Pumunta sa nilalaman

Triasiko

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Triassiko)
Triasiko
251.902 ± 0.024 – 201.36 ± 0.17 milyong taon ang nakakalipas
Ang mundo ca. 200 milyong taon ang nakakalipas
Kronolohiya
Etimolohiya
PormalFormal
Impormasyon sa paggamit
Celestial bodyDaigdig
Paggamit panrehiyonGlobal (ICS)
Ginamit na iskala ng panahonICS Time Scale
Kahulugan
Yunit kronolohikalPeriod
Yunit stratigrapikoSystem
Pormal na time spanFormal
Kahulugan ng mababang hanggananFirst appearance of the conodont Hindeodus parvus
Lower boundary GSSPMeishan, Zhejiang, China
31°04′47″N 119°42′21″E / 31.0798°N 119.7058°E / 31.0798; 119.7058
GSSP ratified2001[6]
Upper boundary definitionFirst appearance of the ammonite Psiloceras spelae tirolicum
Upper boundary GSSPKuhjoch section, Karwendel mountains, Northern Calcareous Alps, Austria
47°29′02″N 11°31′50″E / 47.4839°N 11.5306°E / 47.4839; 11.5306
GSSP ratified2010[7]

Ang Triassic ay isang panahong heolohiko na sumasaklaw mula 251.902 milyong taon ang nakalilipas hanggang 201.3 milyong taon ang nakalilipas. Ito ang unang panahon ng erang Mesozoiko at nasa pagitan ng mga panahong Permian at Jurassic. Ang parehong simula at huli nang panahong ito ay minarkahan ng malaking mga pangyayaring ekstinksiyon. Ang Triassic (Triassic) ay pinangalanan noong 1834 ni Friedrich Von Alberti sa tatlong mga natatanging mga patong ng bato na natagpuan sa buong Alemanya at mga kamang pula ng hilagang kanlurang Europa, na tinatakpan ng chalk na sinundan ng mga itim na shale na tinatawag na mga 'Trias'. Ang panahong ito ay nagsimula kasunod ng pangyayariang ekstinksiyon na Permian-Triasiko na nag-iwan sa biospero ng daigdig na ubos. Umabot sa gitna ng panahong ito upang mapabalik ng buhay ang dati nitong dibersidad. Ang mga therapsido at mga arkosauro ang mga pangunahing bertebratang pang-lupain sa panahong ito. Ang isang espesyalisadong subgrupo ng mga arkosauro na mga dinosauro ay unang lumitaw sa gitnang Triassic ngunit hindi nanaig hanggang sa sumunod na panahong Jurassic.[8] Ang unang totoong mga mamalya ay nag-ebolb rin sa panahong ito gayundin ang mga unang lumilipad na mga bertebrato na mga ptesauro. Ang malawak na superkontinenteng Pangaea ay umiral hanggang sa gitnang Triassic kung saan pagkatapos nito ay unti unti nahiwalay sa dalawang mga masa ng lupain na Laurasia at hilaga at Gondwana sa timog. Ang pandaigdigang klima sa panahong ito ay halos mainit at tuyo na ang mga disyerto ay sumasaklaw sa karamihan ng loob ng Pangaea. Gayunpaman, ang klima ay lumipat at naging mas mahalumigmig habang ang Pangaea ay nagsimulang mahiwalay. Ang huli nang panahong ito ay minarkahan ng isa pang na lumipol sa maraming mga pangkat at pumayag sa mga dinosauro na manaig sa panahong Hurassiko.

Pagpepetsa at mga subdibisyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang panahong Triasiko ay karaniwang hinahati sa Simula, Gitna at Huling Triasiko at ang mga tumutugong bato ay tinutukoy bilang Mababa, Gitna at Itaas. Ang mga yugtong pang-fauna mula pinaka bata hanggang pinaka matandang ang sumusunod:

Itaas/Huling Triasiko (Tr3)
  Rhaetian (203.6 ± 1.5 – 199.6 ± 0.6 Mya)
  Norian (216.5 ± 2.0 – 203.6 ± 1.5 Mya)
  Carnian (228.0 ± 2.0 – 216.5 ± 2.0 Mya)
Gitnang Triasiko (Tr2)
  Ladinian (237.0 ± 2.0 – 228.0 ± 2.0 Mya)
  Anisian (245.0 ± 1.5 – 237.0 ± 2.0 Mya)
Mababa/Simulang Triasiko (Scythian)
  Olenekian (249.7 ± 0.7 – 245.0 ± 1.5 Mya)
  Induan (251.0 ± 0.4 – 249.7 ± 0.7 Mya)

Paleoheograpiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Rekonstruksiyon ng tektonikang plato 230 milyong taon ang nakalilipas.

