Sun Yat-sen

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Sun Yat-Sen
Provisional President of the Republic of China
Nasa puwesto
1 Enero 1912 – 10 Marso 1912
Pangalawang PanguloLi Yuanhong
Nakaraang sinundanPuyi (Emperor ng Tsina)
Sinundan niYuan Shikai
Premier of the Kuomintang of China
Nasa puwesto
10 Oktubre 1919 – 12 Marso 1925
Nakaraang sinundanHimself (as Premier of Chinese Revolutionary Party)
Sinundan niZhang Renjie (as chairman)
Pansariling detalye
KabansaanTsino
Amerikano (1904–1909)
Partidong pampolitikaKuomintang
Ibang ugnayang
pampolitika		Chinese Revolutionary Party
AsawaLu Muzhen (1885–1915)
Kaoru Otsuki (1903–1906)
Soong Ching-ling (1915–1925)
Domestikong kaparehaChen Cuifen (1892–1925)
AnakSun Fo
Sun Yan
Sun Wan
Fumiko Miyagawa (b. 1906)
Alma materHong Kong College of Medicine for Chinese
TrabahoPhysician
Politician
Revolutionary
Writer
Pirma

Si Sun Yat-sen ( /ˈsʊn ˈjɑːtˈsɛn/; 12 Nobyembre 1866 – 12 Marso 1925)[1][2] ay isang Intsik na manggagamot at rebolusyonaryo, ang unang pangulo at ang founding father ng Republika ng Tsina. Bilang ang nangunguna sa lahat ng mga tagapanguna ng Republika ng Tsina, si Sun ay tinaguriang "Ama ng Bansa" sa Republika ng Tsina (ROC), Hong Kong at Macau, at ang "hudyat ng demokratikong rebolusyon" sa Republikang Bayan ng Tsina (PRC). Ito ay dahil sa kanyang makasaysayang papel na nakatulong sa pagbagsak ng kapangyarihan ng Dinastiyang Qing sa mga panahon na humahantong sa Rebolusyong Xinhai. Siya ay itinalaga upang maglingkod bilang Pansamantalang Pangulo ng bagong tatag na Republika ng Tsina noong 1912. Siya rin ay kasama sa mga nagtatag ng Makabayang Samahan ng Tsina, kung saan siya ang itinalagang unang pinuno nito.[3] Si Sun ay naging simbolo ng pagkakaisa sa post-Imperyal na Tsina, at siya ay nananatiling kahanga-hangang Tsinong politiko sa loob ng ika-20 siglo, kung saan pinupuri siya ng magkabilang panig sa Taiwan Strait.

Kahit na si Sun ay itinuturing na isa sa mga pinakadakilang lider ng modernong Tsina, ang kanyang pampulitikang buhay ay puno ng pakikibaka at madalas na pagpapatapon. Matapos ang tagumpay ng rebolusyon, mabilis siyang sumang-ayon, dahil sa panggigipit ng Grupong Beiyang, mula sa kanyang posisyon bilang Pangulo ng bagong tatag na Republika ng Tsina, at pinamunuan ang sunud-sunod na rebolusyonaryong pamahalaan bilang hamon sa mga warlord na kumokontrol sa karamihan ng bansa. Hindi nabuhay si Sun upang makita ang kanyang partido na pinagsama ang kapangyarihan nito sa panahon ng Hilagang Paglalakbay. Ang kanyang partido, na bumuo ng isang marupok na alyansa sa Komunista, ay nahati sa dalawang paksyon pagkatapos ng kanyang kamatayan.

Ang pangunahing pamana ni Sun ay nakasalalay sa kanyang pagbuo ng mga pilosopiyang pampulitika na kilala bilang Tatlong Prinsipyo ng Bayan: nasyonalismo (di-etniko, kalayaan mula sa imperyalistang dominasyon), demokrasya, at kabuhayan ng mga tao (malayang kalakalan at repormang Georgist sa buwis[4]).[5][6]

Pangalan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Sun ay ipinanganak bilang Sun Wen (Cantonese: Syūn Màhn; 孫文), at ang kanyang angkanang pangalan (geneological name) ay Sun Deming (Syūn Dāk-mìhng; 孫德明).[1][7] Bilang isang bata, ang kanyang palayaw ay Dixiang (Dai-jeuhng; 帝象).[1] Ang pangmagalang na pangalan (courtesy name) ni Sun ay Zaizhi (Jai-jī; 載之), at ang kanyang pangalan ng binyag (baptismal name) ay Rixin (Yaht-sān; 日新).[8] Habang nasa paaralan sa Hong Kong nakuha niya ang pangalang Yat-sen (Tsino: 逸仙).[9] Ang pangalang Sūn Zhōngshān (孫中山), ang pinakatanyag sa kanyang mga pangalang Tsino, ay nagmula sa pangalang Hapones na Nakayama Shō (中山樵), kung saan ibinigay ito sa kanya ni Tōten Miyazaki.[1]

Maagang buhay[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Sun Yat-sen (likod na hanay, ikalima mula sa kaliwa) at ang kanyang pamilya

Lugar ng kapanganakan at kabataan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Sun Yat-sen ay isinilang noong 12 Nobyembre 1866.[2] Ang kanyang lugar ng kapanganakan ay ang bayan ng Cuiheng, Xiangshan County (ngayon ay Lungsod ng Zhongshan) sa lalawigan ng Guangdong.[2] Siya ay may kultural na background ng Hakka[10] at Cantonese. Pagkatapos ng elementarya, lumipat siya sa Honolulu sa Kaharian ng Hawaii, kung saan namuhay siya ng komportableng buhay na may katamtamang kayamanan na sinusuportahan ng kanyang nakatatandang kapatid na si Sun Mei.

Mga taon ng pag-aaral[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa edad na sampung taong gulang, nagsimulang maghanap ng edukasyon si Sun Yat-sen.[1] Sa puntong ito nakilala niya ang kanyang kaibigan mula pagkabata na si Lu Haodong.[1] Sa edad na 13 noong 1878, pagkatapos makatanggap ng ilang taon ng lokal na pag-aaral, si Sun ay nanirahan kasama ang kanyang nakatatandang kapatid na si Sun Mei (孫眉) sa Honolulu.[1]

Habang siya'y naninirahan sa Honolulu, nag-aral si Sun Yat-sen sa Paaralang ʻIolani kung saan natutunan niya ang Ingles, kasaysayan ng Britanya, matematika, agham, at Kristiyanismo.[1] Sa una hindi kaya ni Sun na makapagsalita ng Ingles, pero kalauna'y natutuhan niya ang wikang ito nang napakabilis kaya nakatanggap siya ng akademikong premyo mula kay Haring David Kalakaua.[11] Nagtapos si Sun mula sa 'Iolani noong 1882. Pagkatapos nito, nag-aral siya sa Kolehiyong Oahu (kilala ngayon bilang Paaralang Punahou) sa loob ng isang semestre.[1][12] Noong 1883, sa lalong madaling panahon, pinauwi muli siya sa Tsina dahil sa takot ng kanyang kapatid na baka si Sun ay tuluyang yakapin ang pananampalatayang Kristiyano.[1]

Nang umuwi siya noong 1883 sa edad na 17, nakipagkita si Sun kay Lu Haodong sa Beijidian (北極殿), isang templo sa Cuiheng Village.[1] Nakita nila ang maraming taganayon na sumasamba sa Emprador-Diyos ng Beiji (literal na Hilagang Polo) sa templo, at nasiyahan sila sa kanilang mga sinaunang paraan ng pagpapagaling.[1] Sinira nila ang mga estatwa, nagdulot ng galit ng mga kapwa taganayon, at tumakas patungong Hong Kong.[1][13][14] Habang nasa Hong Kong noong 1883, nag-aral siya sa Diyosesang Paaralan para sa Kalalakihan (Diocesan Boys' School), at mula 1884 hanggang 1886, siya ay nasa Pampaaralang Sentral ng Gobyerno.[15]

Noong 1886, nag-aral si Sun sa Paaralang Medikal sa Guangzhou Boji Hospital sa ilalim ng Kristiyanong misyonero na si John G. Kerr.[1] Sa wakas, nakuha niya ang lisensya bilang isang medikal na doktor na may Kristiyanong pagsasanay mula sa Kolehiyong Medisina ng Hong Kong para sa mga Tsino (ang tagapagpauna ng Unibersidad ng Hong Kong) noong 1892.[1][9] Kapansin-pansin na sa kanyang klase ng 12 estudyante, isa lamang si Sun sa dalawa na nagtapos.[16][17][18]

Kristiyanong bautismo[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong unang bahagi ng 1880s, ipinadala ni Sun Mei ang kanyang mga kapatid sa Paaralang 'Iolani, na nasa ilalim ng pangangasiwa ng mga Britanyong Anglican at pinamumunuan ng isang Anglican na obispo na si Alfred Willis. Ang wikang panturo ay Ingles. Bagaman binigyang-diin ni Obispo Willis na walang pinipilit na tumanggap ng Kristiyanismo, ang mga mag-aaral ay kinakailangang dumalo sa kapilya ng buong linggo. Sa Paaralang 'Iolani, unang nakipag-ugnayan ang batang si Sun Wen sa Kristiyanismo, at nakagawa ito ng malalim na impresyon sa kanya. Isinulat ni Schriffin na ang Kristiyanismo ay magkakaroon ng malaking impluwensya kay Sun sa kanyang buong buhay pampulitika sa hinaharap.[19]

Kalaunan ay bininyagan si Sun sa Hong Kong ng isang Amerikanong misyonero ng Congregational Church ng Estados Unidos pero ito ay ikinadismaya ng kanyang kapatid. Nabuo din ng ministro ang pakikipagkaibigan kay Sun.[20][21] Sumapi si Sun sa Simbahang Tsai (道濟會堂), na itinatag ng Lipunang Misyonero ng London noong 1888,[22] habang nag-aaral siya ng kanluraning medisina sa Kolehiyong Medisina ng Hong Kong para sa mga Tsino. Inilarawan ni Sun ang isang rebolusyon na katulad ng misyon ng kaligtasan ng simbahang Kristiyano. Ang kanyang pagbabalik-loob sa Kristiyanismo ay nauugnay sa kanyang mga rebolusyonaryong mithiin at pagtulak para sa agham.[21]

Ang pagbabago sa pagiging isang rebolusyonaryo[baguhin | baguhin ang wikitext]

Larawan ni Sun Yat-sen (nakaupo, pangalawa mula kaliwa) at ng kanyang mga rebolusyonaryong kaibigan, ang Apat na Tulisan, kasama sina Yeung Hok-ling (kaliwa), Chan Siu-bak (nakaupo, pangalawa mula sa kanan), Yau Lit (kanan), at Guan Jingliang (關景良) (nakatayo) sa Kolehiyong Medisina ng Hong Kong para sa mga Tsino

Ang Apat na Tulisan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa panahon ng paghihimagsik laban sa Dinastiyang Qing noong 1888, si Sun ay nasa Hong Kong kasama ang isang grupo ng mga rebolusyonaryo na binansagang "Ang Apat na Tulisan" sa Kolehiyong Medisina ng Hong Kong para sa mga Tsino.[23] Si Sun, ngayo'y lalong nadismaya sa pamamagitan ng konserbatibong pamamahala ng Qing at ang pagtanggi nito na tanggapin ang mga makabagong kaalaman mula sa mas maunlad na mga bansang Kanluranin, ay iniwan ang kanyang medikal na kasanayan upang italaga ang kanyang oras sa pagbabago ng Tsina.

