Algeria
Demokratikong Republikang Bayan ng Arhelya الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية (Arabo) al-Jumhūriyah al-Jazāʾiriyah ad-Dīmuqrāṭiyah ash‑Shaʿbiyah | |
|---|---|
 Watawat
 Emblema
| |
Salawikain: بِالشَّعْبِ و لِلشَّعْبِ Bil-shaʿb wa lil-shaʿb "Ng bayan at para sa bayan" | |
.svg) | |
| Kabisera at pinakamalaking lungsod | Arhel 36°42′N 3°13′E / 36.700°N 3.217°E |
| Wikang opisyal | |
| Katawagan | Arhelino |
| Pamahalaan | Unitaryong republikang semi-presidensyal |
• Pangulo | Abdelmadjid Tebboune |
| Nadir Larbaoui | |
| Lehislatura | Parliament |
• Mataas na Kapulungan | Council of the Nation |
• Mababang Kapulungan | People's National Assembly |
| Formation | |
| 900 BC | |
| 801 BC | |
• Numidia | 202 BC |
| 25 BC | |
| 477 | |
| 757 | |
| 776 | |
| 786 | |
| 972 | |
| 1014 | |
| 1235 | |
| 1516 | |
| 1832 | |
| 5 July 1830 | |
| 5 July 1962 | |
| Lawak | |
• Kabuuan | 2,381,741 km2 (919,595 mi kuw) (10th) |
• Katubigan (%) | 1.1 |
| Populasyon | |
• Pagtataya sa 2022 | 45,400,000[1] (32nd) |
• Densidad | 19/km2 (49.2/mi kuw) (171th) |
| KDP (PLP) | Pagtataya sa 2023 |
• Kabuuan |  $628.990 billion[2] (43rd) |
• Bawat kapita | $13,681[2] (111th) |
| KDP (nominal) | Pagtataya sa 2023 |
• Kabuuan | $224.107 billion[2] (58th) |
• Bawat kapita | $4,874[2] (130th) |
| Gini (2011) | 27.6 mababa |
| TKP (2021) | 0.745[3] mataas · 91st |
| Salapi | Algerian dinar (DZD) |
| Sona ng oras | UTC+1 (CET) |
| Ayos ng petsa | dd/mm/yyyy |
| Gilid ng pagmamaneho | right |
| Kodigong pantelepono | +213 |
| Internet TLD | .dz الجزائر. |
Ang Arhelya (Arabo: الجزائر, tr. al-Jazāʾir), opisyal na Demokratikong Republikang Bayan ng Arhelya, ay bansang nasa rehiyong Magreb ng Hilagang Aprika. Hinahanggan ito ng Tunisya sa hilagang-silangan, Libya sa silangan, Niher sa timog-silangan, Mali at Mawritanya sa timog-kanluran, at Moroko at Kanlurang Sahara sa kanluran. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Arhel.
Naninirahan mula pa noong una, ang Algeria ay nasa sangang-daan ng maraming kultura at sibilisasyon, kabilang ang mga Penisyo, Romano, Vandal, Bisantinong Greko, at mga Turko. Ang modernong pagkakakilanlan nito ay nag-ugat sa mga siglo ng mga alon ng paglilipat ng Arabong Muslim mula noong ikapitong siglo at ang kasunod na Arabisasyon ng populasyon ng Berber.[4] Kasunod ng sunud-sunod na Islamikong Arabo at mga dinastiyang Berber sa pagitan ng ikawalo at ika-15 siglo, ang Regency of Algiers ay itinatag noong 1516 bilang isang malaking independiyenteng tributary state ng Imperyong Ottomano, na namumuno sa karamihan ng kasalukuyang teritoryo sa hilagang bahagi ng bansa. Matapos ang halos tatlong siglo bilang isang pangunahing kapangyarihan sa Mediterranean, ang bansa ay sinalakay ng Pransya noong 1830 at pormal na isinama noong 1848, kahit na hindi ito ganap na nasakop at napatahimik hanggang 1903. ay nabawasan ng hanggang isang-katlo dahil sa digmaan, sakit, at gutom.[5] Ang masaker ng Sétif at Guelma noong 1945 ay naging dahilan ng lokal na paglaban na nagtapos sa pagsiklab ng Digmaang Alheriya noong 1954. Nakuha ng Algeria ang kalayaan nito noong 5 Hulyo 1962 at idineklara ang People's Democratic Republic noong 25 Setyembre ng taong iyon. Bumagsak ang bansa sa isang madugong digmaang sibil mula 1991 hanggang 2002.