Sa panahong Triasiko, ang halos lahat ng mga masa ng lupain ng daigdig ay nakatuon sa isang superkontinenteng Pangaea na nakasentro mahigit kumulang sa ekwador. Mula sa silangan, ang isang malawak ng golpo ay pumasok sa Pangaea na Karagatang Tethys. Ito ay karagdagang nagbukas papa-kanluran sa Gitnang Triasiko na nagsanhi naman ng pagliit ng Karagatang Paloe-Tetyhs na isang karagatan na umiral noong era na Paleozoic. Ang natitirang mga baybay dagat ay napapalibutan ng isang pandaigdigang karagatan na Panthalassa. Ang lahat ng mga sedimentong malalim na karagatan na nailatag sa panahong Triasiko ay naglaho sa pamamagitan ng subduksiyon ng mga tektonikang plato na pang-karagatan. Kaya labis na kaunti ang alam sa bukas na karagatang Triasiko. Ang superkontinenteng Pangaea ay nahahati sa panahong Triasiko lalo sa Huli ng Triasiko ngunit hindi pa nahati. Ang unang hindi marinong mga sedimento sa hati na nagmamarka ng simulang paghahati ng Pangaea na naghiwalay sa New Jersey at Morocco ay nang panahong Huling Triasiko. Sa Estados Unidos, ang mga makakapal na mga sedimentong ito ay bumubuo ng pangkat Newark.[9] Dahil sa limitadong baybay dagat ng isang masang superkontinente, ang mga marinong deposito ng Triasiko ay relatibong bihira sa kabila ng prominensiya ng mga ito sa Kanlurang Europa. Sa Hilagang Amerika halimbawa, ang mga marinong deposito ay limitado sa ilang mga pagkakalantad sa kanluran. Kaya ang stratigrapiyang Triasiko ay halos batay sa mga organismong namumuhay sa mga lagoon at labis na maalat na mga kapaligiran gaya ng mga krustaseyanong Estheria.

Aprika

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa simula nang era na Mesosoiko, ang Aprika ay sinamahan ng ibang mga kontinente ng daigdig sa Pangaea.[10] Nakisalo ang Aprika sa relatibong pantay na fauna ng Pangaea na pinanaigan ng mga theropoda, prosauroda at mga primitibong ornithischian sa pagsasarawa ng panahong Triasiko.[10] Ang mga fossil ng Huling Triasiko ay natagpuan sa buong Aprika ngunit mas karaniwan sa timog kesa sa hilaga.[10] Ang hangganang naghihiwalay ng Triasiko at Hurassiko ay nagmamarka ng pagsisimula ng pangyayaring ekstinksiyon na may epektong pandaigdig bagaman ang stratang Apriko mula sa panahong ito ay hindi pa lubusang napag-aaralan.[10]

Timog Amerika

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa heoparkeng Paleorrota na matatagpuan sa Rio Grande do Sul, Brazil ay natagpuan ang Staurikosaurus na isa sa unang mga dinosauro sa daigdig. Sa Paleorrota ay natagpuan rin ang mga unang tunay na mga mamalya na Brasilitherium atBrasilodon. Ang rehiyong ito ay may ilang mga stratang(patong ng bato) na paleontolohikal at heolohikal na Pormasyong Santa Maria at ang Pormasyong Caturrita.