Mula sa Lipunang Pampanitikan ng Furen hanggang sa Lipunang Muling Pagkamalay ng Tsina[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 1891, nakilala ni Sun ang mga rebolusyonaryong kaibigan sa Hong Kong kabilang si Yeung Ku-wan na pinuno at tagapagtatag ng Lipunang Pampanitikan ng Furen.[24] Ang grupo ay nagpapakalat ng ideya na ibagsak ang pamumuno ng Dinastiyang Qing. Noong 1894, sumulat si Sun ng 8,000 karakter na petisyon kay Biseharing Li Hongzhang na naglalahad ng kanyang mga ideya para sa modernisasyon ng Tsina.[25][26][27] Naglakbay siya sa Tianjin upang personal na iharap ang petisyon kay Li ngunit hindi nabigyan ng pansin.[28] Pagkatapos ng karanasang ito, si Sun ay umasa sa pagbabago ng rebolusyon. Umalis siya sa Tsina patungong Hawaii at itinatag ang Lipunang Muling Pagkamalay ng Tsina, na nakatuon sa pagpapaunlad ng kaunlaran ng Tsina. Ang mga miyembro ay higit sa lahat ay nakuha mula sa mga Tsinong taga-ibang bansa, lalo na ang mas mababang uri ng lipunan. Sa parehong buwan noong 1894, ang Lipunang Pampanitikan ng Furen ay isinama sa Kabanata ng Hong Kong ng Lipunang Muling Pagkamalay ng Tsina.[24] Nang maglaon, si Sun ay naging kalihim ng bagong pinagsamang Lipunang Samahang Pagkamalay ng Tsina, na pinamunuan ni Yeung Ku-wan bilang pangulo. Nagbalatkayo sila ng kanilang trabaho sa Hong Kong sa ilalim ng operasyon ng isang "Kompanyang Qianheng" (乾亨行).[29]

Unang Digmaang Sino-Hapones[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 1895, nagkaroon ng malubhang pagkatalo ang Tsina noong Unang Digmaang Sino-Hapones. Mayroong dalawang uri ng mga tugon. Isang grupo ng mga intelektuwal ang nagtalo na ang gobyerno ng Manchu Qing ay maaaring ibalik ang pagiging lehitimo nito sa pamamagitan ng matagumpay na paggawa ng makabago.[30] Sa pagdiin na ang pagpapabagsak sa Manchu ay magreresulta sa kaguluhan at hahantong sa pag-ukit ng mga imperyalista sa Tsina, ang mga intelektwal na tulad nina Kang Youwei at Liang Qichao ay sumuporta sa pagtugon sa mga hakbangin tulad ng Daang Araw na Reporma (Hundred Days Reform).[30] Sa isa pang grupo, gusto ni Sun Yat-sen at ng iba pang katulad ni Zou Rong na magkaroon ng rebolusyon upang palitan ang sistemang dinastiko ng isang modernong bansang estado sa anyo ng isang republika.[30] Ang reporma ng Daang Araw na Reporma ay naging kabiguan noong 1898.[31]

Mula sa pag-aalsa hanggang sa pagpapatapon[baguhin | baguhin ang wikitext]

Plaka sa London na nagmamarka sa site ng isang bahay kung saan nakatira si Sun Yat-sen habang nasa destiyero
Liham mula kay Sun Yat-sen para kay James Cantlie na nagsasabi sa kanya na siya ay namumuno sa Panguluhan ng Pansamantalang Republikang Pamahalaan ng Tsina. Napetsahan noong 21 Enero 1912.

Unang pag-aalsa sa Guangzhou[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa ikalawang taon ng pagkakatatag ng Lipunang Muling Pagkamalay ng Tsina noong Oktubre 26, 1895, ang grupo ay nagplano at naglunsad ng Unang pag-aalsa sa Guangzhou laban sa Dinastiyang Qing.[26] Itinuro ni Yeung Kui-wan na ang pag-aalsa ay nagsimula sa Hong Kong.[32] Gayunpaman, lumabas ang mga plano at mahigit 70 miyembro, kabilang si Lu Haodong, ang nahuli ng gobyerno ng Qing. Ang pag-aalsa ay isang kabiguan. Nakatanggap si Sun ng pinansiyal na suporta karamihan mula sa kanyang kapatid na nagbebenta ng karamihan sa kanyang 12,000 ektarya ng lupang sakahan at mga baka sa Hawaii.

Pagpapatapon sa Bansang Hapon[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ginugol ni Sun Yat-sen ang kanyang oras na naninirahan sa Hapon mula sa kanyang pagkatapon. Nakipagkaibigan siya at tinulungang pinansyal ng isang demokratikong rebolusyonaryo na si Miyazaki Toten. Karamihan sa mga Hapones na aktibong nagtrabaho kay Sun ay naudyukan ng isang pan-Asyadong takot dahil sa panghihimasok ng imperyalistang Kanluranin.[33] Habang nasa Hapon, nakilala at nakipagkaibigan din si Sun kay Mariano Ponce, na noon ay diplomat ng Unang Republika ng Pilipinas.[34] Sa panahon ng Rebolusyong Pilipino at Digmaang Pilipino–Amerikano, tinulungan ni Sun si Ponce na gumawa ng paraan para sa paghahanda ng mga armas upang maligtas mula sa Imperyalistang Hapones at ipinadala ang mga armas sa Pilipinas. Sa pagtulong sa Republika ng Pilipinas, umaasa si Sun na mapagtagumpayan ng mga Pilipino ang kanilang kalayaan upang magamit niya ang kapuluan bilang isang yugto ng panibagong rebolusyon. Gayunpaman, sa pagtatapos ng digmaan noong Hulyo 1902, ang Amerika ay nagwagi mula sa isang mapait na 3-taong digmaan laban sa Republika. Samakatuwid, ang pangarap ng mga Pilipino na kalayaang naglaho kay Sun ay ang pag-asa ng pakikipagtulungan ng Pilipinas sa rebolusyon nito sa Tsina.[35]

Pag-aalsang Huizhou sa Tsina[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Oktubre 22, 1900, inilunsad ni Sun ang pag-aalsa ng Huizhou upang salakayin ang Huizhou at kontrolin ang probinsiya sa loob ng Guangdong.[36] Dumating ito limang taon pagkatapos ng nabigong pag-aalsa sa Guangzhou. Sa pagkakataong ito, humingi ng tulong si Sun sa mga triad.[37] Ang pag-aalsa ay kabiguan din. Si Miyazaki na lumahok sa pag-aalsa ni Sun ay nagsulat ng isang ulat ng rebolusyonaryong pagsisikap na ito sa ilalim ng pamagat na "33-taong pangarap" (三十三年之夢) noong 1902.[38][39]

Karagdagang pagpapatapon[baguhin | baguhin ang wikitext]

Naka-exile si Sun hindi lamang sa Hapon kundi maging sa Europa, Estados Unidos at Canada. Nakalikom siya ng pera para sa kanyang mga rebolusyonaryong partido at para suportahan ang mga pag-aalsa sa Tsina. Noong 1896 siya ay nakakulong sa Chinese Legation sa London, kung saan ang Chinese Imperial secret service ay nagbalak na patayin siya. Pinalaya siya pagkatapos ng 12 araw sa pamamagitan ng pagsisikap ni James Cantlie, The Globe, at ng Foreign Office, na umalis siya sa Araw ng mga Bayani ng Britanya.[40] Si James Cantlie, ang dating guro ni Sun sa Hong Kong College of Medicine para sa mga Tsino, ay nagpanatili ng isang panghabambuhay na pakikipagkaibigan kay Sun at nagsulat ng isang maagang talambuhay ni Sun.[41]

Lipunang Langit at Lupa pati na rin ang paglalakbay sa ibang bansa[baguhin | baguhin ang wikitext]

Matagal nang umiral ang sektang "Lipunang Langit at Lupa" na kilala bilang Tiandihui.[42] Ang grupo ay tinutukoy din bilang "tatlong nagtutulungang organisasyon" pati na rin ang mga triad.[42] Ginamit ni Sun Yat-sen ang mas malaking grupong ito upang gamitin ang kanyang mga paglalakbay sa ibang bansa upang makakuha ng karagdagang mga pagsulong sa pananalapi at suporta para sa kanyang mga rebolusyon.[42]

Ayon kay Lee Yun-ping, tagapangulo ng makasaysayang lipunan ng Tsina, kailangan ni Sun ng pagkakataon na makapasok sa Estados Unidos sa panahong haharangin siya ng Chinese Exclusion Act ng 1882.[43] Gayunpaman, sa unang pagtatangka ni Sun na pumasok sa Estados Unidos, hindi pa rin siya naaresto.[43] Siya ay na-bail out pagkaraan ng 17 araw.[43] Noong Marso 1904, habang naninirahan sa Kula, Maui, nakakuha si Sun Yat-sen ng Hawaiian Birth Certificate, na inisyu ng Teritoryo ng Hawaii, na nagpapahayag na "ipinanganak siya sa isla ng Hawaii noong ika-24 na araw ng Nobyembre . , A.D. 1870."[44][45] Inabandona niya ito pagkatapos nitong matupad ang layunin nitong maiwasan ang Chinese Exclusion Act ng 1882.[45] Ang mga opisyal na dokumento ng Estados Unidos ay nagpapakita na si Sun ay may nasyonalidad ng pagka-Amerikano, lumipat sa Tsina na kasama ang kanyang pamilya sa edad na 4, at bumalik sa Hawaii makalipas ang 10 taon.[46]

