Lingwa de planeta

Ang Lingwa de Planeta (tinatawag ding Lidepla o LDP) ay isang inimbentong pandaigdigang wikang awsilyar batay sa pinaka-ginagamit na wika ng mundo, kabilang ang Arabe, Tsino, Ingles, Kastila, Aleman, Hindi, Persiyo, Portuges, Ruso at Pranses.

Lingwa de planeta (Lidepla)
Ginawa ni/ng	D. Ivanov, A. Lysenko, and others
Petsa	2010
Lugar at paggamit	Pandaigdigang Wikang Awksilyar
Users	25+ (2012)
Gamit	Wikang gawa-gawa Pandaigdigang Wikang Awksilyar Lingwa de planeta (Lidepla)
Sistema ng panulat	Latin
Sanggunian	Ang bokabularyo ay mula sa pangunahing wika sa mundo, Ingles, Espanyol, Portuges, Pranses, Aleman, Ruso, Arabe, Hindi, Tsino at Persiyo.
Mga kodigong pangwika
ISO 639-3	Wala (mis)
Glottolog	Wala

Ang pangunahing ideya ng Lidepla ay magkaroon ng isang maayos na kabuuang wika na nakabatay sa pinakalawak at maimpluwensiyang mga pambansang wika. Ang intensyon nito ay para magkaroon ng isang bagay na karaniwan sa katutubong wika ng karamihan ng mga tao. Sa iba't ibang mga wika ng pinagmulan mula sa buong mundo, ang disenyo nito ay isang uri ng worldlang, isang uri ng wikang a posteriori.

Ang pagsulong ng wika ay nagsimula noong 2006 sa Saint-Petersburg, Rusya, sa pamamagitan ng isang grupo ng mga taong masigasig sa pag-aaral ng mga wika, katulad ni Dmitri Ivanov, ang pinuno ng proyekto. Ang pangunahing bersyon ng wika ay inilathala noong Hunyo ng 2010.

Ang Alpabeto at ang Pagbigkas

Ang opisyal na alpabeto ng Lidepla ay batay sa Latin na script at naglalaman ng mga sumusunod na 25 titik, at ang kanilang mga katumbas na kaso sa itaas:

Alpabeto ng Lingwa de Planeta

Sulat

a

b

ch

d

e

f

g

h

i

j

k

l

m

n

o

p

r

s

t

u

v

w

x

y

z

IPA phonemes

[a]

[b]

[t͡ʃ]

[d]

[e]

[f]

[g]

[x] ~ [h]

[i]

[d͡ʒ]

[k]

[l]

[m]

[n]

[o]

[p]

[r]

[s]

[t]

[u]

[v] ( [w] )

[w]

[k͡x] ~ [ɡ͡ɣ] (s)

[i]

[d͡z]

Ang titik q ay hindi ginagamit, at c ay nangyayari lamang sa digrapong "ch". Ang titik y ay kumakatawan sa parehong patinig bilang "i", ngunit hindi kailanman nilalagyan ng diin. Ang mga sumusunod na digrapo at mga titik ay binibigkas bilang mga sumusunod, na may mga halimbawa:

• ch - / t͡ʃ / tulad ng sa "keso": chay - tsaa
• -ng , sa dulo ng isang salita - / ŋ / tulad ng sa fang : feng - hangin
• sh - / ʃ / tulad ng sa "shoes": shi - sampu
• j - / dʒ / tulad ng sa "Jack": jan - malaman
• z - / d͡z /: zun - tumungo sa
• x - / ks / gaya ng "extra": examen - pagsusulit

Ang -ng- sa gitna ng isang salita ay binibigkas ng /ng/ (tulad ng "ng" sa finger ). Ang v at ang pandulong -ng ay maaaring binibigkas din bilang /w/ (tulad ng sa wood) at /n/ (nose), ayon sa pagkakabanggit. Ang x sa pagitan ng dalawang patinig ay maaaring bahagyang tininigan, at ang x bago ang isang katinig ay binibigkas bilang /s/.

Ang ilang gamit sa pag-aaral ay gumagamit ng /h/ para sa titik h . Pinapayagan ng balarila ang gayong pagbigkas, ngunit ginagawang /x/ tulad ng ch sa German Fach bilang pasimula.