Klima

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang klima ng panahong Triasiko ay pangkalahatang mainit at tuyo na bumuo ng tipikal na mga pulang kamang batong buhanging at mga ebaporita. Walang ebidensiya ng glasiasyon(pagyeyerlo]] sa o malapit sa mga polo. Ang katunayan, ang mga rehiyong pang-polo ay maliwanag na mamasa masa at temperador na isang klimang angkop sa mga tulad ng reptilyang mga hayop. Ang malaking sukat ng Pangaea ay naglimita sa katamtamang epekto ng karagatang pandaigdig. Ang klima ng kontinente ay mataas na pang-panahon na may mga mainit na tag-init at malamit na tagginaw.[11] Ito ay malamang na may mga habagat na malakas at magkahalong pang ekwador.[11]

Buhay

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Flora ng panahong Triassic gaya ng inilarawan sa Meyers Konversations-Lexikon (1885-90)

Ang tatlong mga kategorya ng organismo ay matatangi sa rekord na Triasiko: mga nakapagpatuloy mula sa ekstinksiyong Permian-Triasiko, ang mga bagong pangkat na maikling yumabong at ibang mga bagong pangkat na nanaig sa era na Mesosoiko.

Flora

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa lupain, ang mga nagpatuloy na halaman mula sa ekstinksiyon ay kinabibilangan ng mga lycophyte, ang nananaig na mga cycad, ginkgophyta (na kinakatawan sa modernong panahon ng Ginkgo biloba) at mga glossopterid. Ang mga spermatophyte o mga butong halaman ay nanaig sa florang pang-lupain. Sa hilagaang hemispero, ang mga konipero ay yumabong. Ang mga Glossopteris na isang butong fern ay nanaig sa katimugang hemispero sa Simulang Triasiko.

Marinong fauna

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pagkakasunod na marino ng Gitnang Triasiko, timog kanlurang Utah

Sa karagatan, ang mga bagong uri ng mga koral ay lumitaw sa Simulang Triasiko na bumubuo ng maliliit na mga reef ng katamtamang saklaw kumpara sa dakilang reef ng panahong Deboniyano o mga modernong reef. Ang mga Serpulidae ay lumitaw sa Gitnang Triasiko.[12] Ang may shell na mga cephalopod na tinatawag na mga ammonita ay nakapanumbalik na nagdibersipika mula sa isang linya na nakapagpatuloy mula sa ekstinksiyong Permian. Ang fauna ng isda ay kahanga hangang pantay na nagrereplekta ng katotohanan ang labis na kaunting mga pamilya ay nakapagpatuloy o nakaligtas mula sa ekstinksiyong Permian. Mayroon ding maraming mga uri ng mga reptilyang marino. Ang mga ito ay kinabibilangan ng mga Sauropterygia na kinabibilangan ng mga pachypleurosauro and nothosauro(na parehong karaniwang sa Gitnang Triasiko, lalo na sa rehiyon ng Karagatang Tethys region), mga placodont at ang unang mga plesiosauro; ang unang tulad ng butiking Thalattosauria (askeptosauro); at ang mataas na matagumpay na mga ichthyosauro na lumitaw sa mga dagat ng Simulang Triasiko at sa sandaling panahon ay nagdibersipika at ang ilan ay kalaunang nagpaunlad ng mga malalaking sukat sa Huling Triasiko.