Rebolusyon[baguhin | baguhin ang wikitext]

Isang liham na may selyo ni Sun na nagsasabing simulan na ang Tongmenghui sa Hong Kong

Tongmenghui[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 1904, nagkaroon ng layunin si Sun Yat-sen na "paalisin ang mga barbaro ng Tatar (i.e. Manchu), muling gisingin ang Zhonghua, magtatag ng Republika, at ipamahagi ang lupain nang pantay-pantay sa pagitan ng mga tao." (驅除韃虜, 恢復中華, 創立民國, 平均地權).[47] Ang isa sa mga pangunahing pamana ni Sun ay ang paglikha ng kanyang pampulitikang pilosopiya ng "Tatlong Prinsipyo ng Bayan". Kabilang sa mga Prinsipyong ito ang mga prinsipyo ng nasyonalismo (minzu, 民族), demokrasya (minquan, 民權), at kapakanan (minsheng, 民生).[47]

Noong Agosto 20, 1905, nakipagsanib-puwersa si Sun sa mga rebolusyonaryong estudyanteng Tsino na nag-aaral sa Tokyo, Hapon upang bumuo ng pinag-isang grupo ng Tongmenghui (Ligang Estado), na nag-sponsor ng mga pag-aalsa sa Tsina.[47][48] Noong 1906 ang bilang ng mga miyembro ng Tongmenghui ay umabot sa 963 katao.[47]

Sa loob ng Wan Qing Yuan na nagtatampok ng mga larawan at bagay na pagmamay-ari ni Sun

Pagkuha ng suporta sa Malaya[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Sun Yat-sen Museum sa Penang, Malaysia kung saan niya binalak ang Xinhai Revolution.[49]

Si Sun, sa pangkalahatan, ay umaabot ang katanyagan sa kabila ng rehiyon ng mga malalaking bahagi ng Tsina, lalo na sa Nanyang (sa may Timog-Silangang Asya), kung saan ang malaking konsentrasyon ng mga banyagang Tsino ay nakatira sa Malaya (Malaysia at Singapore). Habang nasa Singapore, hindi nagtagal ay nakilala niya ang mga lokal na mangangalakal na Tsino na sina Teo Eng Hock, Tan Chor Nam at Lim Nee, na minarkahan ang simula ng direktang suporta mula sa mga Tsinong Nanyang. Ang kabanatang Singapora ng Tongmenghui ay itinatag noong 6 Abril 1906.[50] Bagama't inaangkin ng ilang talaan ang petsa ng pagkakatatag sa katapusan ng 1905.[50] Ang mga villa na ginamit ni Sun ay kilala bilang Wan Qing Yuan.[50][51] Sa puntong ito ang Singapore ang punong-tanggapan ng Tongmenghui.[50]

Kaya, pagkatapos itatag ang Tong Meng Hui, itinaguyod ni Dr Sun ang pagtatatag ng Chong Shing Yit Pao bilang tagapagsalita ng alyansa upang isulong ang mga rebolusyonaryong ideya. Nang maglaon, pinasimulan niya ang pagtatatag ng mga reading club sa buong Singapore at Malaysia, upang maipalaganap ang mga rebolusyonaryong ideya sa mas mababang uri sa pamamagitan ng pampublikong pagbabasa ng mga kuwento sa pahayagan. Ang Pinagsamang Aklatang Tsino (United Chinese Library), na itinatag noong Agosto 8, 1910, ay isa sa naturang reading club, na unang itinayo sa isang inuupahang ari-arian sa ikalawang palapag ng Wan He Salt Traders sa Hilagang Boat Quay.

Ang unang aktwal na gusali ng Pinagsamang Aklatang Tsino ay itinayo sa pagitan ng 1908 at 1911 sa ibaba ng Fort Canning - 51 Armenian Street, nagsimula ang operasyon noong 1912. Ang aklatan ay itinayo bilang bahagi ng 50 kwartong dedikado sa pagbabasa ng mga Republikanong Intsik upang magsilbing istasyon ng impormasyon at mga liason point para sa mga rebolusyonaryo. Noong 1987, inilipat ang aklatan sa kasalukuyang lugar nito sa kampo ng militar ng Kalsada. Ngunit buo pa rin ang gusali ng Armenian Street na may plake sa pasukan nito na may mga salita ni Sun Yat Sen. Sa paunang miyembro ng higit sa 400, ang aklatan ay may humigit-kumulang 180 miyembro ngayon. Bagama't ang Pinagsamang Aklatang Tsino, sa loob ng 102 taon ng kasaysayan, ay hindi lamang ang reading club sa Singapore noong panahong iyon, ngayon ito ay isa lamang sa uri nito sa iba pa.

Pag-aalsang Zhennanguan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Disyembre 1, 1907, lumitaw si Sun sa pag-aalsa ng Zhennanguan laban sa Qing sa Friendship Pass, na siyang hangganan sa pagitan ng Guangxi at Biyetnam.[52] Nabigo ang pag-aalsa pagkatapos ng pitong araw ng pakikipaglaban.[52][53] Noong 1907 mayroong kabuuang apat na pag-aalsa na nabigo kabilang ang pag-aalsa ng Huanggang, pag-aalsa ng pitong kababaihan sa lawa ng Huizhou at pag-aalsa ng Qinzhou.[50] Noong 1908 dalawa pang pag-aalsa ang sunod-sunod na nabigo kabilang ang pag-aalsa ng Qin-lian at pag-aalsa ng Hekou.[50]

Kilusang kontra kay Sun[baguhin | baguhin ang wikitext]

Dahil sa mga kabiguan, ang pamumuno ni Sun ay nagsimulang hamunin ng mga elemento mula sa loob ng Tongmenghui na nagnanais na tanggalin siya bilang pinuno. Sa Tokyo, mula noong 1907-1908, ang mga miyembro mula sa kamakailang pinagsamang lipunan ng Pagpapanumbalik ay nagdulot ng mga pagdududa tungkol sa mga kredensyal ni Sun.[50] Sina Tao Chengzhang (陶成章) at Zhang Binglin ay hinayaang tuligsain si Sun gamit ang isang bukas na leaflet na tinatawag na "Isang deklarasyon ni Sun Yat-sen ang mga gawaing kriminal ng mga rebolusyonaryo sa Timog Silangang Asya".[50] Ito ay inilimbag at ipinamahagi sa mga repormistang pahayagan tulad ng Nanyang Zonghui Bao.[50][54] Ang kanilang layunin ay ma-target ni Sun bilang isang pinuno na namumuno sa isang pag-aalsa upang agawin ang mga natamo.[50]

Ang mga rebolusyonaryo ay polorado at nahati sa pagitan ng suporatdo kay Sun at kontra kay Sun sa loob ng kampo.[50] Tumanggi si Sun sa mga negatibong komento ukol sa pera para suportahan ang reboluayon.[50] Gayunpaman, pagsapit ng 19 Hulyo 1910, ang punong-tanggapan ng Tongmenghui ay ililipat mula Singapore patungo sa Penang upang bawasan ang mga aktibidad na kontra-Sun.[50] Sa Penang din na inilunsad ng Sun at ng kanyang mga tagasuporta ang unang "araw-araw" na pahayagan ng Tsino, ang Kwong Wah Yit Poh noong Disyembre 1910.[52]

Rebolusyon ng 1911[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga Rebolusyonaryo Hukbo ng Wuchang Uprising pakikipaglaban sa Labanan ng Yangxia

Sa sponsor more uprisings, ang Araw na ginawa ng isang personal na panawagan para sa financial aid sa Penang conference gaganapin sa nobyembre 13, 1910 sa Malaya.[55] Ang mga lider inilunsad isang pangunahing drive para sa mga donasyon sa buong Tangway ng Malay.[55] Sila ay itinaas ang HK$187,000.[55]

Noong 27 abril 1911, rebolusyonaryo Huang Xing na humantong sa isang segundo Guangzhou pag-aalsa na kilala bilang ang kulay-Dilaw na Bulaklak Punso na aalsa laban sa mga Qing. Ang pag-aalsa nabigo at natapos sa kalamidad; ang mga katawan ng mga lamang ng 72 mga rebolusyonaryo ay natagpuan.[56] Ang mga rebolusyonaryo ay remembered bilang martir.[56]

Sa oktubre 10, 1911, ang isang militar na pag-aalsa sa Wuchang naganap na humantong muli sa pamamagitan ng Huang Xing. Sa ang oras, Araw ay walang direktang paglahok bilang siya ay pa rin sa pagpapatapon. Huang ay sa singil ng rebolusyon na natapos na sa paglipas ng 2000 taon ng imperyal patakaran sa Tsina. Kapag Araw natutunan ng matagumpay na paghihimagsik laban sa mga emperador ng Qing mula sa pindutin ang mga ulat, siya agad-agad na ibinalik sa China mula sa Estados Unidos sinamahan ng kanyang American militar na tagapayo, "Pangkalahatang" Homer Lea, sa disyembre 21, 1911.[57]

Ang pinalawak na pag-aalsa sa Xinhai Revolution na kilala rin bilang ang "Chinese Revolution" upang ibagsak ang huling Emperor Puyi. Matapos ang kaganapan na ito, ika-10 ng oktubre ay naging kilala bilang ang pagdiriwang ng Double Sampung Araw.[58]

Republika ng Tsina na may maraming mga pamahalaan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pansamantalang pamahalaan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa 29 disyembre 1911 sa isang pulong ng mga kinatawan mula sa mga lalawigan sa Nanking (Nanjing) inihalal Sun Yat-sen bilang ang "pansamantalang presidente" (臨時大總統).[59] sa enero 1, 1912 ay itinakda bilang ang unang araw ng Unang Taon ng Republika.[60] Li Yuanhong ay ginawa pansamantalang vice-president at Huang Xing ay naging ministro ng hukbo. Ang bagong Pansamantalang Pamahalaan ng Republika ng Tsina ay nilikha kasama ang Pansamantalang Konstitusyon ng Republika ng Tsina. Araw ay na-credit para sa pagpopondo ng mga revolutions at para sa pinapanatili ang espiritu ng rebolusyon buhay, kahit na pagkatapos ng isang serye ng mga nabigo ang mga uprisings. Ang kanyang matagumpay na pagsama-sama ng mga menor de edad mga rebolusyonaryo group sa isang solong mas malaking party na ibinigay ng isang mas mahusay na base para sa lahat ng mga taong nagbahagi ng parehong mga ideals. Ang isang bilang ng mga bagay ay ipinakilala tulad ng republic sistema ng kalendaryo at bagong fashion tulad ng Zhongshan demanda.

