Baler

Baler

Bayan ng Baler
Baler; Bayan ng Baler
Bayan
	Mapa ng Aurora na nagpapakita sa lokasyon ng Baler.
	Baler Lokasyon sa Pilipinas
	Mga koordinado: 15°45′30″N 121°33′45″E / 15.75833°N 121.5625°E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Gitnang Luzon (Rehiyong III)
Lalawigan	Aurora
Distrito	— 0307701000
Mga barangay	13 (alamin)
Pagkatatag	19 Agosto 1609
Pamahalaan
• Manghalalal	28,186 botante (2025)
Lawak
• Kabuuan	92.55 km2 (35.73 milya kuwadrado)
Populasyon (Senso ng 2020)
• Kabuuan	43,785
• Kapal	470/km2 (1,200/milya kuwadrado)
• Kabahayan	10,197
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-3 klase ng kita ng bayan
• Antas ng kahirapan	14.37% (2021)
• Kita	₱ 527.6 million (2022)
• Aset	₱ 733.9 million (2022)
• Pananagutan	₱ 113.2 million (2022)
• Paggasta	₱ 200 million (2022)
Kodigong Pangsulat	3200
PSGC	0307701000
Kodigong pantawag	42
Uri ng klima	Tropikal na kagubatang klima
Mga wika	Wikang Hilagang Alta; Tagalog; Wikang Iloko
Websayt	baler-aurora.gov.ph

Ang Bayan ng Baler (pagbigkas: ba•lér) ay isang ika-4 na klaseng bayan sa lalawigan ng Aurora, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 43,785 sa may 10,197 na kabahayan. Sentro ng politika at ng ekonomiya ng lalawigan ng Aurora ang bayan ng Baler.

Sa bayang ito ipinanganak ang unang pangulo ng Komonwelt ng Pilipinas na si Manuel L. Quezon.

Kasaysayan

Himagsikang Pilipino at Digmaang Pilipino-Amerikano

Noong nagsimula ang Himagsikang Pilipino, noong Septyembre 7, 1897, nagsimula ang pag-aalsa ang mga taga-Baler. Sila ay nagpunitan ng mga cedula sa lungsod.

Noong 4 Oktubre 1897, umatake ang mga nag-aalburutong mga rebeldeng Tagalog na kaalyado ng Katipunan sa isang garison sa Baler. 7 na Kastila at 11 Katipunero ang nasawi sa labanang ito.

Makalipas ang tatlong buwan, ipinadala ng mga Kastila ang ika-2 Batalyong Expedisyunaryo sa Baler ngunit natagpuan nilang nagsi-alisan na ang mga rebeldeng Tagalog sa lugar.

Hindi nagtagal bago umatake nanaman ang ating mga bayani sa Baler noong 30 Hunyo 1898. Kinubkob nila ito noong ika 1-ng Hulyo ngunit dahil sa pagka-ayaw ng mga Kastila na sumuko sa mga Tagalog ay pinagpatuloy nila ang labanan ng mahigit 11 na buwan. Sumuko sila noong 2 Hunyo 1899 habang nagsisimula na ang Digmaang Pilipino-Amerikano.

Panahon ng mga Amerikano

Noong 1901, isinama nila ang Baler at ang kabuuan ng lalawigan ng El Principe sa lalawigan ng Tayabas (Quezon sa kasalukuyan).

Mga Barangay

Ang bayan ng Baler ay nahahati sa 13 mga barangay.

Barangay I (Pob.)
Barangay II (Pob.)
Barangay III (Pob.)
Barangay IV (Pob.)
Barangay V (Pob.)
Buhangin
Calabuanan
Obligacion
Pingit
Reserva
Sabang
Suklayin
Zabali

Mga larawan

Simbahan ng Baler
Look ng Baler
Museo de Baler

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Baler
Taon	Pop.	±% p.a.
1903	2,417	—
1918	3,413	+2.33%
1939	11,887	+6.12%
1948	17,182	+4.18%
1960	10,350	−4.14%
1970	14,632	+3.52%
1975	16,046	+1.87%
1980	18,349	+2.72%
1990	24,689	+3.01%
1995	26,919	+1.63%
2000	29,923	+2.29%
2007	34,492	+1.98%
2010	36,010	+1.58%
2015	39,562	+1.81%
2020	43,785	+2.01%
Sanggunian: PSA^[3]^[4]^[5]^[6]

Mga sanggunian

↑ "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.
↑ Census of Population (2015). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)
↑ Census of Population and Housing (2010). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)
↑ Censuses of Population (1903–2007). "Region III (Central Luzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link) CS1 maint: url-status (link)
↑ "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.