Pang-lupaing fauna

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang ekstinksiyong Permian-Triasiko ay wumasak ng buhay pang-lupain. Ang biodibersidad ay nakabalik sa pang-masang pagdating ng mga taksang sakuna, gayunpaman, ang mga ito ay may maikling buhay. Ang mga dibersong pamayanan na may mga komplikadong tropikong istraktura ay tumagal nang 30 milyong taong upang muling mailagay.[13] Ang mga ampibyanong Temnospondyl ay kasama sa mga pangkat ng nakaligtas sa ekstinksiyong Permian-Triasiko na ang ilang mga lipi tulad ng mga trematosauro ay maikling yumabong sa Simulang Triasiko samantalang ang iba tulad ng capitosauro ay nanatiling matagumpay sa buong panahong ito o tanging mapapansin sa Huling Triasiko gaya ng mga plagiosauro at metoposauro. Sa ibang mga ibang ampibyano, ang unang Lissamphibia, na naglalarawan ng mga palaka ay alam rin mula sa Simulang Triasiko ngunit ang pangkat sa kabuuan ay hindi naging karaniwan hanggang sa panahong Hurassiko nang ang mga temnospondy ay naging labis na bihira. Ang mga reptilyang Archosauromorph lalo na ang mga archosauro ay patuloy na pumalit sa mga synapsid na nanaig sa panahong Permian bagaman ang Cynognathus ang natatanging itaas na maniniala sa mas maagang Trisikong Gondwana (Olenekian at Anisian) at ang parehong mga kannemeyeriid dicynodont at mga gomphodont cynodont ay nanatiling mga mahalagang herbibora sa halos panahong ito. Sa huli ng Triasiko, ang mga ynapsid ay gumampan lamang ng kaunting mga bahagi. Sa panahong Carnian (simulang bahagi ng Huling Triasiko), ang ilang mas maunlad na mga cynodont ay nagpalitaw ng mga unang mamalya (Brasilitherium at Brasilodon). Sa parehong panahon, ang Ornithodira na hanggang sa panahong ay maliit at hindi mahalaga ay nag-ebolb sa ng pterosaur at ibat ibang uri ng mga dinosauro. Ang Crurotarsi ang iba pang mahalagang kladong archosaur at sa Huli ng Triasiko ay umabot sa tuktok ng kanilang dibersidad na may ibat ibang mga pangkat kabilang ang mga phytosauro, aetosauro, ilang mga natatnging lipi ng Rauisuchia, at ang unang mga crocodylia (Sphenosuchia). Samantala ang mga herbiborosang mga rhynchosauro at ang mga insektiboroso o piiscviorosong mga Prolacertiformes ay mahalagang mga pangkat na basal na archosauromorph sa buong halos nang Triasiko. Sa mga reptilya, ang pinakaunang mga pagong tulad ngProganochelys at Proterochersis ay lumitaw sa panahong Norian(gitna ng Huling Triasiko). Ang Lepidosauromorpha na spesipiko ang Sphenodontia ang unang nalaman sa fossil rekord ng kaunting mas maaga(noong panahogn Carnian). Ang Procolophonidae ay isang mahalagang pangkat ng mga tulad ng butikong mga herbibora. Sa simula, ang mga Archosauro ay mas bihira kesa sa mga therapsida na nanaig sa ekosistemang pang-lupain ng Permiya ngunit ang mga ito ay nagsimulang magpaalis ng therapsid sa gitnang Triasiko.[14] Ang pagsunggab na ito ay maaring nag-ambag sa ebolusyong ng mga mamalya sa pamamagitan ng pagpupwersa sa mga nagpapatuloy na mga therapsida at mga kahalilinitong mammaliform na mamuhay bilang maliit at pangunahing pang-gabing mga insektibora. Ang buhay pang-gabi ay malamang pumwersa kahit papaano sa mga mammaliform na magpaunlad ng mga balahibo at mas mataas na mga rate ng metabolismo.[15]

