Wikang Koreano
| Wikang Koreano | |
|---|---|
| 한국어, 조선말 Hangugeo, Chosŏnmal | |
 | |
| Katutubo sa | Timog Korea, Hilagang Korea, People's Republic of China, Estados Unidos |
Mga natibong tagapagsalita | 78 milyon (1999 est.)[1] |
| Hangul (Both Koreas), mix of Hangul and hanja (some professional scripts in S. Korea), or Cyrillic alphabet (lesser used in Goryeomal) | |
| Opisyal na katayuan | |
 Hilagang Korea Timog KoreaYanbian (  Republikang Popular ng Tsina) | |
| Pinapamahalaan ng | South Korea: The National Institute of the Korean Language 국립국어원 North Korea: Sahoe Kwahagwon Ŏhak Yŏnguso 사회과학원 어학연구소 |
| Mga kodigong pangwika | |
| ISO 639-1 | ko |
| ISO 639-2 | kor |
| ISO 639-3 | kor |
| Linguasphere | 45-AAA-a |
 Countries with native Korean-speaking populations | |
Ang Wikang Koreano (Timog Korea: 한국어 hangugeo, Hilagang Korea: 조선말 chosŏnmal) ay ang opisyal na wika ng parehong Hilagang Korea at Timog Korea. Ito rin ang isa sa dalawang opisyal na wika sa Nagsasariling Prepekturang Koreano ng Yanbian sa Tsina. Isinusulat ito sa alpabetong Hangeul. Mahigit sa 78 milyong katao ang nagsasalita ng Wikang Koreano sa buong daigdig. Sa mahigit na sanlibong taon, ang Wikang Koreano ay isinusulat kasama ng mga hiram na karakter panulat ng mga Tsino at tinawag na hanja, kasama ang mga sistemang ponetikong gaya ng hyangchal, gugyeol, at idu. Noong ika-15 dantaon, isang pambansang sistemang panulat ang tinawag na hangul ang pinagawa ni Sejong na Dakila, subali't hindî agad nagamit ng lahat hanggang noon lamang ika-20 dantaon, dahil sa higit na pinili ng aristokrasyang yangban noon ang paggamit ng hanja.
Ang kaurian ng angkan ng Wikang Koreano ay pinagtatalunan ng maraming mga linguistiko. Marami ang nag-uuri dito bilang hiwalay na wika[8] samantalang may mga nagsasabi na kabilang ito sa kontrobersiyal na pamilyang wika ng Altaic.[9] Isang aglunatibong wika ang wikang Koreano sa kanyang morpolohiya at ang kanyang syntax ay simuno-paksa-pandiwa.
Mga pangalan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Nakabatay ang mga pangalang ng wikang Koreano sa mga pangalang ng Korea na ginagamit sa Hilagang Korea at Timog Korea.
Sa Timog Korea, ang wika ay kadalasang tinatawag na Hangungmal (한국말; 韓國말), o sa mas magalang na salitang Hangugeo (한국어; 韓國語) o Gugeo (국어; 國語; na literal na nangangahulugang "pambansang wika").
Sa Hilagang Korea at sa Yanbian Korean Autonomous Prefecture ng Tsina, ang wika ay mas kadalasang tinatawag na (조선말; 朝鮮말), o sa mas pormal na Chosŏnŏ (조선어; 朝鮮語).
Sa kabilang banda, ang mga Koreanong nasa dating USSR, na tinatawag ang kanilang sarili bilang Koryo-saram (고려사람); at Goryeoin (고려인; 高麗人; na literal na, "Mga Tao ng Goryeo") ay tinatawag ang wika bilang Goryeomal (고려말; 高麗말).
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Nagmula ang mga Koreano sa mga Sinaunang mga Koreano, Lumang Koreano, Gitnang Koreano at Modernong Koreano. Simula nang matapos ang Digmaang Koreano, ang mga kasalukuyang mga Koreano ay nakabuo ng pamantayang wikang Koreano, kasama na dito ang pagkakaiba ng mga bigkas, pag-iiba ng mga pandiwa at talasalitaan.