Mga Kawing Panlabas

[nscb-area-1] "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.

[2] "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.

[PSA15–03-3] Census of Population (2015). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)

[NSO10–03-4] Census of Population and Housing (2010). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link)

[NSO07-03-5] Censuses of Population (1903–2007). "Region III (Central Luzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: numeric names: mga may-akda (link) CS1 maint: url-status (link)

[LWUA-PopulationData-6] "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

t u b Lalawigan ng Aurora
Baler (kabisera)
Mga bayan	Baler Casiguran Dilasag Dinalungan Dingalan Dipaculao Maria Aurora San Luis
Mga barangay	Tingnan: Talaan ng mga barangay sa Aurora
Mga distritong pambatas	Solong Distrito

t u b Mga kabiserang panlalawigan ng Pilipinas
Luzon	Lungsod ng Balanga, Bataan • Baler, Aurora • Bangued, Abra • Basco, Batanes • Lungsod ng Batangas, Batangas • Boac, Marinduque • Bontoc, Lalawigang Bulubundukin • Bayombong, Nueva Vizcaya • Cabarroguis, Quirino • Lungsod ng Calapan, Oriental Mindoro • Daet, Camarines Norte • Iba, Zambales • Ilagan, Isabela • Kabugao, Apayao • Lagawe, Ifugao • Lungsod ng Laoag, Ilocos Norte • La Trinidad, Benguet • Lungsod ng Legazpi, Albay • Lingayen, Pangasinan • Lungsod ng Lucena, Quezon • Lungsod ng Malolos, Bulacan • Mamburao, Occidental Mindoro • Lungsod ng Masbate, Masbate • Lungsod ng Palayan, Nueva Ecija • Lungsod ng Antipolo, Rizal • Pili, Camarines Sur • Lungsod ng Puerto Princesa, Palawan • Romblon, Romblon • Lungsod ng San Fernando, La Union • Lungsod ng San Fernando, Pampanga • Lungsod ng Tabuk, Kalinga • Lungsod ng Tarlac, Tarlac • Lungsod ng Trece Martires, Cavite • Lungsod ng Tuguegarao, Cagayan • Santa Cruz, Laguna • Lungsod ng Sorsogon, Sorsogon • Vigan, Ilocos Sur • Virac, Catanduanes
Visayas	Lungsod ng Bacolod, Negros Occidental • Lungsod ng Borongan, Silangang Samar • Catarman, Hilagang Samar • Lungsod ng Catbalogan, Samar • Lungsod ng Cebu, Cebu • Lungsod ng Dumaguete, Negros Oriental • Lungsod ng Iloilo, Iloilo • Jordan, Guimaras • Kalibo, Aklan • Lungsod ng Maasin, Katimugang Leyte • Naval, Biliran • Lungsod ng Roxas, Capiz • San Jose de Buenavista, Antique • Siquijor, Siquijor • Lungsod ng Tagbilaran, Bohol • Lungsod ng Tacloban, Leyte
Mindanao	Alabel, Sarangani • Lungsod ng Cabadbaran, Agusan del Norte • Lungsod ng Cagayan de Oro, Misamis Oriental • Lungsod ng Digos, Davao del Sur • Lungsod ng Dipolog, Zamboanga del Norte • Ipil, Zamboanga Sibugay • Lungsod ng Lamitan, Basilan • Isulan, Sultan Kudarat • Jolo, Sulu • Lungsod ng Kidapawan, Cotabato • Lungsod ng Koronadal, Timog Cotabato • Lungsod ng Malaybalay, Bukidnon • Malita, Davao Occidental • Mambajao, Camiguin • Lungsod ng Marawi, Lanao del Sur • Lungsod ng Mati, Davao Oriental • Nabunturan, Davao de Oro • Lungsod ng Oroquieta, Misamis Occidental • Lungsod ng Pagadian, Zamboanga del Sur • Bongao, Tawi-Tawi • Prosperidad, Agusan del Sur • San Jose, Kapuluang Dinagat • Buluan, Maguindanao • Lungsod ng Surigao, Surigao del Norte • Lungsod ng Tagum, Davao del Norte • Lungsod ng Tandag, Surigao del Sur • Tubod, Lanao del Norte