Coal

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa simula ng panahong Triasiko, ang coal ay napapansin ngayon ng mga heologo na hindi umiiral sa buong mundo. Ito ay kilala bilang "puwang ng coal" at maaaring makita bilang bahagi ng pangyayaring ekstinksiyon Permian-Triasiko.[3] Ang matalas na mga pagbagsak sa lebel ng dagat sa buong hangganang Permian Triyano ay maaaring ang angkop na paliwanag para sa puwang ng coal. Gayunpaman, ang mga teoriya ay spekulatibo pa kung bakit ito ay nawawala.[16] Sa naunang panahong Permian, ang mga kondisyong tuyong disyerto ay nag-ambag sa ebaporasyon ng maraming panloob na lupaing mga dagat at ang pagbaha ng mga dagat na ito na marahil ay ng ilang mga pangyayaring tsunami na maaaring responsable sa pagbagsak ng lebel ng dagat.[17] Ito ay sanhi ng pagkakatuklas ng malalaking mga basin ng asin sa katimugang kanlurang Estados Unidos at isang napakalaking basin sa Sentral na Canada.[18] Sa agad na itaas ng hangganan, ang florang glossopteris ay biglaang[19] malaking napaalis ng isang malawakang florang koniperoso sa Australia na naglalaman ng ilang mga espesye at naglalaman ng isang pang-ilalim na halamananang lycopod. Ang mga konipero ay naging karaniwan sa Eurasya. Ang mga pangkat ng konipero ay lumitaw mula sa endemikong espesye dahil sa mga harang na karagatan na pumigil sa buto na tumawid sa loob ng isang daang milyong mga taon. Halimbawa, ang Podocarpis ay matatagpuan sa timog at mga Juniper at mga Sequoia ay matatagpuan sa hilaga. Ang naghahating linya ay dumadaan sa Lambak Amasona sa buong Sahara at hilaga ng Arabya, India, Thailand at Australia.[20][21] Iminungkahi na may isang harang na klima para sa mga konipero[22] bagaman ang mga harang na tubig ay mas mapapaniwalaan. Kung gayon, ang isang makakatawid kahit papaano sa mga maiikling mga harang na tubig ay dapat nasasangkot sa paglikha ng pamamahinga ng coal. Gayunpaman, ang mainit na klima ay maaaring isang mahalagang karagdagan sa buong Antarctica o sa Strait na Bering. May isang pagtaas na sinundan ng pagbagsak ng ng mga sporang fern at lycopod sa sandaling pagkatapos ng pagsasara Permian.[23] In addition there was also a spike of fungal spores immediately after the Permian-Triassic boundary.[24] Ang pagtaas at pagbagsak na ito ay tumagal nang mga 50,000 taon sa Italya at 200,000 sa Tsina at nag-ambag sa pagiging katamtamang init ng klima. Ang isang pangyayari na hindi kabilang ang isang katastropiya ay kailangang nasasangkot upang magdulot ng pamamahinga ng coal sanhi ng katotohanang ang fungi ay mag-aalis ng lahat ng mga patay na halamanan at mga bumubuo ng coal na detritus sa ilang mga dekada sa karamihan ng mga lugar tropiko. Sa karagdagan, ang mga sporang fungi ay unti unting tumaas at parehong bumagsak kasama ng isang paglaganap ng mga gibang makahoy. Ang bawat phenomenon ay nagpapakita ng isang malawakang kamatayang pang-halamanan. Kung ano man ang sanhi ng pamamahinga ay dapat nagsimula sa Hilagang Amerika na na 25 milyong mga taon mas maaga.[25]

Lagerstätten

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Batong buhanging Triasiko malapit sa Stadtroda, Germany

Ang lagerstätte ng Monte San Giorgio na ngayon ay nasa rehiyong Ilog Lugano ng hilagaang Italya at Switzerland ay sa Triasiko isang lagoon sa likod ng mga reef na may walang oksihenong pang-ilalim na patong kaya walang mga kumakain ng bulok na bagay at may kaunting kaguluhan upang guluhin ang fossilisasyon na isang sitwasyon na maaaring ikumpara sa mas mahusay na kilalang batong apog na Solnhoen lagerstätte sa panahong Hurassiko. Ang mga labi ng mga isda at iba't ibang mga marinong reptilya(kabilang ang karaniwang pachypleurosaur Neusticosaurus at ang kakaibang may mahabang leeg na archosauromorph Tanystropheus) kasama ng ilang mga anyong pang-lupain tulad ng Ticinosuchus at Macrocnemus ay narekober mula sa lokalidad na ito. Ang lahat ng mga fossil na ito ay may petsang bumabalik sa transisyong Anisian/Ladinian mga 237 milyong taon ang nakalilipas.