Para sa higit pang mga detalye sa phonology, tingnan ang seksyon ng Ponolohiya sa ibaba.

Diin

Ang pangkalahatang patakaran tungkol sa diin ay:

• ang patinig bago ang huling katinig (o "y") ay binibigyang diin: máta (ina), família (pamilya), akshám (gabi), ruchéy (sapa)

Sinisikap ng Lidepla na mapanatili ang orihinal na tunog ng mga internasyonal na salita, bagaman, ay may ilang mga eksepsiyon, tulad ng mga sumusunod, sa makatuwid:

• May ilang mga pandulo (-um, -US, -er, -en; -ik-, -ul- , at karamihan ngunit hindi lahat ng mga hulapi ) ay hindi kailanman nilalagyan ng diin
• ang dinobleng patinig ay palaging nilalagyan ng diin (tulad ng sa adyoo , "paalam")

Ang Paglalarawan at ang Balarila

Ang pangunahing ideya sa likod ng Lidepla ay upang lumikha ng isang maayos na kabuuan na base sa pinaka-laganap at maimpluwensyang pambansang wika ng planeta. At siyang nagreresulta sa bokabularyo ng Lidepla na naglalaman ng isang makabuluhang halaga ng mga Di-Europeong mga salita, na ginagawang isang welttung ang Lidepla. Ang pangkalahatang prinsipyo ng disenyo para sa Lidepla ay ang magkaroon ng isang bagay na karaniwan sa mga katutubong wika ng karamihan sa mga tao sa Lupa.

Ang balarila ng Lidepla ay batay sa 3 panuntunan: ang panuntunan ng pare-pareho ang form, ang tuntunin ng pagmamay-ari ng isang klase ng salita, at ang panuntunan ng direktang pagkakasunud-sunod ng salita.

Panuntunan ng pormang di-nagbabago

Ang porma ng salitang ay hindi kailanman nagbabago. Ang mga espesyal na particle ay ginagamit upang ipahayag ang mga gramatikal na kahulugan , halimbawa:

• ako lubi - mahal ko
• li lubi - mahal nila
• yu ve lubi - mahal mo
• Ako wud lubi - gusto kong umibig
• lubi ( ba ) - pag-ibig!

Ang tanging dalawang eksepsiyon ay:

• ang plural ng mga pangngalan , ay ginagawa sa pamamagitan ng pagdaragdag ng hulaping -s : kitaba (aklat) - kitabas (mga aklat), flor (bulaklak) - flores (bulaklak), at

• ang pandiwang ay , na may sariling mga anyo: bi / es / bin

Ang Panuntunan ng pag-aari sa isang klase ng salita

Ang bawat salitang Lidepla ay nabibilang sa isang klase ng salita - pangngalan , pandiwa , pang-uri , adverb , atbp. Ang pagkukunan ay nagaganap sa pamamagitan ng mga panlapi at mga particle :

• lubi - umibig (pandiwa)
• luba - pag-ibig (pangngalan)
• lubi-she -loving (pang-uri)
• lubi-shem - buong pagmamahal, na may pag-ibig (pang-abay)

Walang mga nakapirming pandulo para sa mga klase ng salita, may mga lalong kanais-nais, bagaman. Kaya ang karamihan sa mga pandiwa ay nagtatapos sa i , ngunit may ilang mga pagbubukod (halimbawa: jan - malaman, shwo - upang makipag-usap, atbp).

Deribasyon

Sa pamamagitan ng mga panlapi at mga particle ay maaaring gumawa ng mga bagong salita, parehong may magkatulad na klase at ng iba pa. Halimbawa:

somni - matulog	somni-she - sleeping
en-somni - upang matulog	somni-shem - sleepingly, na parang natutulog
somni-ki - to doze	somnishil - inaantok
gro-somni - upang maging patay sa mundo	somnilok - natutulog na lugar
ek-somni-ki - mag -aangat	somninik - sleepyhead

Prinsipyo ng pangangailangan

Ang paggamit ng mga espesyal na particle ay opsyonal kung ang kahulugan nito ay malinaw mula sa konteksto . Halimbawa:

• Yeri me miti ela - "Kahapon nakilala ko siya", at
• Manya me miti ela - "Bukas makikipagkita ako sa kanya"

parehong walang particle na nagpapahiwatig ng panahon, dahil ito ay halata mula sa "kahapon" at "bukas". Sa parehong paraan:

• Me vidi mucho kinda - "Nakikita ko ang maraming mga bata"

Nagkukulang ng plural na nagpapahiwatig ng pagtatapos na -s , dahil ang plural ay ipinahiwatig ng mucho , sa kaibahan sa:

• Me vidi kindas - "nakikita ko ang mga bata"

na gumagamit ng pangmaramihang -s na pandulo.

Panuntunan ng direktang pagkakaayos ng mga salita

Ang pagkakaayos ng mga salita sa isang pangungusap ay kadalasang direkta, na siyang simuno - panaguri - object , ang katangian ay napupunta bago ang pangngalan, ang mga pang-ukol ay nasa harap ng pangngalan na grupo na tinutukoy nila.

Kung binago ang pagkakaayos ng salita, ipinapakita ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga espesyal na particle. Halimbawa, ang den ay inilagay sa harap ng bagay, tulad nito:

• Ela lubi lu - "Siya ay nagmamahal sa kanya", kumpara sa
• Den lu ela lubi , na may parehong kahulugan (sa literal "Siya ay kanyang minamahal") - kung saan ang object na lu ay minarkahan sa pamamagitan ng paglalagay ng den bago nito.

Mga Panghalip Panao

Ang mga pangunahing personal panghalip ng Lidepla ay:

Unang persona /singular: me

Unang persona /plural: nu

Pangalawang persona /singular: yu

Pangalawang persona / plural: yu

Pangatlong persona /singular: ta / it

Patlong persona /plural: li

Mayroong isang pagkakaiba sa ikatlong tauhan pang-isahan sa pagitan ng buháy at walang buhay: ang ta ay ginagamit para sa mga tao at hayop (naaayon sa he/him at she/her, at ang it kapag ginamit tungkol sa isang hayop), at ang it ay tungkol sa mga bagay. Kung ang tagapagsalita ay nagnanais na makilala ang kasarian, mayroon ding pangatlong persona singular ela (she, her) at lu (he, him).

Tulad ng sa Ingles, pangalawang tauhan na pangmaramihan (kayo, kayong lahat) at isahan (ikaw) ay kaparehong pareho na salita: yu. Ang Lidepla ay mayroon ding isang di-tiyak na personal na panghalip: oni (isa, nila gaya ng "sinasabi nila na ...", at "hindi. . . " ).

Mga Pormang Paari

Ang maikling porma ng mga panghalip na paari ay ganito:

Unang persona /singular: may

Unang persona /plural: nuy

Pangalawang persona /singular: yur

Pangalawang persona /plural: yur

Pangatlong persona /singular: suy

Panagatlong persona /plural: ley

Ang pangatlong persona singular na suy ay unibersal at maaaring magamit bilang ang pormang paari para sa parehong ta , it, ela at lu - para sa ela at lu mayroon ding mga form elay at luy .

Ang hulaping -ney ay ginagamit upang bumuo ng mga adjectives mula sa nouns. Samakatuwid, posible ring bumuo ng mas matagal na panghalip sa porma ng base at ang suffix - : mi-ney , yu-ney , atbp.

Mga pandiwa

Ang mga salitang-ugat na pandiwa ay hindi kailanman nagbabago sa Lidepla. Ang panahunan ay nabuo sa pamamagitan ng mga particle, o sa pamamagitan ng hulapi.

Karamihan sa bokabularyo ng Lidepla ay binubuo ng mga internasyonal na salita ng Latin na pinagmulan. Gayunman, ang mga madalas na salita ay sa wikang Ingles, Ruso, Tsino, Arab at Hindi. Walang mga tiyak na pagtatapos para sa iba't ibang bahagi ng pananalita , kaya halos anumang salita ay maaaring madaling maisama. Ang mga salita ay iniangkop sa Lidepla phonology at hindi pinanatili ang orihinal na orthography - ang pagbigkas ay napanatili sa unang kamay, hindi ang spelling.