Beiyang pamahalaan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Yuan Masama, na kinokontrol ang Beiyang Hukbo, ang militar ng hilagang Tsina, ay ipinangako ang posisyon ng Pangulo ng Republika ng Tsina kung siya ay maaaring makakuha ng Qing hukuman upang magbitiw sa tungkulin.[61] Sa pebrero 12, 1912 Emperor Puyi ay magbitiw sa tungkulin ang trono.[60] Araw stepped down na bilang Pangulo, at Yuan ay naging ang bagong pansamantalang pangulo sa Beijing noong 10 Marso 1912.[61] Ang pansamantalang pamahalaan ay hindi magkaroon ng anumang mga militar pwersa ng kanyang sarili, ang kanyang kontrol sa mga elemento ng Bagong mga Sundalo na ay mutinied ay limitado at doon ay pa rin ng makabuluhang mga pwersa na kung saan pa rin ay hindi ipinahayag laban sa mga Qing.

Sun Yat-sen nagpadala ng telegrama upang ang mga lider ng lahat ng probinsiya na humihiling sa mga ito upang maghalal at upang itatag ang National Assembly ng Republika ng Tsina noong 1912.[62] Noong Mayo 1912 ang pambatasan assembly ay inilipat mula sa Nanjing sa Beijing sa kanyang 120 mga miyembro na hinati sa pagitan ng mga miyembro ng Tongmenghui at isang Republican party na suportado Yuan Masama.[63] sa Maraming mga rebolusyonaryo ang mga miyembro ay mayroon na alarmed sa pamamagitan ng Yuan ambitions at ang hilagang batay Beiyang pamahalaan.

Makabayan party at Pangalawang Rebolusyon[baguhin | baguhin ang wikitext]

Tongmenghui miyembro Kanta Jiaoren mabilis na sinubukan upang kontrolin ang kongreso. Siya mobilized ang matanda Tongmenghui sa core gamit ang pagsama-sama ng isang bilang ng mga bagong mga maliliit na partido upang bumuo ng isang bagong partidong pampulitika na tinatawag na ang Kuomintang (Intsik makabayan party, karaniwang dinaglat na bilang "KMT") sa 25 agosto 1912 sa Huguang Guild Hall Beijing.[63] Ang 1912-1913 National assembly ng halalan ay itinuturing na isang malaking tagumpay para sa KMT winning 269 ng 596 upuan sa mababang kapulungan at 123 ng 274 senado upuan.[61][63] Ang Ikalawang Rebolusyon ang naganap kung saan ang mga Araw at KMT militar pwersa sinubukan upang ibagsak Yuan ng pwersa ng tungkol sa 80,000 mga tao sa isang armadong salungatan sa hulyo 1913.[64] Ang mga pag-aalsa laban sa Yuan ay hindi matagumpay. Araw ay sapilitang upang humingi ng pagpapakupkop laban sa Japan sa mga politiko at industryalista Fusanosuke Kuhara. Sa paghihiganti ng mga pambansang lider ng partido Kanta Jiaoren ay assassinated, halos tiyak sa pamamagitan ng isang lihim na pagkakasunud-sunod ng Yuan, sa 20 Marso 1913.[61]

Ang mga pampulitikang kaguluhan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa 1915 Yuan Masama ipinahayag ang Imperyo ng Tsina (1915-1916) sa kanyang sarili bilang Emperador ng Tsina. Sun kinuha bahagi sa Anti-Monarkiya digmaan ng ang paglalakbay sa ikalulusog ng katawan Proteksyon Kilusan, habang nag-pagsuporta sa mga tulisan ng mga lider tulad ng Bai Lang sa panahon ng Bai Lang Paghihimagsik. Ito na minarkahan ang simula ng Warlord Panahon. Sa 1915 Araw ay nagsulat sa Ikalawang International, isang sosyalista-based na organisasyon sa Paris, na humihiling sa mga ito upang magpadala ng isang koponan ng mga espesyalista upang makatulong sa China-set up ang unang world socialist republic.[18] Sa oras na mayroong maraming mga theories at mga panukala ng kung ano ang China ay maaaring maging. Sa pampulitikang gulo, kahit na kapag ang Sun Yat-sen ay inihayag bilang Pangulo,[kailangang linawin] Xu Shichang ay inihayag din bilang Pangulo ng Republika ng Tsina.[65]

Path sa Hilagang Ekspedisyon[baguhin | baguhin ang wikitext]

(L-R): Liao Zhongkai, Chiang Kai-shek, Sun Yat-sen at Soong Ching-ling sa ang founding ng Whampoa Military Academy sa 1924

Guangzhou militarista pamahalaan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang tsina ay maging hinati sa pagitan ng iba ' t ibang lider ng militar nang hindi isang wastong sentral na pamahalaan. Araw nakita ang panganib ng mga ito at bumalik sa Tsina noong 1917 sa nagtataguyod ng mga Intsik reunification. Sa 1921 siya na nagsimula ang isang self-proclaimed militar ng pamahalaan sa Guangzhou at ay inihalal Grand Mariskal ng hukbo.[66] sa Pagitan ng 1912 at 1927 tatlong mga pamahalaan ay nai-set up sa South China: ang mga Pansamantalang pamahalaan sa Nanjing (1912), ang mga Militar ng pamahalaan sa Guangzhou (1921 hanggang 1925), at ang Pambansang pamahalaan sa Guangzhou at sa ibang pagkakataon sa Wuhan (1925-1927).[67] Ang southern separatista ng pamahalaan sa Timog ay itinatag sa karibal ang Beiyang pamahalaan sa hilaga.[66] Yuan Masama ay ipinagbawal na ang KMT. Ang maikling nanirahan Intsik Rebolusyonaryo Party ay isang pansamantalang kapalit para sa KMT. Sa 10 oktubre 1919 Araw nabuhay na mag-uli ang KMT gamit ang bagong pangalan Chung-kuo Kuomintang (), o ang "Makabayan Partido ng Tsina".[63]

Sun Yat-sen (na nakaupo sa kanan) at Chiang Kai-shek

KMT–CPC pakikipagtulungan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa pamamagitan ng oras na ito ng Araw ay naging kumbinsido na ang tanging pag-asa para sa isang pinag-isang Tsina mag-ipon sa isang militar na pananakop mula sa kanyang base sa south, na sinusundan ng isang panahon ng pampulitika pag-aalaga na ay humantong sa ang transition sa demokrasya. Upang mag-apura ang pananakop ng Tsina, siya ay nagsimula ng isang patakaran ng aktibong pakikipagtulungan sa Partido Komunista ng Tsina (CPC). Araw at ang Sobiyet Union's Adolph Joffe naka-sign ang Araw-Joffe Manipesto noong enero 1923.[68] Araw nakatanggap ng tulong mula sa Comintern para sa kanyang pagtanggap ng mga komunista ang mga miyembro sa kanyang KMT. Rebolusyonaryo at sosyalista lider Vladimir Lenin praised Araw at ang KMT para sa kanilang ideolohiya at prinsipyo. Lenin praised Sun at ang kanyang mga pagtatangka sa social repormasyon, at din congratulated sa kanya para labanan ang mga banyagang Imperyalismo.[69][70][71] Araw ring ibalik ang papuri, ang pagtawag sa kanya ng isang "dakilang tao", at ipinadala ang kanyang mga pagbati sa rebolusyon sa Rusya.[72]

Sa ang Soviets' tulong, ang Araw ay magagawang upang bumuo ng militar na kapangyarihan na kinakailangan para sa ang Hilagang Ekspedisyon laban sa militar sa north. Itinatag niya ang Whampoa Militar Academy na malapit sa Guangzhou sa Chiang Kai-shek bilang komander ng National Revolutionary Army (NRA).[73] Iba pang mga Whampoa lider isama Wang Jingwei at Hu Hanmin bilang pampulitika instructor. Ang buong pakikipagtulungan ay tinatawag na ang Unang United Front.

Pananalapi alalahanin[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa 1924 Araw na itinalaga ang kanyang kapatid na lalaki-sa-batas T. V. Soong upang i-set up ang unang Intsik Sentral na bangko na tinatawag na ang Canton Central Bank.[74] Upang magtatag ng pambansang kapitalismo at isang sistema ng pagbabangko ay isang pangunahing layunin para sa KMT.[75] Gayunpaman Araw ay hindi na walang ilang mga pagsalungat bilang doon ay ang Canton mga volunteer corps pag-aalsa laban sa kanya.

Sun (nakaupo, kanan) at ang kanyang asawa Soong Ching-ling (nakaupo sa tabi ng sa kanya) sa Kobe, Japan noong 1924

Huling speeches[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa pebrero 1923 Araw na ginawa ng isang pagtatanghal sa mga mag-Aaral' Union sa Hong Kong University at ipinahayag na ito ay ang katiwalian ng Tsina at ang kapayapaan, kaayusan at mabuting pamahalaan ng Hong Kong na naka sa kanya sa isang rebolusyonaryo.[76][77] Ang parehong taon, siya naihatid ng isang pagsasalita kung saan siya ipinahayag ang kanyang Tatlong Prinsipyo ng mga Tao bilang ang pundasyon ng bansa at ang Limang-Yuan Saligang-batas bilang mga alituntunin para sa sistema ng pulitika at burukrasya. Bahagi ng pananalita ay ginawa sa Pambansang Awit ng Republika ng Tsina.