Mga sistema ng pagsulat
[baguhin | baguhin ang wikitext]Dumating ang mga panitik ng Tsino sa Korea (tingnan din ang Mga Sino-Henikong pagbigkas para sa mas impormasyon) kasama na Budismo habang panahong Proto-Tatlong Kaharian ng Korea (tingnan din ang Tatlong Kaharian ng Korea) noong ika-1 na siglo BK. Iniakma para sa Koreano at naging hanja, at tumagal bilang pangunahing iskrip para sumulat ng Koreano sa loob ng mas kaysa sa isang milenyo kasama na iba't ibang ponetikong iskrip na inimbento mamaya tulad ng Idu, Gugyeol at Hyangchal. Lamang ang mga pili ay nasulat sa Hanja, yamang ang karamihan ng populasyon ay hindi man lang nasulat.
Noong ika-15 na siglo, lumikha si Dakilang Sejong mismo ng isang alpabeto na ngayong kilala bilang hangul. Naniwala na ang hanja ay kulang para sumulat ng Koreano at na nagdulot ito ng niyang bihirang paggamit. Ang layon ng hangul ay tulungan ang pagbasa, o kahit ang kumpletong kapalit, ng hanja. Inihayag sa dokumentong Hunminjeongeum, at tinawag eonmun ("kolokyal na iskrip") at mabilis na kumalat sa lahat ng Korea para itaas ang kaalaman sa pagbasa at pagsulat. Malawak na ginamit ng lahat ng mga Koreanong klase pero madalas na ipinalagay bilang amkeul ("pambabaeng iskrip") at kaya dinedma ng mga pili, at ang hanja ay ipinalagay bilang jinseo ("totoong teksto"). Dahil sa ito, ang opisyal na dokumento ay laging sinulat sa hanja habang ang panahong Joseon. Dahil ang kaunti ay nakaintindi ang hanja, minsan na nag-abot ang mga haring Koreano ng mga abisong pampubliko, ganap na sa hangul, noong ika-16 na siglo pa, para sa lahat ng mga klase, na sumaklaw ng mga magsasakang walang pinag-aralan at mga alipin. Noong ika-17 na siglo, ang klaseng piling yangban ay nakipag-usap sa hangul sa mga alipin, kaya iminumungkahi mataas na pagbasa at pagsulat sa hangul habang panahong Joseon.
Ngayon, bihira na ginagamit ang hanja sa ordinaryong buhay dahil sa kakulangan sa ginhawa, pero mahalaga pa para sa mga makasaysayan at lingguwistikong pag-aaral. Ni Timog Korea ni Hilagang Korea ay sumasalungat ng pag-aaral at paggamit ng hanja, pero sa Hilagang Korea hindi na ginagamit, at sa Timog Korea pangunahing inilalaan para sa espesipikong mga bagay-bagay tulad ng mga pahayagan, pang-iskolar na pagsulat, at paglilinaw.
Mga tunog
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga katinig
[baguhin | baguhin ang wikitext]
| Bilabial | Alveolar | Post- alveolar |
Velar | Glottal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | ㅁ /m/ | ㄴ /n/ | ㅇ /ŋ/ (restricted to syllable coda) | |||
| Plosive and Affricate |
plain | ㅂ /b/ or /p/ | ㄷ /d/ or /t/ | ㅈ /d͡ʑ/ or /t͡ɕ/ | ㄱ /ɡ/ or /k/ | |
| tense | ㅃ /p͈/ | ㄸ /t͈/ | ㅉ /t͡ɕ͈/ | ㄲ /k͈/ | ||
| aspirated | ㅍ /pʰ/ | ㅌ /tʰ/ | ㅊ /t͡ɕʰ/ | ㅋ /kʰ/ | ||
| Fricative | plain | ㅅ /s/ | ㅎ /h/ | |||
| tense | ㅆ /s͈/ | |||||
| Liquid | ㄹ /l/ | |||||
Mga patinig
[baguhin | baguhin ang wikitext]
|
|
 |
| Monophthongs | /i/ ㅣ, /e/ ㅔ, /ɛ/ ㅐ, /a/ ㅏ*, /o/ ㅗ, /u/ ㅜ, /ʌ/ ㅓ, /ɯ/ ㅡ, /ø/ ㅚ |
|---|---|
| Vowels preceded by intermediaries, or Diphthongs |
/je/ ㅖ, /jɛ/ ㅒ, /ja/ ㅑ, /wi/ ㅟ, /we/ ㅞ, /wɛ/ ㅙ, /wa/ ㅘ, /ɰi/ ㅢ, /jo/ ㅛ, /ju/ ㅠ, /jʌ/ ㅕ, /wʌ/ ㅝ |
^* ㅏ is closer to a Near-open central vowel ([ɐ]), though ⟨a⟩ is still used for tradition.