Mga lalawigan at distrito
[baguhin | baguhin ang wikitext]Nahahati ang Algeria sa 48 na lalawigan (mga wilaya), 553 na distrito (mga daïra) , at 1,541 na munisipalidad (mga baladiyah).
| # | Wilaya | Lawak (km2) | Populasyon | map | # | Wilaya | Lawak (km2) | Populasyon |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Adrar | 402,197 | 439,700 |  |
25 | Constantine | 2,187 | 943,112 |
| 2 | Chlef | 4,975 | 1,013,718 | 26 | Médéa | 8,866 | 830,943 | |
| 3 | Laghouat | 25,057 | 477,328 | 27 | Mostaganem | 2,269 | 746,947 | |
| 4 | Oum El Bouaghi | 6,768 | 644,364 | 28 | M'Sila | 18,718 | 991,846 | |
| 5 | Batna | 12,192 | 1,128,030 | 29 | Mascara | 5,941 | 780,959 | |
| 6 | Béjaïa | 3,268 | 915,835 | 30 | Ouargla | 211,980 | 552,539 | |
| 7 | Biskra | 20,986 | 730,262 | 31 | Oran | 2,114 | 1,584,607 | |
| 8 | Béchar | 161,400 | 274,866 | 32 | El Bayadh | 78,870 | 262,187 | |
| 9 | Blida | 1,696 | 1,009,892 | 33 | Illizi | 285,000 | 54,490 | |
| 10 | Bouïra | 4,439 | 694,750 | 34 | Bordj Bou Arréridj | 4,115 | 634,396 | |
| 11 | Tamanrasset | 556,200 | 198,691 | 35 | Boumerdes | 1,591 | 795,019 | |
| 12 | Tébessa | 14,227 | 657,227 | 36 | El Taref | 3,339 | 411,783 | |
| 13 | Tlemcen | 9,061 | 945,525 | 37 | Tindouf | 58,193 | 159,000 | |
| 14 | Tiaret | 20,673 | 842,060 | 38 | Tissemsilt | 3,152 | 296,366 | |
| 15 | Tizi Ouzou | 3,568 | 1,119,646 | 39 | El Oued | 54,573 | 673,934 | |
| 16 | Algiers | 273 | 2,947,461 | 40 | Khenchela | 9,811 | 384,268 | |
| 17 | Djelfa | 66,415 | 1,223,223 | 41 | Souk Ahras | 4,541 | 440,299 | |
| 18 | Jijel | 2,577 | 634,412 | 42 | Tipaza | 2,166 | 617,661 | |
| 19 | Sétif | 6,504 | 1,496,150 | 43 | Mila | 9,375 | 768,419 | |
| 20 | Saïda | 6,764 | 328,685 | 44 | Ain Defla | 4,897 | 771,890 | |
| 21 | Skikda | 4,026 | 904,195 | 45 | Naâma | 29,950 | 209,470 | |
| 22 | Sidi Bel Abbès | 9,150 | 603,369 | 46 | Ain Timouchent | 2,376 | 384,565 | |
| 23 | Annaba | 1,439 | 640,050 | 47 | Ghardaia | 86,105 | 375,988 | |
| 24 | Guelma | 4,101 | 482,261 | 48 | Relizane | 4,870 | 733,060 |
Mga pinakamalaking lungsod
[baguhin | baguhin ang wikitext]| Ranggo | Pangalan | Lalawigan | Pop. | Ranggo | Pangalan | Lalawigan | Pop. | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Algiers  Oran |
1 | Algiers | Algiers | 2,364,230 | 11 | Tébessa | Tébessa | 194,461 |  Constantine  Annaba |
| 2 | Oran | Oran | 803,329 | 12 | El Oued | El Oued | 186,525 | ||
| 3 | Constantine | Constantine | 448,028 | 13 | Skikda | Skikda | 182,903 | ||
| 4 | Annaba | Annaba | 342,703 | 14 | Tiaret | Tiaret | 178,915 | ||
| 5 | Blida | Blida | 331,779 | 15 | Béjaïa | Béjaïa | 176,139 | ||
| 6 | Batna | Batna | 289,504 | 16 | Tlemcen | Tlemcen | 173,531 | ||
| 7 | Djelfa | Djelfa | 265,833 | 17 | Ouargla | Ouargla | 169,928 | ||
| 8 | Sétif | Sétif | 252,127 | 18 | Béchar | Béchar | 165,241 | ||
| 9 | Sidi Bel Abbès | Sidi Bel Abbès | 210,146 | 19 | Mostaganem | Mostaganem | 162,885 | ||
| 10 | Biskra | Biskra | 204,661 | 20 | Bordj Bou Arréridj | Bordj Bou Arréridj | 158,812 | ||
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ "Démographie" [Demography] (PDF). Office National des Statistiques (sa wikang Pranses). 1 Jan 2022. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 4 April 2023. Nakuha noong 1 Jan 2022.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Algeria)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 October 2023. Nakuha noong 12 October 2023.
- ↑ Human Development Report 2021-22 Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping Our Future in an Uncertain World (PDF). United Nations Development Programme. 8 September 2022. pp. 289–292. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 2022-10-09. Nakuha noong 10 September 2022.
- ↑ "Algeria | Flag, Capital, Population, Map, & Language | Britannica". www.britannica.com (sa wikang Ingles). 2024-05-09. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 November 2017. Nakuha noong 2024-05-15.
- ↑ "Algeria – Colonial rule". Britannica (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 16 January 2024. Nakuha noong 19 December 2023.
- ↑ http://citypopulation.de/Algeria-Cities.html
Kawing panlabas
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Gabay panlakbay sa Algeria mula sa Wikivoyage
Ang lathalaing ito na tungkol sa Bansa at Alherya ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.