Nitong 2014, ang bokabularyo ng Lidepla ay may humigit-kumulang 4,000 na mga entry, ibig sabihin ay may 10,000 na indibidwal na mga salita, na may pagtaas ng bilang. Para sa isang salita na isasama, ang mga sumusunod na alituntunin ay isinasaalang-alang:

• mas maikli ang mga salita nang walang katinig na mga kumpol
• ang salita ay dapat na laganap at / o phonetically pamilyar para sa mga nagsasalita ng hindi bababa sa ilang iba't ibang mga pambansang wika . Halimbawa, ang salitang darba (strike), ng pinagmulan ng Arabe, ay malapit sa Ruso "dalaran" ([udar]) at Tsino "da".

Mga halimbawa ng pagkakatulad

Ang lahat ng mga parirala ng Lidepla kung minsan ay tunog na malapit sa mga pambansang wika, may parehong kahulugan:

• Brata snova dumi om sa ay katulad ng katumbas nito sa Ruso (Ang kapatid na lalaki ay nag-iisip tungkol dito muli)
• Ta bu yao shwo sa Intsik Tā bù yào shuō (Hindi niya gustong makipag-usap)
• Way yu go bak? sa Ingles Why do you go back o Why are you going back? (Bakit ka bumalik? o Bakit ka babalik?)
• Ako jan ke mata pri pi chay sa Hindi (alam ko na ina ang may gusto sa pag-inom ng tsaa), at
• Pa sabah ako safari ay katulad ng Arabic (Sa umaga ay naglalakbay ako)

Ponolohiya

Mayroong 17 pangunahing katinig (b, d, g, p, t, k; w, f; s, ʃ; x; d͡ʒ, d͡z; m, n, r, l) at 3 opsyonal (v; t͡ʃ; ŋ ) sa Lidepla.

Ang pagkakaiba sa mga tunog w-v, dʒ - t͡ʃ ay hindi sapilitan, ito ay maaaring binibigkas sa parehong paraan, dahil walang mga simpleng pares para sa kanila. Ang ŋ tunog ay kapareho ng sa Ingles (in-ending).

	Bilabyal		Labyodental		Albeyolar		Post-albeyolar		Belar
Nasal	m				n				(ŋ)
Plosibo	p	b			t	d			k	ɡ
Aprikado					deny		t͡ʃ / dʒ
Prikatibo	w		f	( v )	s		ʃ		x
Aproksimante					r	l

Mayroong 5 vowels (a, e, i, o, u) sa wika.

	Harap	Likod
Sarado	i	u
Katamtaman	e	o
Bukás	a

Ang Pag-unlad at ang Paggamit

Ang proyektong ito ay pinangunahan ng sikologo na si Dmitri Ivanov. Inilagay niya ang pundasyon ng wika, gamit ang mga ideya ni Otto Jespersen sa wikang Novial , at gayundin ang mga katotohanan ng pag-unlad at istruktura ng Creole , habang ang mga dalubwika na sina A. Vinogradova at E. Ivanova ay nakatulong nang maraming panahon sa maagang panahon ng pag-unlad. Noong 2007 si A. Lysenko ay sumali at naging pangunahing lingguwista ng proyekto.

Mula sa simula ang proyekto ay bukas at malawak na tinalakay sa isang bilang ng mga grupo ng conlanger . Sa taong 2014, higit sa 15 katao ang nag-ambag sa wika nang malaki (ibig sabihin, nagtrabaho sa bokabularyo at grammar, isinalin at nagsulat ng mga orihinal na teksto, kabilang ang mga awit), hindi nagsasalita tungkol sa mga taong nakilahok sa mga talakayan.

Ang pangunahing bersyon ng wika ay nalimbag noong Hunyo 1, 2010. Sa ilang mga pinagkukunan ang petsa ng paglikha ng Lidepla ay nakasaad na 2006. Samakatuwid, mahalaga na linawin na ang "pangunahing bersyon" ng wika - iyon ay, ang bersyon kung saan ang mga pangunahing kaalaman ng wika ay hindi mababago - ay hindi nai-publish hanggang 2010.