Pangyayaring ekstinksiyong Triasiko-Hurassiko

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang panahong Triasiko ay nagwakas sa isang ekstinksiyong pang-masa na partikular na malala sa mga karagatan. Ang mga condont ay naglaho gayundin ang lahat ng mga marinong reptilya maliban sa mga ichthyosauro at mga plesiosauro. Ang mga inbertebratang tulad ng mga brachiopod, gastropoda at mga molluska ay malalang naapektuhan. Sa mga karagatan, ang 22% ng mga marinong pamilya at posibleng ang kalahati ng mga marinong henera ay nawala ayon sa paleontologo ng University of Chicago na si Jack Sepkoski. Hanggang sa pagwawakas ng panahong ito, ang pangyayaring ekstinksiyong Triasiko ay kasing katumbas na nakapipinsala sa saanman sa mga ekosistemang pang-lupain. Ang ilang mga mahahalagang klado ng crurotarsan (malaking mga reptilyang archosaurian na nakaraang ipinangkat ng magkakasama bilang mga thecodont) ay naglaho gayundin ang karamihan ng mga malalaking ampibyanong labyrinthodont, mga pangkat ng maliliit na mga reptilya at ilang mga synapsida maliban sa mga proto-mamalya. Ang ilan sa maaaga at primitibong mga dinosauro ay naging ekstinkt rin ngunit ang ibang mas umangkop na mga dinosauro ay nakapagpatuloy upang mag-ebolb sa panahong Hurassiko. Ang mga nagpapatuloy na halaman na nanaig sa daidig na Mesosoiko ay kinabibilangan ng mga modernong konipero at mga cycadeoid. Kung ano ang sanhi ng ekstinksiyong Huling Triasikong ito ay hindi alam na may katiyakan. Ito ay sinamahan ng isang malaking mga pagputok ng bulkan na nangyari habang ang superkontinenteng Pangaea ay nagsimulang mahati mga 202 hanggang 191 milyogn taon ang nakalilipas [[(Mga petsang 40Ar/39Ar[26])]] na bumubuo ng Central Atlantic Magmatic Province [(CAMP)],[27] na isa sa pinakamalaking alam na mga pangyayaring pang-bulkan simula nang lumamig at nagiging matatag ang planeta. Ang ibang mga posible ngunit hindi mas malamang na mga sanhi ng mga pangyayaring ekstinksiyon ay kinabibilangan ng isang pandaigdigang paglalamig o kahit isang pagbanggang bolide kung saan ang banggang krater na naglalaman ng Reservoir na Manicougan sa Quebece, Canada ay naitangi. Gayunpaman, sa pagbanggang krater sa Manicouagan, ang kamakailang pagsasaliksik ay nagpakitang ang tunaw na pagbangga sa loob ng krater ay may edad na 214±1 milyong taon ang nakalilipas. Ang petsa ng hangganang Triasiko-Hurassiko ay mas tumpak ring nailagay ng kamakailan sa 201.58±0.28 milyong taon ang nakalilipas. Ang parehong mga petsa ay nagkakamit ng pagiging tumpak sa pamamagitan ng paggamit ng mas mga tumpak na anyo ng pagpepetsang radiometriko na sa partikular ay ang pagkabulok ng uranium sa lead sa mga zircon na nabuo sa pagbangga. Kaya ang ebidensiya ay nagmumungkahing ang pagbanggang Manicouagan ay nauna sa wakas ng Triasiko ng tinatayang 10±2 milyong taon ang nakakalaipas at kaya ay hindi ito maaaring agarang sanhi ng napagmasdang ekstinksiyong pang-masa.[28] Ang bilang ng mga ekstinksiyon sa Huling Triasiko ay pinagtatalunan. Ang ilang mga pag-aaral ay nagmungkahing may hindi bababa sa dalawang mga panahon ng ekstinksiyon tungo sa wakas ng Triasiko sa pagitan ng 12 at 17 milyong taong magkahiwalay. Ngunit ang pangangatwiran laban dito ay isang kamakailang pag-aaral ng mga fauna ng Hilagang Amerika. Sa naging batong gubat ng hilagang silangang Arizona, may isang walang katulad na sekwensiya ng pinakahuling mga sedimentong Carnian-simulang Norian na pang-lupain. Natagpuan ng isang analisis noong 2002 Naka-arkibo 2003-11-06 sa Wayback Machine. na walang malaking pagbabgo sa paleo-kapaligiran.[29] Ang Phytosauro na pinaka karaniwang mga fossil doon ay nakaranas ng isang pagbabago sa sistema sa tanging lebel na henus at ang bilang ng mga espesye ay nanatiling pareho. Ang ilang mga aeotosauro na sumunod na pinakakaraniwang mga tetrapoda at ang mga sinaunang dinosauro ay nakadaan ng walang pagbabago. Gayunpaman, ang parehong mga phytosauro at mga aetosauro ay kabilang sa mga pangkat ng reptilyang archosauro na buong nalipol ng pangyayaring enkstinksiyon sa wakas ng Triasiko. Tila malamang kung gayon na may isang uri ng ekstinksiyon sa wakas ng Carnian nang ang ilang mga herbiborosong mga kannemeyeriid dicynodont at ang mga traversodont cynodont ay labis na nabawasan sa hilagaang kalahati ng Pangaea(Laurasya). Ang mga ekstinksiyong ito sa loob ng Triasiko sa wakas nito ay pumayag sa mga dinosauro na lumaganap sa maraming mga niche na naging hindi nasasakupan. Ang mga dinosauro ay tumataas na nananaig, sagana at diberso at nanatiling ganito sa sumunod na 150 milyong mga taon. Ang tunay na Panahon ng mga Dinosauro ang mga panahong Hurassiko at Kretaseyoso kesa sa panahong Triasiko.