Sa nobyembre 10, 1924, Araw naglakbay pahilaga sa Tianjin at naihatid ng isang salita upang magmungkahi ng isang pagtitipon para sa isang "National conference" para sa mga Intsik mga tao. Ito na tinatawag na para sa katapusan ng mga warlord na mga patakaran at sa pagpawi ng lahat ng unequal treaties sa Western kapangyarihan.[78] Dalawang araw mamaya, naglakbay siya sa Beijing upang talakayin ang hinaharap ng bansa, sa kabila ng kanyang deteriorating kalusugan at ang patuloy na digmaang sibil ng mga warlords. Kabilang ang mga tao na siya nakilala ay ang mga Muslim Pangkalahatang Ma Fuxiang, sino ang may alam sa Araw na ang mga ito ay maligayang pagdating sa ang pamumuno ng Dr. Sun.[79] Sa nobyembre 28, 1924 Araw naglakbay sa bansang Hapon at binigyan ng isang pagsasalita sa Pan-Asianism sa Kobe, Japan.[80]

Kamatayan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sun ay namatay ng kanser sa atay sa 12 Marso 1925 sa edad ng 58 sa Rockefeller-financed Peking Union Medical College.[81][82] Sa pagsunod sa mga karaniwang Tsino pagsasanay, ang kanyang mga labi ay inilagay sa Templo ng Azure Ulap, isang Buddhist shrine sa Western Hills ng ilang milya sa labas ng Beijing.[83][84] Siya rin kaliwa ng isang maikling pampulitika ay (總理遺囑) penned sa pamamagitan ng Wang Jingwei upang matugunan ang masa, na kung saan ay nagkaroon ng isang kalat na kalat na impluwensiya sa kasunod na pag-unlad ng ang Republika ng Tsina at Taiwan.[85]

Legacy[baguhin | baguhin ang wikitext]

Intsik Generals magbigay pugay sa ang Sun Yat-sen Mausoleum sa Beijing noong 1928 matapos ang tagumpay ng ang Hilagang-Dagat. Mula sa karapatan sa kaliwa, ay mga Generals Cheng Jin (何成浚), Zhang Zuobao (張作寶), Chen Diaoyuan (陳調元), Chiang Kai-shek, Woo Tsin-hang, Yan Xishan, Ma Fuxiang, Ma Sida (馬四達), at Bai Chongxi.

Kapangyarihan pakikibaka[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pagkatapos ng Araw ng kamatayan, isang kapangyarihan pakikibaka sa pagitan ng kanyang mga bata tangkilik Chiang Kai-shek at ang kanyang mga lumang rebolusyonaryo kasamahan Wang Jingwei split ang KMT. Nakataya sa pakikibaka na ito ay ang karapatan na mag-ipon claim sa Sun ay hindi maliwanag legacy. Sa 1927 Chiang Kai-shek may-asawa Soong Mei-ling, isang kapatid na babae ng sikat ng Araw ang balo ni Soong Ching-ling, at sa dakong huli siya maaaring i-claim na maging isang kapatid na lalaki-sa-batas ng Sun. Kapag ang mga Communists at ang Kuomintang split sa 1927, minamarkahan ang simula ng Chinese Civil War, ang bawat pangkat na-claim na maging ang kanyang mga tunay na tagapagmana, isang hindi pagkakasundo na patuloy sa pamamagitan ng World War II. Sun ang balo ni Soong Ching-ling, panig sa mga Communists sa panahon ng Chinese Civil War at nagsilbi mula 1949 hanggang 1981 bilang Bise-Presidente (o Vice-Chairwoman) ng People ' s Republic of China at bilang Honorary President sa ilang sandali bago ang kanyang kamatayan noong 1981.

Uri ng pagsamba ng pagkatao[baguhin | baguhin ang wikitext]

Isang uri ng pagsamba ng pagkatao sa Republika ng Tsina ay nakasentro sa Sun at ang kanyang mga kahalili, Heneralisimo Chiang Kai-shek. Intsik Muslim Generals at Imams lumahok sa mga ito uri ng pagsamba ng pagkatao at isa sa mga partido ng estado, na may mga Muslim na Pangkalahatang Ma Bufang paggawa ng mga tao bow sa Araw ng portrait at makinig sa pambansang awit sa panahon ng isang Tibetan at Mongol relihiyosong seremonya para sa Qinghai Lake Diyos.[86] Quote mula sa Quran at Hadith ay ginagamit ng mga Muslim upang bigyang-katwiran ang Chiang Kai-shek ay mamuno sa paglipas ng Tsina.[87]

Ang Kuomintang ng saligang batas na itinalaga ng Araw bilang partido ng pangulo. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, ang Kuomintang pinili upang panatilihin ang mga wikang iyon sa saligang batas upang parangalan ang kanyang memorya magpakailanman. Ang party dahil na buhok sa pamamagitan ng isang director-general (1927-1975) at isang chairman (dahil 1975), na kung saan discharge ang pag-andar ng pangulo.

Rebulto sa Mosoliem, Kuomintang bandila sa kisame

Ama ng Bansa[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sun Yat-sen ay nananatiling natatanging sa gitna ng ika-20 siglo Intsik lider para sa pagkakaroon ng isang mataas na reputasyon sa mainland China at Taiwan. Sa Taiwan, siya ay nakita na ang Ama ng Republika ng Tsina, at ito ay kilala sa pamamagitan ng ang isinilang pagkamatay ng ama pangalan ng Ama ng Bansa, Mr. Sun Zhongshan (, kung saan ang isa-character space ay isang tradisyonal na parangal simbolo).[7] ang Kanyang wangis ay pa rin halos palaging natagpuan sa seremonyal na mga lokasyon tulad ng sa harap ng lehislatura at mga silid-aralan ng pampublikong paaralan, mula sa elementarya sa senior high school, at siya ay patuloy na lilitaw sa mga bagong likha at pera.

"Hudyat ng rebolusyon"[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa mainland, ang Araw ay nakikita bilang isang Intsik makabayan at proto-sosyalista, at ito ay lubos na itinuturing bilang Hudyat ng Rebolusyon (革命先行者).[68] Siya ay kahit na nabanggit sa pamamagitan ng pangalan sa mga paunang salita sa Saligang-batas ng Republika ng mga Tao ng Tsina. Sa mga nakaraang taon, ang pamumuno ng ang Komunista Party ng Tsina ay nagiging mahihingi Araw, bahagyang bilang isang paraan ng bolstering Chinese nasyonalismo sa liwanag ng mga Intsik pang-ekonomiyang reporma at bahagyang upang taasan ang mga koneksyon sa mga tagasuporta ng Kuomintang sa Taiwan kung saan ang PRC nakikita bilang mga kaalyado laban sa pagsasarili ng Taiwan. Sun ' s tomb ay isa ng ang unang hinto na ginawa sa pamamagitan ng ang mga lider ng parehong ang Kuomintang at ang mga Tao sa Unang Partido sa kanilang pan-asul na mga pagbisita sa mainland China noong 2005.[88] Isang napakalaking portrait ng mga Araw ay patuloy na lilitaw sa Tiananmen Square para sa Araw ng Mayo at Pambansang Araw.

Relihiyosong pamimitagan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Araw ay venerated bilang isang Saint sa Đạo Cao Đài, ang isang relihiyon na itinatag sa Vietnam noong 1926. Siya, kasama ang dalawang iba pang mga Banal Victor Hugo at Kinompirma Bỉnh Khiêm, kinakatawan ng sangkatauhan upang ipahayag ang Alliance (mapayapang kasunduan) sa Diyos.[89]

Pamilya[baguhin | baguhin ang wikitext]

Lu Muzhen (1867-1952), Araw ng unang asawa mula sa 1885 sa 1915

Sun Yat-sen ay ipinanganak sa Araw Dacheng (孫達成) at ang kanyang asawa, lady Yang (楊氏) sa 12 nobyembre 1866.[90] Sa oras ng kanyang ama sa edad na 53, habang ang kanyang ina ay 38 taong gulang. Sa pamamagitan ng ang oras na siya ay ipinanganak, na siya ay nagkaroon ng isang mas lumang mga kapatid na lalaki Sun Dezhang (孫德彰), isang mas lumang mga kapatid na babae sa Araw Jinxing (孫金星) na namatay sa maagang edad ng 4. Ang isa pang mas lumang kapatid na lalaki Sun Deyou (孫德祐) din namatay sa edad na 6. Siya ay nagkaroon ng dalawang iba pang mga babae Sun Miaoqian (孫妙茜), na mas matanda at Sun Qiuqi (孫秋綺) sino ay mas bata.[17]

Araw ay nagkaroon ng isang isagawa ang pag-aasawa sa mga kapwa taong-nayon Lu Muzhen sa edad ng 20. Siya nakayayamot na tao sa kanya ng isang anak na lalaki Sun Fo at dalawang anak na babae, Sun Jinyuan (孫金媛) at Sun Jinwan (孫金婉).[17] Sun Fo ay ang ama ng Leland Araw, na ginugol ng 37 taon nagtatrabaho sa Hollywood bilang isang aktor at stuntman.[91] Sun Yat-sen din ang ninong ni Pablo Myron Anthony Linebarger, Amerikanong may-akda at makata na sinulat ni sa ilalim ng pangalan Cordwainer Smith.[kailangan ng sanggunian]

Araw sa dakong huli kasal Soong Ching-ling, isa ng ang Soong babae.[17] Sila ay may-asawa sa Japan sa oktubre 25 1915.[92]

Soong Ching-Ling ' s ama ay ang mga Amerikano-aral Metodista ministro Charles Soong, na ginawa ng isang kapalaran sa banking at pag-print ng Biblia; kahit na siya ay isang personal na kaibigan ng Araw, siya ay galit na galit kapag ang Sun inihayag ang kanyang intensyon na magpakasal Ching-ling dahil ang Araw ay sa kanyang sarili ng isang Kristiyano pa pinananatiling dalawang asawa, Lu Muzhen at Kaoru Otsuki; Soong tiningnan Araw ng pagkilos bilang tumatakbo nang direkta laban sa kanilang mga ibinahaging mga relihiyon.

Mga kultural na mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mosoliem ng Sun Yat-sen, Nanjing.

Salaysay ng kasaysayan at kaayusan sa Asya[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sun Yat-sen Memorial Hall, Taipei

Sa karamihan ng mga pangunahing Intsik lungsod ng isa ng ang mga pangunahing kalye ay ipinangalan Zhongshan Lu (中山路) upang ipagdiwang ang kanyang memorya. Mayroon ding mga maraming mga parke, paaralan, at ang mga heograpikal na tampok na pinangalanang matapos kanya. Xiangshan, Sun ' s hometown sa Guangdong, ay pinalitan ng Zhongshan sa kanyang karangalan, at doon ay isang hall na nakatuon sa kanyang memory sa Templo ng Azure Ulap sa Beijing. Mayroon ding isang serye ng mga Sun Yat-sen ng mga selyo.

Iba pang mga sanggunian sa Araw isama ang Sun Yat-sen University sa Guangzhou at Pambansang Sun Yat-sen University sa Kaohsiung. Iba pang mga istraktura isama Sun Yat-sen Mausoleum, Sun Yat-sen Memorial Hall subway station, Sun Yat-sen bahay sa Nanjing, Dr. Sun Yat-sen Museum sa Hong Kong, Chung-Shan Gusali, Sun Yat-sen Memorial Hall sa Taipei at Sun Yat Sen Nanyang Memorial Hall sa Singapore. Zhongshan Memorial Gitnang Paaralan ay din ng isang pangalan na ginamit sa pamamagitan ng maraming mga paaralan. Zhongshan Park ay din ng isang karaniwang pangalan na ginagamit para sa isang bilang ng mga lugar na ipinangalan sa kanya. Ang unang highway sa Taiwan ay tinatawag na Sun Yat-sen expressway. Dalawang ships ay nag-ipinangalan sa kanya, ang mga Intsik gunboat Chung Shan at Intsik cruiser Yat Sen. Ang lumang Chinatown sa Calcutta (kilala na ngayon bilang Kolkata), Indya ay isang kilalang kalye sa pamamagitan ng ang pangalan ng Sun Yat-sen kalye.