Sa ngayon ang wika ay higit sa lahat ay ginagamit sa Internet, pagdating sa direktang komunikasyon. Mga 10-15 katao ang pinagkadalubhasaan ang wika, at maaaring gamitin ito ng 50 sa komunikasyon. Ang isang pulutong ng mga teksto ay isinalin, kabilang ang sa halip maluwag na teksto tulad ng Alice ng Adventures in Wonderland sa pamamagitan ng Lewis Carroll , at Sailor Ruterford in Maori pagkabihag sa pamamagitan ng Nikolay Chukovsky (anak ni Korney Chukovsky ; isinalin mula sa Russian), at din ang ilang mga Tale. May mga kanta na parehong nakasulat at isinalin, kabilang ang isang album ng musikero na si Jonny M , at mga subtitle na ginawa para sa mga cartoons at pelikula (tulad ng sikat na film na Russian na Ivan Vasilievich: Bumalik sa Kinabukasan ).

Halimbawang teksto

Ang Pater Noster, ang Panalangin ng Panginoon , sa Lingwa de Planeta:

Nuy Patra kel es pa swarga,

hay Yur nam fa-sante,

hay Yur reging lai,

hay yur vola fulfill

i pa arda i pa swarga.

Dai ba a nuy pan pan fo jivi sedey

e pardoni ba a nu nuy deba,

kom nu pardoni toy-las debi nu.

Bye dukti nu inu temta

at protekti nu fon bada.

Panitikan

• В. Кириллов (2012). "Лингва де планета (всепланетный language)" (sa wikang Ruso). 13 (3855) (ika-Журнал СПбГУ (na) edisyon): 23–24. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
• Alan Reed Libert (2013). "The Representation of Uralic Languages in Artificial International Auxiliary Languages" (PDF) (sa wikang Ingles). 1: 128–130. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2014-05-13. Nakuha noong 2019-04-06. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
• Alan Reed Libert (2012). "The Representation of Korean and Other Altaic Languages in Artificial International Auxiliary Languages" (PDF) (sa wikang Ingles). 1 (ika-Journal of Universal Language (na) edisyon): 142–145. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2015-11-17. Nakuha noong 2019-04-06. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
• http://ifapcom.ru/files/Documents/multiling_eng.pdf#page=112
• Libert, Alan Reed (2011). Aspects of the Grammar and Lexica of Artificial Languages (PDF). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2015-09-24. Nakuha noong 2019-04-06.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
• Silvano La Lacerto Auclair (2011). "Lingwa de Planeta, ĉu hodiaŭa Esperanto?" (PDF) (sa wikang Esperanto) (ika-Riverego (na) edisyon): 17–20. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)

Mass media

• "Вы говорите на лидепла?". январь (ika-Костер (na) edisyon). 2013. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
• . 40 (ika-Аргументы и Факты (na) edisyon). 2012 http://www.lingwadeplaneta.info/files/makala-ki.jpg. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong); Missing or empty |title= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) . 40 (ika-Аргументы и Факты (na) edisyon). 2012 http://www.lingwadeplaneta.info/files/makala-ki.jpg. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong); Missing or empty |title= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
• О лидепла (ika-Петербурское радио (na) edisyon)

Mga panlabas na kawing

• Lingwa de Planeta — a step towards the global language (ang pangunahing site ng proyekto)
• Site «Lideplandia» Naka-arkibo 2017-01-12 sa Wayback Machine.
• Balarila na may mga halimbawa
• Diksyunaryo (na may maikling balarila )
• Lingwa de Planeta - Neutral na wika para sa internasyonal na komunikasyon

• Ang Journal Jive [1] - "Buhay" - sa Lidepla
• Inuri ang listahan ng salita (ayon sa ULD ni Rick Harrison) - na may mga salitang Ingles, Ruso, Aleman, Esperanto at Novial

• Lingwa de planeta - isang hakbang patungo sa pandaigdigang wika Naka-arkibo 2018-03-14 sa Wayback Machine.
• Memrise course Naka-arkibo 2019-04-06 sa Wayback Machine. (iba pang Lidepla-courses on Memrise )
• Facebook
• Yahoo Naka-arkibo 2014-05-23 at Archive.is
• Boards.net