Talababa

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Widmann, Philipp; Bucher, Hugo; Leu, Marc; atbp. (2020). "Dynamics of the Largest Carbon Isotope Excursion During the Early Triassic Biotic Recovery". Frontiers in Earth Science. 8 (196): 196. Bibcode:2020FrEaS...8..196W. doi:10.3389/feart.2020.00196.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ McElwain, J. C.; Punyasena, S. W. (2007). "Mass extinction events and the plant fossil record". Trends in Ecology & Evolution. 22 (10): 548–557. doi:10.1016/j.tree.2007.09.003. PMID 17919771.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ 3.0 3.1 Retallack, G. J.; Veevers, J.; Morante, R. (1996). "Global coal gap between Permian–Triassic extinctions and middle Triassic recovery of peat forming plants". GSA Bulletin. 108 (2): 195–207. Bibcode:1996GSAB..108..195R. doi:10.1130/0016-7606(1996)108<0195:GCGBPT>2.3.CO;2. Nakuha noong 2007-09-29.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Maling banggit (Invalid na <ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "Retallack1996" na may iba't ibang nilalaman); $2
  4. ↑ Payne, J. L.; Lehrmann, D. J.; Wei, J.; Orchard, M. J.; Schrag, D. P.; Knoll, A. H. (2004). "Large Perturbations of the Carbon Cycle During Recovery from the End-Permian Extinction". Science. 305 (5683): 506–9. Bibcode:2004Sci...305..506P. doi:10.1126/science.1097023. PMID 15273391. S2CID 35498132.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Ogg, James G.; Ogg, Gabi M.; Gradstein, Felix M. (2016). "Triassic". A Concise Geologic Time Scale: 2016. Elsevier. pp. 133–149. ISBN 978-0-444-63771-0.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ Hongfu, Yin; Kexin, Zhang; Jinnan, Tong; Zunyi, Yang; Shunbao, Wu (Hunyo 2001). "The Global Stratotype Section and Point (GSSP) of the Permian-Triassic Boundary" (PDF). Episodes. 24 (2): 102–14. doi:10.18814/epiiugs/2001/v24i2/004. Nakuha noong 8 Disyembre 2020.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ Hillebrandt, A.v.; Krystyn, L.; Kürschner, W. M.; atbp. (Setyembre 2013). "The Global Stratotype Sections and Point (GSSP) for the base of the Jurassic System at Kuhjoch (Karwendel Mountains, Northern Calcareous Alps, Tyrol, Austria)". Episodes. 36 (3): 162–98. CiteSeerX 10.1.1.736.9905. doi:10.18814/epiiugs/2013/v36i3/001. Nakuha noong 12 Disyembre 2020.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Brusatte, S. L.; Benton, M. J.; Ruta, M.; Lloyd, G. T. (2008-09-12). "Superiority, Competition, and Opportunism in the Evolutionary Radiation of Dinosaurs" (PDF). Science. 321 (5895): 1485–1488. Bibcode:2008Sci...321.1485B. doi:10.1126/science.1161833. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2014-06-24. Nakuha noong 2012-01-14.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  9. ↑ Lecture 10 - Triassic: Newark, Chinle
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Jacobs, Louis, L. (1997). "African Dinosaurs." Encyclopedia of Dinosaurs. Edited by Phillip J. Currie and Kevin Padian. Academic Press. p. 2-4.
  11. ↑ 11.0 11.1 Stanley, 452-3.
  12. ↑ Vinn, O.; Mutvei, H. (2009). "Calcareous tubeworms of the Phanerozoic" (PDF). Estonian Journal of Earth Sciences. 58 (4): 286–296. Nakuha noong 2012-09-16.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Sahney, S. and Benton, M.J. (2008). "Recovery from the most profound mass extinction of all time" (PDF). Proceedings of the Royal Society: Biological. 275 (1636): 759. doi:10.1098/rspb.2007.1370. PMC 2596898. PMID 18198148. {{cite journal}}: More than one of |pages= at |page= specified (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  14. ↑ Tanner LH, Lucas SG & Chapman MG (2004). "Assessing the record and causes of Late Triassic extinctions" (PDF). Earth-Science Reviews. 