Sa Penang, Malaysia, Penang Philomatic Union ay nagkaroon ng kanyang lugar sa 120 Armenian Street sa 1910, sa panahon ng oras na kapag ang mga Araw na ginugol ng higit sa apat na buwan sa Penang, convened ang makasaysayang "Penang Conference" upang ilunsad ang kampanya sa pangangalap ng pondo para sa Huanghuagang pag-Aalsa at itinatag ang Kwong Wah Yit Poh; ang bahay na ito, na kung saan ay na-nakapreserba bilang ang Sun Yat-sen Museum Penang (dating tinatawag na Sun Yat Sen Penang Base), ay binisita sa pamamagitan ng Pangulo na magtalaga Hu Jintao noong 2002. Ang Penang Philomatic Union ay kasunod na inilipat sa isang bahay na bungalo sa 65 Macalister Kalsada na kung saan ay na-nakapreserba bilang ang Sun Yat-sen Memorial Center Penang.

Sun Yat-sen Memorial Center Penang sa Malaysia

Tulad ng dedikasyon, 1966 Chinese Cultural Renaissance ay inilunsad sa Araw ng kaarawan sa nobyembre 12.[93]

Ang Nanyang Wan Qing Yuan sa Singapore dahil na-nakapreserba at pinalitan ng pangalan bilang ang Sun Yat Sen Nanyang Memorial Hall.[51] ang Isang Sun Yat-sen heritage trail ay inilunsad din sa 20 nobyembre 2010 sa Penang.[94]

Araw ng US citizen Hawaii kapanganakan sertipiko na nagpapakita na siya ay hindi ipinanganak sa ROK, ngunit sa halip ay ipinanganak sa AMIN ay sa pampublikong display sa American Institute sa Taiwan sa AMIN sa araw ng Kalayaan - 4 ng hulyo 2011.[95]

Isang kalye sa Medan, Indonesia ay pinangalanang "Jalan Sun Yat-Sen" sa karangalan ng kanya.[96]

Isang marker sa Sun Yat-sen Historical Trail sa Hong Kong Island

Salaysay ng kasaysayan at mga istraktura sa labas ng Asya[baguhin | baguhin ang wikitext]

St. John ' s University sa New York City ay isang pasilidad na itinayo noong 1973, ang Sun Yat-Sen Memorial Hall, na binuo upang maging kahawig ng isang tradisyonal na Tsino gusali sa karangalan ni Dr. Sun.[97] Si Dr. Sun Yat-Sen Classical Chinese Garden ay matatagpuan sa Vancouver, ang pinakamalaking classical Intsik na hardin sa labas ng Asia. Doon ay ang Dr. Sun Yat-sen Memorial Park sa Chinatown, Honolulu.[98] Sa Sacramento, California doon ay isang tanso rebulto ng Araw sa harap ng Chinese Mapagkawanggawa Association ng Sacramento. Ang isa pang rebulto ni Sun Yat-sen sa pamamagitan ng Joe Rosenthal ay maaaring matagpuan sa Riverdale Park sa Toronto, Canada. Doon ay din ang Moscow Sun Yat-sen University. Sa Chinatown, San Francisco, doon ay isang 12-foot rebulto ng kanya sa St. Mary ' s Square.[99] Sa Chinatown, Los Angeles, doon ay isang makaupo rebulto ng kanya sa Central Plaza.[100]

Sa huli 2011, ang mga Intsik sa mga Kabataan sa Lipunan ng Melbourne, sa pagdiriwang ng ika-100 anibersaryo ng pagkakatatag ng Republika Ng Tsina, unveiled, sa isang Lion Dance Pagpapala seremonya, isang pang-alaala rebulto ni Dr. Sun Yat-Sen sa labas ng Chinese Museum sa Melbourne Chinatown, sa lugar kung saan ang kanilang mga tradisyonal na Chinese Bagong Taon ng Lion Dance laging nagtatapos.[101]

Sa 1993 Lily Araw, isa sa Sun Yat-sen sa mga apong babae, ng donasyon sa mga libro, mga larawan, likhang-sining at iba pang memorabilia sa Kapi ' olani Community College library bilang bahagi ng "Sun Yat-sen Asyano collection".[102] sa Panahon ng oktubre at nobyembre sa bawat taon ang buong koleksyon ay ipinapakita.[102] Sa 1997, ang "Dr Sun Yat-sen Hawaii foundation" ay nabuo sa online bilang isang virtual library.[102] Noong 2006 ang NASA Mars Exploration Rover Espiritu na may label na ang isa ng ang mga hills ginalugad "Zhongshan".[103]

Ang plaka ng ipinapakita ng mas maaga sa artikulong ito ay sa pamamagitan ng Dora Gordine, at ay nakatayo sa site ng mga Araw ay tuluyan sa London noong 1896, 8 Grays Inn Lugar. Doon ay din ng isang asul na plaka ng paggunita sa Araw sa Kennel, Cottered, Hertfordshire, ang bansa tahanan ng Cantlies kung saan ang Araw ay dumating upang pagalingin pagkatapos ng kanyang pagsagip mula sa legasyon sa 1896.

Isang kalye na pinangalanang Sun Yat-Sen Avenue ay matatagpuan sa Markham. Ito ay ang unang tulad ng pangalan ng kalye sa labas ng Asia.

Isang rebulto ni Dr. Sun Yat-Sen ay ginawa sa pamamagitan ng Canadian artist Una Mavis Ehlert. Ang rebulto ay bahagi ng isang pribadong koleksyon ng mga pag-aari sa pamamagitan ng Juliet Margaret Gordon sa Hamilton, Ontario, Canada.

Sa popular na kultura[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sun Yat-sen pagkilala sa Tiananmen Square, 2010

Opera[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Dr. Sun Yat-sen[104] (Tsino: 中山逸仙) ay isang 2011 Chinese-wika western-style na opera sa tatlong mga kilos sa pamamagitan ng ang New York-based na mga Amerikanong kompositor Huang Ruo na ipinanganak sa Tsina at ito ay isang graduate ng Oberlin College Conservatory pati na rin ang mga katangi-an ng Paaralan. Ang libreto ay isinulat sa pamamagitan ng Candace Mui-ngam Chong, isang kamakailan-lamang na nakikipagtulungan sa manunulat ng dulang itinatanghal David Henry Hwang.[105] Ito ay ginanap sa Hong Kong noong oktubre 2011 at ay ibinigay nito North American premiere sa hulyo 26 2014 sa Santa Fe Opera.

Serye sa TV at mga pelikula[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang buhay ng mga Araw ay portrayed sa iba ' t ibang mga pelikula, higit sa lahat Ang Soong Babae at Kalsada sa bukang-Liwayway. Isang fictionalized pataksil na pagpatay pagtatangka sa kanyang buhay ay na itinampok sa mga Bodyguards at Assassins. Siya ay portrayed din sa panahon ng kanyang pakikibaka upang ibagsak ang Qing dinastya sa Sandaling Sa isang Oras sa Tsina II. Ang serye sa TV Patungo sa Republic tampok Ma Shaohua bilang Sun Yat-sen. Sa ika-100 anibersaryo ng pagkilala ng pelikula 1911, Winston Chao nilalaro Araw.[106]

Pagtatanghal[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa 2010 ng isang theatrical play Dilaw na Bulaklak sa slope (斜路黃花) ay ginawa.[107] Sa 2011 doon ay din ng isang mandopop grupo na tinatawag na "Zhongsan Kalsada 100" (中山路100號) na kilala para sa pag-awit ng kanta "ang Aming ama ng bansa" (我們國父).[108]

Kontrobersya[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bagong Tatlong Prinsipyo ng mga Tao[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa isang pagkakataon CPC Pangkalahatang kalihim at PRC president Jiang Zemin inaangkin Sun Yat-sen ay nagkaroon ng isang "Bagong Tatlong Prinsipyo ng mga Tao" (新三民主義) na kung saan ay binubuo ng mga "nagtatrabaho sa ang soviets, nagtatrabaho sa ang communists at pagtulong sa mga magsasaka" (聯俄, 聯共, 扶助工農).[109][110] Lily Araw sinabi ang CPC ay distorting Araw ng legacy noong 2001. Siya pagkatapos ay tininigan ang kanyang sama ng loob sa 2002 sa isang pribadong sulat sa Jiang tungkol sa pagbaluktot ng kasaysayan.[109] Sa 2008 Jiang Zemin ay handa na upang mag-alok ng US$10 milyon sa mga sponsor ng Xinhai Revolution pagdiriwang ng anibersaryo ng kaganapan. Ayon sa Ming Pao siya ay hindi maaaring tumagal ang pera dahil siya ay hindi na magkaroon ng kalayaan upang makipag-usap ang rebolusyon.[109] ang konseptong Ito ay pa rin ng kasalukuyang magagamit sa Baike Baidu.

