agosto 1986.

[2] Opisyal nang itinalaga ang Cabadbaran bilang kabisera ng lalawigan sang-ayon sa Batas Republika Blg. 8811 Naka-arkibo 2016-03-03 sa Wayback Machine.. Ngunit ang luklukan ng pamahalaang panlalawigan ay nasa proseso ng paglipat mula Butuan, kung saang naririyan pa rin ang tanggapan ng pamahalaang panlalawigan.

[fn 1]

[1]

[fn 2]

[fn 3]