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "Korean". Ethnologue, 14th ed. Nakuha noong 2008-09-25.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Song, Jae Jung (2005), The Korean language: structure, use and context, Routledge, p. 15, ISBN 978-0-415-32802-9
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link). - ↑ Campbell, Lyle; Mixco, Mauricio (2007), "Korean, A language isolate", A Glossary of Historical Linguistics, University of Utah Press, pp. 7, 90–91,
most specialists... no longer believe that the... Altaic groups... are related […] Korean is often said to belong with the Altaic hypothesis, often also with Japanese, though this is not widely supported
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link). - ↑ Dalby, David (1999 – 2000), The Register of the World's Languages and Speech Communities, Linguasphere Press
{{citation}}: Check date values in:|year=(tulong). - ↑ Kim, Nam-Kil (1992), "Korean", International Encyclopedia of Linguistics, bol. 2, pp. 282–86,
scholars have tried to establish genetic relationships between Korean and other languages and major language families, but with little success
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link). - ↑ Róna-Tas, András (1998), "The Reconstruction of Proto-Turkic and the Genetic Question", The Turkic Languages, Routledge, pp. 67–80,
[Ramstedt's comparisons of Korean and Altaic] have been heavily criticised in more recent studies, though the idea of a genetic relationship has not been totally abandoned
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link). - ↑ Schönig, Claus (2003), "Turko-Mongolic Relations", The Mongolic Languages, Routledge, pp. 403–19,
the 'Altaic' languages do not seem to share a common basic vocabulary of the type normally present in cases of genetic relationship
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link). - ↑ Song, Jae Jung (2005) "The Korean language: structure, use and context" Routledge, p. 15
Lyle Campbell & Mauricio Mixco. 2007. A Glossary of Historical Linguistics. University of Utah Press. ("Korean, A language isolate", pg. 90; "Korean is often said to belong with the Altaic hypothesis, often also with Japanese, though this is not widely supported," pp. 90-91; "...most specialists...no longer believe that the...Altaic groups...are related," pg. 7)
David Dalby. 1999/2000. The Linguasphere Register of the World's Languages and Speech Communities. Linguasphere Press.
Nam-Kil Kim. 1992. "Korean," International Encyclopedia of Linguistics. Volume 2, pp. 282-286. ("...scholars have tried to establish genetic relationships between Korean and other languages and major language families, but with little success," pg. 282)
András Róna-Tas. 1998. "The Reconstruction of Proto-Turkic and the Genetic Question," The Turkic Languages. Routledge. Pp. 67-80. ("[Ramstedt's comparisons of Korean and Altaic] have been heavily criticised in more recent studies, though the idea of a genetic relationship has not been totally abandoned," pg. 77.)
Claus Schönig. 2003. "Turko-Mongolic Relations," The Mongolic Languages. Routledge. Pp. 403-419. ("...the 'Altaic' languages do not seem to share a common basic vocabulary of the type normally present in cases of genetic relationship," pg. 403) - ↑ Stratification in the peopling of China: how far does the linguistic evidence match genetics and archaeology? In; Sanchez-Mazas, Blench, Ross, Lin & Pejros eds. Human migrations in continental East Asia and Taiwan: genetic, linguistic and archaeological evidence. 2008. Taylor & Francis
Ang lathalaing ito na tungkol sa Wika at Korea ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.