KMT sagisag kaso ng pag-alis[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa 1981 Lily Araw kinuha ng isang paglalakbay sa Sun Yat-sen mausoleum sa Nanjing, People ' s Republic of China. Ang sagisag ng KMT ay inalis mula sa tuktok ng kanyang ng sakripisiyo hall sa panahon ng kanyang pagbisita, ngunit sa kalaunan ay naibalik na. Sa isa pang pagbisita sa Mayo 2011, siya ay nagulat na upang mahanap ang apat na mga character sa "mga Pangkalahatang tuntunin ng Pulong" (會議通則), isang dokumento na Araw ay nagsulat sa reference sa Robert ' s Panuntunan ng pagkakasunod-Sunod ay inalis mula sa isang bato larawang inukit.[109]

Ama ng mga Independiyenteng mga isyu sa Taiwan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Dr Sun Yat-sen sa isang 1960 ND 10 New Taiwan dollar papel de bangko ng Taiwan)

Noong nobyembre 2004 ang ROK Ministri ng Edukasyon iminungkahi na Sun Yat-sen ay hindi ama ng Taiwan. Sa halip na Araw ay isang dayuhan mula sa mainland China.[111] Taiwanese Edukasyon ministro Tu Cheng-sheng at Pagsusuri Yuan miyembro Lin Yu-ti, pareho ng kanino suportado ang panukala, ay nagkaroon ng kanilang mga portrait pelted may itlog sa may pasubali.[112] Sa isang Sun Yat-sen rebulto sa Kaohsiung, isang 70-taon gulang na ROK retiradong kawal maglaslas ng kanyang sariling lalamunan upang magpakamatay bilang isang paraan upang tutulan ang ministry panukala sa ang anibersaryo ng Araw ng kaarawan sa nobyembre 12.[111][112]

Tingnan din[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Chiang Kai-shek
  • Intsik Anarkismo
  • Kasaysayan ng Republika ng Tsina
  • Pulitika ng Republika ng Tsina
  • Saligang batas ng estados Unidos at sa buong mundo impluwensiya
  • Zhongshan suit

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 Singtao daily.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. Tinago mula sa orihinal noong 16 Abril 2014. Nakuha noong 12 March 2014.
  3. ↑ Derek Benjamin Heater. [1987] (1987).
  4. ↑ Trescott, Paul B. (2007). Jingji Xue: The History of the Introduction of Western Economic Ideas Into China, 1850-1950. Chinese University Press. pa. 46–48. Tinago mula sa orihinal noong 2017-01-31. Nakuha noong 2016-12-14. Sipi: 'The teachings of your single-taxer, Henry George, will be the basis of our program of reform.'
  5. ↑ Schoppa, Keith R. [2000] (2000).
  6. ↑ Trescott, Paul B. (1886). Protection or Free Trade: An examination of the tariff question, with especial regard to the interests of labor. Tinago mula sa orihinal noong 2006-06-15. Nakuha noong 2016-12-14.
  7. ↑ 7.0 7.1 王爾敏. 思想創造時代:孫中山與中華民國. 秀威資訊科技股份有限公司 publishing.
  8. ↑ 王壽南. [2007] (2007).
  9. ↑ 9.0 9.1 游梓翔. [2006] (2006). 領袖的聲音: 兩岸領導人政治語藝批評, 1906–2006. 五南圖書出版股份有限公司 publishing.
  10. ↑ 作者:门杰丹 (4 December 2003). 浓浓乡情系中原—访孙中山先生孙女孙穗芳博士. chinanews.com (sa wikang Tsino). Tinago mula sa orihinal noong 8 Hulyo 2011. Nakuha noong 30 July 2012. {{cite web}}: Binalewala ang unknown parameter |trans_title= (mungkahi |trans-title=) (tulong); Kawing panlabas sa |work= (tulong)
  11. ↑ "Dr. Sun Yat-Sen (class of 1882)". ʻIolani School website. Tinago mula sa orihinal noong 2011-07-20. Nakuha noong 2016-12-14.
  12. ↑ Brannon, John (16 August 2007). "Chinatown park, statue honor Sun Yat-sen". Honolulu Star-Bulletin. Tinago mula sa orihinal noong 3 Hulyo 2013. Nakuha noong 17 August 2007. Sipi: Sun graduated from Iolani School in 1882, then attended Oahu College—now known as Punahou School—for one semester.
  13. ↑ "基督教與近代中國革命起源:以孫中山為例". Big5.chinanews.com:89. Tinago mula sa orihinal noong 28 October 2011. Nakuha noong 26 September 2011. {{cite web}}: Binalewala ang unknown parameter |deadurl= (mungkahi |url-status=) (tulong)
  14. ↑ "歷史與空間：基督教與近代中國革命的起源──以孫中山為例 – 香港文匯報". Paper.wenweipo.com. 2 April 2011. Tinago mula sa orihinal noong 27 Oktubre 2011. Nakuha noong 26 September 2011.
  15. ↑ "中山史蹟徑一日遊". Lcsd.gov.hk. Tinago mula sa orihinal noong 2 November 2011. Nakuha noong 26 September 2011.
  16. ↑ HK university. [2002] (2002).
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 Singtao daily. 28 February 2011. 特別策劃 section A10.
  18. ↑ 18.0 18.1 South China morning post.
  19. ↑ [1] Naka-arkibo 2019-05-03 sa Wayback Machine., Sun Yat-sen and Christianity.
  20. ↑ Bergère: 26
  21. ↑ 21.0 21.1 Soong, (1997) p. 151-178
  22. ↑ 中西區區議會 [Central & Western District Council] (November 2006), 孫中山先生史蹟徑 [Dr Sun Yat-sen Historical Trail] (PDF), Dr. Sun Yat-sen Museum (sa wikang Tsino at Ingles), Hong Kong, China: Dr. Sun Yat-sen Museum, pa. 30, tinago mula sa orihinal (PDF) noong 24 February 2012, nakuha noong 15 September 2012
  23. ↑ Bard, Solomon.
  24. ↑ 24.0 24.1 Curthoys, Ann.
  25. ↑ Wei, Julie Lee.
  26. ↑ 26.0 26.1 王恆偉. (2005) (2006) 中國歷史講堂#5 清.
  27. ↑ Bergère: 39–40
  28. ↑ Bergère: 40–41
  29. ↑ "孫中山第一次辭讓總統並非給袁世凱 – 文匯資訊". Info.wenweipo.com. Tinago mula sa orihinal noong 22 March 2012. Nakuha noong 26 September 2011.
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 Bevir, Mark. [2010] (2010).
  31. ↑ Lin, Xiaoqing Diana. [2006] (2006).
  32. ↑ (Chinese) Yang, Bayun; Yang, Xing'an (November 2010).
  33. ↑ "JapanFocus". Old.japanfocus.org. Tinago mula sa orihinal noong 16 March 2012. Nakuha noong 26 September 2011.
  34. ↑ Thornber, Karen Laura. [2009] (2009).
  35. ↑ Ocampo, Ambeth (2010). Looking Back 2. Pasig City: Anvil Publishing. pa. 8–11. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |first1= at |first= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |last1= at |last= (tulong)
  36. ↑ Gao, James Zheng. [2009] (2009).
  37. ↑ Bergère: 86
  38. ↑ 劉崇稜. [2004] (2004).
  39. ↑ Frédéric, Louis. [2005] (2005).
  40. ↑ Contrary to popular legends, Sun entered the Legation voluntarily, but was prevented from leaving.
  41. ↑ Cantlie, James (1913). Sun Yat Sen and the Awakening of China. London: Jarrold & Sons.
  42. ↑ 42.0 42.1 42.2 João de Pina-Cabral. [2002] (2002).
  43. ↑ 43.0 43.1 43.2 "孫中山思想 3學者演說精采". World journal. 4 March 2011. Tinago mula sa orihinal noong 13 Mayo 2013. Nakuha noong 26 September 2011.
  44. ↑ "Sun Yat-sen: Certification of Live Birth in Hawaii". San Francisco, CA, USA: Scribd. Tinago mula sa orihinal noong 25 Oktubre 2012. Nakuha noong 15 September 2012.
  45. ↑ 45.0 45.1 Smyser, A.A. (2000).
  46. ↑ Department of Justice. Immigration and Naturalization Service. San Francisco District Office. "Immigration Arrival Investigation case file for SunYat Sen, 1904 - 1925" (PDF). Records of the Immigration and Naturalization Service, 1787 - 2004 . Washington, DC, USA: National Archives and Records Administration. pa. 92–152. Immigration Arrival Investigation case file for SunYat Sen, 1904 - 1925 sa National Archives and Records Administration. Tinago mula sa orihinal (PDF) noong 16 October 2013. Nakuha noong 15 September 2012. {{cite web}}: Kawing panlabas sa |work= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |ID= at |id= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  47. ↑ 47.0 47.1 47.2 47.3 計秋楓, 朱慶葆. [2001] (2001).
  48. ↑ "Internal Threats – The Manchu Qing Dynasty (1644–1911) – Imperial China – History – China – Asia". Countriesquest.com. Tinago mula sa orihinal noong 16 Septiyembre 2011. Nakuha noong 26 September 2011. {{cite web}}: Pakitingnan ang mga petsa sa: |archive-date= (tulong)
  49. ↑ Streets of George Town, Penang. Areca Books. 2007. pa. 34–. ISBN 978-983-9886-00-9. Tinago mula sa orihinal noong 2017-02-22. Nakuha noong 2016-12-14. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong)
  50. ↑ 50.00 50.01 50.02 50.03 50.04 50.05 50.06 50.07 50.08 50.09 50.10 50.11 50.12 Yan, Qinghuang. [2008] (2008).
  51. ↑ 51.0 51.1 "Sun Yat Sen Nanyang Memorial Hall". Wanqingyuan.org.sg. Tinago mula sa orihinal noong 20 Agosto 2013. Nakuha noong 7 May 2015.
  52. ↑ 52.0 52.1 52.2 Khoo, Salma Nasution. [2008] (2008).
  53. ↑ Tang Jiaxuan. [2011] (2011).
  54. ↑ Nanyang Zonghui bao.
  55. ↑ 55.0 55.1 55.2 Bergère: 188
  56. ↑ 56.0 56.1 王恆偉. (2005) (2006) 中國歷史講堂 No. 5 清.
  57. ↑ Bergère: 210
  58. ↑ Carol, Steven. [2009] (2009).
  59. ↑ Lane, Roger deWardt. [2008] (2008).
  60. ↑ 60.0 60.1 Welland, Sasah Su-ling. [2007] (2007).
  61. ↑ 61.0 61.1 61.2 61.3 Fu, Zhengyuan. (1993).
  62. ↑ Bergère: 226
  63. ↑ 63.0 63.1 63.2 63.3 Ch'ien Tuan-sheng.
  64. ↑ Ernest Young, "Politics in the Aftermath of Revolution," in John King Fairbank, ed., The Cambridge History of China: Republican China 1912–1949, Part 1 (Cambridge University Press, 1983; ISBN 0-521-23541-3, ISBN 978-0-521-23541-9), p. 228.
  65. ↑ South China morning post. 1913–1922. 9 November 2003.
  66. ↑ 66.0 66.1 Bergère & Lloyd: 273
  67. ↑ Kirby, William C. [2000] (2000).
  68. ↑ 68.0 68.1 Tung, William L. [1968] (1968).
  69. ↑ Robert Payne (2008). Mao Tse-tung: Ruler of Red China. READ BOOKS. pa. 22. ISBN 1-4437-2521-8. Tinago mula sa orihinal noong 15 Abril 2017. Nakuha noong 28 June 2010. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  70. ↑ Great Soviet Encyclopedia. pa. 237. Tinago mula sa orihinal noong 14 Abril 2017. Nakuha noong 28 June 2010.
  71. ↑ Aleksandr Mikhaĭlovich Prokhorov (1982). Great Soviet encyclopedia, Volume 25. Macmillan. Tinago mula sa orihinal noong 15 Abril 2017. Nakuha noong 28 June 2010. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  72. ↑ Bernice A Verbyla (2010). Aunt Mae's China. Xulon Press. pa. 170. ISBN 1-60957-456-7. Tinago mula sa orihinal noong 15 Abril 2017. Nakuha noong 28 June 2010. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  73. ↑ Gao.
  74. ↑ Spence, Jonathan D. [1990] (1990).
  75. ↑ Ji, Zhaojin. [2003] (2003).
  76. ↑ Ho, Virgil K.Y. [2005] (2005).
  77. ↑ Carroll, John Mark.
  78. ↑ Ma Yuxin. [2010] (2010).
  79. ↑ "马福祥". Tinago mula sa orihinal noong 2013-05-13. Nakuha noong 2016-12-14.
  80. ↑ Calder, Kent.
  81. ↑ "Lost Leader". Time (magazine). 23 March 1925. Tinago mula sa orihinal noong 4 Mayo 2008. Nakuha noong 3 August 2008. Sipi: A year ago his death was prematurely announced; but it was not until last January that he was taken to the Rockefeller Hospital at Peking and declared to be in the advanced stages of cancer of the liver.
  82. ↑ "Dr. Sun Yat-sen Dies in Peking. Chinese Leader Had Failed Steadily Since an Operation ? on Jan. 26 for Cancer. Helped To Oust Manchus. Headed the New Government for a Time". New York Times. 12 March 1925.
  83. ↑ Leinwand, Gerald (2002). 1927: High Tide of 1920s Naka-arkibo 2017-04-15 sa Wayback Machine..
  84. ↑ Dr Yat-Sen Sun mula sa Find A Grave
  85. ↑ "Founding Father's Will (國父遺囑)" (sa wikang Ingles). Tinago mula sa orihinal noong 2016-08-07. Nakuha noong 2016-05-14.
  86. ↑ Uradyn Erden Bulag (2002). Dilemmas The Mongols at China's edge: history and the politics of national unity. Rowman & Littlefield. pa. 51. ISBN 0-7425-1144-8. Tinago mula sa orihinal noong 11 Mayo 2011. Nakuha noong 28 June 2010. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  87. ↑ Stéphane A. Dudoignon; Hisao Komatsu; Yasushi Kosugi (2006). Intellectuals in the modern Islamic world: transmission, transformation, communication. Taylor & Francis. pa. 134; 375. ISBN 978-0-415-36835-3. Tinago mula sa orihinal noong 11 Mayo 2011. Nakuha noong 28 June 2010. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author1= at |last= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author2= at |last2= (tulong); Umulit nang higit sa isa ang |author3= at |last3= (tulong)
  88. ↑ Rosecrance, Richard N. Stein, Arthur A. [2006] (2006).
  89. ↑ Nguyễn Văn Hồng. "Cao Đài Từ điển#Tam Thánh ký hòa ước". Tinago mula sa orihinal noong 11 Pebrero 2016. Nakuha noong 11 September 2015. {{cite web}}: Umulit nang higit sa isa ang |author1= at |last= (tulong)
  90. ↑ "孫中山學術研究資訊網 – 國父的家世與求學". sun.yatsen.gov.tw (sa wikang Tsino). 16 November 2005. Tinago mula sa orihinal noong 24 September 2011. Nakuha noong 2 October 2011. {{cite web}}: Binalewala ang unknown parameter |trans_title= (mungkahi |trans-title=) (tulong); Kawing panlabas sa |work= (tulong)
  91. ↑ "Sun Yat-sen's descendant wants to see unified China". News.xinhuanet.com. 11 September 2011. Tinago mula sa orihinal noong 30 Oktubre 2014. Nakuha noong 2 October 2011.
  92. ↑ Isaac F. Marcosson, Turbulent Years (1938), p.249
  93. ↑ Guy, Nancy. [2005] (2005).
  94. ↑ "Sun Yet Sen Penang Base – News 17". Sunyatsenpenang.com. 19 November 2010. Nakuha noong 2 October 2011.[patay na link]
  95. ↑ "Sun Yat-sen's US birth certificate to be shown". Taipei Times. 2 Oct 2011. pa. 3. Tinago mula sa orihinal noong 12 Oktubre 2011. Nakuha noong 8 Oct 2011.
  96. ↑ "Google Maps". Google Maps. Tinago mula sa orihinal noong 30 Disyembre 2018. Nakuha noong 6 December 2015.
  97. ↑ "Archive copy". Tinago mula sa orihinal noong 2017-05-18. Nakuha noong 2016-12-14.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  98. ↑ "City to Dedicate Statue and Rename Park to Honor Dr. Sun Yat-Sen". The City and County of Honolulu. 12 November 2007. Tinago mula sa orihinal noong 27 October 2011. Nakuha noong 9 April 2010.
  99. ↑ "St. Mary's Square in San Francisco Chinatown - The largest chinatown outside of Asia". Tinago mula sa orihinal noong 20 Oktubre 2017. Nakuha noong 6 December 2015.
  100. ↑ "Sun Yat-sen". Tinago mula sa orihinal noong 20 Oktubre 2017. Nakuha noong 6 December 2015.
  101. ↑ "Chinese Youth Society of Melbourne". http://www.cysm.org. Chinese Youth Society of Melbourne. Tinago mula sa orihinal noong 29 July 2012. Nakuha noong 23 January 2012. {{cite web}}: Kawing panlabas sa |work= (tulong)
  102. ↑ 102.0 102.1 102.2 "Char Asian-Pacific Study Room". Library.kcc.hawaii.edu. 23 June 2009. Tinago mula sa orihinal noong 2 April 2012. Nakuha noong 26 September 2011.
  103. ↑ "Mars Exploration Rover Mission: Press Release Images: Spirit". Marsrover.nasa.gov. Tinago mula sa orihinal noong 7 June 2012. Nakuha noong 2 October 2011.
  104. ↑ "Opera Dr Sun Yat-sen to stage in Hong Kong". News.xinhuanet.com. 7 September 2011. Tinago mula sa orihinal noong 1 Nobiyembre 2014. Nakuha noong 8 July 2013. {{cite web}}: Pakitingnan ang mga petsa sa: |archive-date= (tulong)
  105. ↑ Gerard Raymond, "Between East and West: An Interview with David Henry Hwang" Naka-arkibo 2014-11-13 sa Wayback Machine. on slantmagazine.com, 28 October 2011
  106. ↑ "Commemoration of 1911 Revolution mounting in China". News.xinhuanet.com. Tinago mula sa orihinal noong 26 Nobiyembre 2013. Nakuha noong 2 October 2011. {{cite web}}: Pakitingnan ang mga petsa sa: |archive-date= (tulong)
  107. ↑ "《斜路黃花》向革命者致意". Takungpao.com. Nakuha noong 12 October 2011.[patay na link]
  108. ↑ "元智大學管理學院". Cm.yzu.edu.tw. Tinago mula sa orihinal noong 2 April 2012. Nakuha noong 26 September 2011.
  109. ↑ 109.0 109.1 109.2 109.3 Kenneth Tan (3 October 2011). "Granddaughter of Sun Yat-Sen accuses China of distorting his legacy". Shanghaiist. Tinago mula sa orihinal noong 11 Oktubre 2011. Nakuha noong 8 October 2011. {{cite web}}: Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)
  110. ↑ "Archive copy" (sa wikang Tsino). China.dwnews.com. 1 October 2011. Tinago mula sa orihinal noong 7 October 2011. Nakuha noong 8 October 2011.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  111. ↑ 111.0 111.1 "Archive copy". People's Daily. Tinago mula sa orihinal noong 13 May 2013. Nakuha noong 12 October 2011.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  112. ↑ 112.0 112.1 Chiu Hei-yuan (5 Oct 2011). "History should be based on facts". Taipei Times. pa. 8. Tinago mula sa orihinal noong 30 Hunyo 2017. Nakuha noong 14 Disyembre 2016. {{cite news}}: Umulit nang higit sa isa ang |author= at |last= (tulong)