65 (1–2): 103–139. Bibcode:2004ESRv...65..103T. doi:10.1016/S0012-8252(03)00082-5. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2007-10-25. Nakuha noong 2007-10-22.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  15. ↑ Ruben, J.A., and Jones, T.D. (2000). "Selective Factors Associated with the Origin of Fur and Feathers". American Zoologist. 40 (4): 585–596. doi:10.1093/icb/40.4.585.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  16. ↑ Holser, WT Schonlaub H_P; Moses AJr, Boekelmann K Klein P Magaritz MOrth CJ Fenninger A Jenny C Kralik M Mauritsch EP Schramm J_M Sattagger K Schmoller R; Attrep, Moses; Boeckelmann, Klaus; Klein, Peter; Magaritz, Mordeckai; Orth, Charles J.; Fenninger, Alois; Jenny, Catherine (1989). "A unique geochemical record at the Permian/Triassic boundary". Nature. 337 (6202): 39 [42]. Bibcode:1989Natur.337...39H. doi:10.1038/337039a0. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ Knauth, L. Paul (1998). "Salinity history of the Earth's early ocean". Nature. 395 (6702): 554–5. Bibcode:1998Natur.395..554K. doi:10.1038/26879. PMID 11542867.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ Dott, R.H. and Batten, R.L. (1971) Evolution of the Earth, 4th ed. McGraw Hill, NY.
  19. ↑ Hosher, WT Magaritz M Clark D (1987). "Events near the Permian-Triassic boundary". Mod. Geol. 11: 155–180 [173–174]. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ Florin, R (1963). "The distribution of Conifer and Taxad genera in time and space". Acta Horti Bergiani. 20: 121–312. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ Melville, R (1966). "Continental drift, Mesozoic continents, and the migrations of the angiosperms". Nature. 211 (5045): 116. Bibcode:1966Natur.211..116M. doi:10.1038/211116a0. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  22. ↑ Darlington PJ, (1965) Biogeography of the southern end of the world. Harvard University Press, Cambridge Mass., on p 168.
  23. ↑ Retallack, GJ (1995). "Permian -Triassic life crises on land". Science. 267 (5194): 77–79. Bibcode:1995Sci...267...77R. doi:10.1126/science.267.5194.77. PMID 17840061. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ Eshet, Y Rampino MR; Rampino, Michael R.; Visscher, Henk (1995). "Fungal event and palynological record of ecological crises and recovery across Permian-Triassic boundary". Geology. 23 (11): 967–970 [969]. Bibcode:1995Geo....23..967E. doi:10.1130/0091-7613(1995)023<0967:FEAPRO>2.3.CO;2. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  25. ↑ Retallack, GJ Veevers JJ Morante R; Veevers, John J.; Morante, Ric (1996). "Global coal gap between Permian-Triassic extinctions and middle Triassic recovery of peat forming plants (review)". Geological Society Am. Bull. 108 (2): 195–207. doi:10.1130/0016-7606(1996)108<0195:GCGBPT>2.3.CO;2. {{cite journal}}: Unknown parameter |author-separator= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ Nomade et al.,2007 Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 244, 326-344.
  27. ↑ Marzoli et al., 1999, Science 284. Extensive 200-million-year-old continental flood basalts of the Central Atlantic Magmatic Province, pp. 618-620.
  28. ↑ Hodych & Dunning, 1992.
  29. ↑ "No Significant Nonmarine Carnian-Norian (Late Triassic) Extinction Event: Evidence From Petrified Forest National Park". Inarkibo mula sa orihinal noong 2003-11-06. Nakuha noong 2012-09-24.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Triasiko&oldid=2135099"