Karagdagang pagbabasa[baguhin | baguhin ang wikitext]

  • Soong, Irma Tam (1997). Sun Yat-sen's Christian Schooling in Hawai'i. Hawai'i: The Hawaiian Journal of History, vol. 31.
  • Sun Yat-sen ni pangitain para sa China / Martin, Bernard, 1966.
  • Sun Yat-sen, Yang Chu-yun, at ang mga unang bahagi ng rebolusyonaryong kilusan sa Tsina / Hsueh, Chun-tu
  • Bergère, Marie-Claire (2000). Sun Yat-sen. Stanford University Press. ISBN 0-8047-4011-9. {{cite book}}: Umulit nang higit sa isa ang |ISBN= at |isbn= (tulong)
  • Sun Yat-sen 1866-1925 / Ang Millennium Talambuhay / Hong Kong, 1999
  • Sun Yat-sen at ang mga pinagmulan ng Chinese revolution Schiffrin, Harold Z. /1968.
  • Sun Yat-sen; ang kanyang buhay at ang kahulugan nito; isang kritikal na talambuhay. Sharman, Lyon, / 1968, c. 1934
  • Sun Yat Sen sa Penang. Khoo Salma Nasution, Areca mga Aklat / 2008, c. 2010
  • "Sun Yat Sen Nanyang memorial hall". Nakuha noong 7 May 2015.
  • "Doctor Sun Yat Sen memorial hall". Tinago mula sa orihinal noong 29 August 2005. Nakuha noong 1 July 2005.
  • "A detailed talk about Sun Zhongshan" (sa wikang Tsino). Tinago mula sa orihinal noong 2004-04-05. Nakuha noong September 2005. {{cite web}}: Pakitingnan ang mga petsa sa: |access-date= (tulong)
  • "Toten Miyazaki bio".
  • Pearl S. Buck, Ang Tao Na Nagbago ng Tsina: Ang Kuwento ni Sun Yat-sen (1953)
  • Lawrence M. Kaplan, Homer Lea: Amerikano Kawal ng Fortune (University Press ng Kentucky, 2010).

Panlabas na mga link[baguhin | baguhin ang wikitext]

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sun_Yat-sen&oldid=2043620"