Pumunta sa nilalaman

Baybayin: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaibaSusunod na pagkakaiba →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Wakowako (usapan | ambag)
751 edit
Tagasalinero (usapan | ambag)
3,627 edit
Inihalintulad sa bersyong Ingles (Hindi pa tapos ang pagsasalinwika).
Linya 1: Linya 1:

{{underconstruction}}
{{Infobox writing system
{{Infobox writing system
|name=Baybayin
|name=Baybayin
Linya 21: Linya 23:
[[Talaksan:BaybayinSample.png|thumb|right|Isang halimbawa ng sulat Baybayin na nangangahulugang "Baybayin".]]
[[Talaksan:BaybayinSample.png|thumb|right|Isang halimbawa ng sulat Baybayin na nangangahulugang "Baybayin".]]
{{AlibataText}}
{{AlibataText}}
Ang '''Baybayin''' ({{IPA-tl|bai̯ˈba:jɪn}}; dipa-kudlit: {{Script|Tglg|ᜊᜊᜌᜒ}}, pagka-virama: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔}}, kudlit + pamudpod: {{Script|Tglg|ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜴}}; kilala sa [[Unicode]] bilang ''[[wikang Tagalog|Tagalog]] script'' o panitik-Tagalog) ay isang [[Ancient Philippine scripts|Pilipinong sinaunang panitik]] na panguahing ginamit ng mga [[Lahing Tagalog|Tagalog]].<ref name="QuoraBaybayin">[https://qr.ae/TUTvNP Is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren’t homogenous?]</ref> Ang Baybayin ay katutubong Indikong panitik<ref name="QuoraBaybayin2" /> na ginamit nang malawak sa Katagalugan. Nagkaroon ng maraming uri ang Baybayin at patuloy na ginamit ang panitik sa unang bahagi ng [[Kasaysayan ng Pilipinas (1521–1898)|pananakop ng Kastila sa Pilipinas]] hanggang napalitan ito ng paggamit ng alpabetong Latin. Kilalang-kilala ang Baybayin dahil maingat na dinokumenta ito ng mga eskriba noong panahong kolonyal.
Ang '''Baybayin''' (kilala sa [[Unicode]] bilang ''[[wikang Tagalog|Tagalog]] script'' o panitik na Tagalog) ay isang lumang paraan ng pagsulat ng mga kayumangging [[Pilipino]] (mga salitang katutubo sa kapuluan ng Pilipinas) bago pa nakarating sa kapuluan ang mga dayuhang [[España|Kastila]]. Ito ay supling sa panulat [[Kawi]] (gaya ng sa LCI [[822]] A.D.) na paraan ng pagsulat ng mga taga-[[Java (island)|Java]] at iba pang bahagi ng Timog Silangang Asya. Ito ay bahagi ng sistema o pamamaraang [[Brahmic family | Brahmic]] (na nagsimula sa eskrito o sagisag na [[Sanskrit]]) at pinaniniwalaang ginagamit noong ika-8 siglo sa pulo ng Luzon. Ito ay nasaksihan na ginagamit sa mga kapuluan ng Pilipinas ng mga Kastila noong ika 16 na siglo. Ang ibang kahalintulad na mga paraan ng pagsulat ay ang mga [[Hanunoo script|Hanunóo]], [[Buhid script|Buhid]], at [[Tagbanwa]] na nanatili pa ring gamit sa kasalukuyan sa nasabing pangkat. Ang salitang [[:wikt:baybayin|''baybayín'']] sa kasalukuyang wikang Tagalog ay katunayang nangangahulugan ng pagsulat ng mga titik ng isang salita, o "''to spell''" sa wikang Ingles.


Ang salitang [[:wikt:baybayin|''baybayín'']] sa kasalukuyang wikang Tagalog ay katunayang nangangahulugan ng pagsulat ng mga titik ng isang salita, o "''to spell''" sa wikang Ingles. Dokumentadong dokumentado ang Baybayin ng mga Kastila.{{Sfn|Scott|1984|pp=57–58}} Pinagkakamalian ito ng ilan bilang Alibata,<ref>{{cite book|first=Mc|last=Halili|title=Philippine history|url=https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC|year=2004|publisher=Rex|isbn=978-971-23-3934-9|page=[https://books.google.com/books?id=gUt5v8ET4QYC&pg=PA47 47]}}</ref><ref>{{cite book|first=C|last=Duka|title=Struggle for Freedom' 2008 Ed.|url=https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC|year=2008|publisher=Rex|isbn=978-971-23-5045-0|pages=[https://books.google.com/books?id=4wk8yqCEmJUC&pg=PA32 32–33]}}</ref> ngunit nilikha ang salitang iyon ni Paul Rodríguez Verzosa<ref name="baybayin">{{Cite web|last=Morrow|first=Paul|url=http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|publisher=MTS|title=Baybayin, the Ancient Philippine script|accessdate=September 4, 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100821192259/http://www.mts.net/~pmorrow/bayeng1.htm|archivedate=August 21, 2010}}.</ref> mula sa kaayusan ng mga titik sa [[Arabic alphabet|alpabetong Arabe]] (alif, ba, ta (alibata), tinanggal ang "f" para magandang pakinggan).<ref name="AlibataBaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/tutorials/baybayin-history/|title=Baybayin History|publisher=Baybayin|accessdate=May 23, 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611000944/http://www.baybayin.com/tutorials/baybayin-history/|archivedate=June 11, 2010}}.</ref> Para sa mga [[Visayans|Bisaya]], ang tawag nila rito ay ''Kudlit-kabadlit''.<ref>{{Cite web|url=http://www.philstar.com/cebu-lifestyle/706409/finding-aginid|title=Finding the "Aginid"|last=Eleanor|first=Maria|date=16 July 2011|website=philstar.com|access-date=7 May 2017}}</ref>

Isa ito sa mga indibidwal na sistema ng pagsulat na ginamit sa [[Timog-silangang Asya]], halos lahat nito ay mga [[abugida]] kung saan binibigkas ang anumang katinig na sinusundan ng patinig ''a—''ginagamit ang mga [[tuldik]] upang ipahayag ang mga ibang patinig. Karamihan nitong mga sistema ng pagsulat ay nagmula sa mga sinaunang alpabeto na ginamit sa Indya mahigit 2000 taon na ang nakalipas.

Sa kasalukuyan, hawak ng [[Archives of the University of Santo Tomas|''Archives of the University of Santo Tomas'']] sa Maynila, isa sa mga pinakamalaking artsibo sa Pilipinas ang pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang sulat sa Baybayin sa buong mundo.<ref name="QuoraBaybayin3" /><ref name="ustwebsite">{{Citation|url=http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|publisher=University of Santo Tomas|title=Archives|accessdate=June 17, 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524083452/http://www.ust.edu.ph/index.php/landmarks/835-ust-archives.html|archivedate=May 24, 2013}}.</ref><ref name="baybay">{{Citation|url=http://lifestyle.inquirer.net/31257/ust-collection-of-ancient-scripts-in-%E2%80%98baybayin%E2%80%99-syllabary-shown-to-public|title=UST collection of ancient scripts in ‘baybayin’ syllabary shown to public|newspaper=Inquirer|accessdate=June 17, 2012}}.</ref><ref name="ustbaybayin">{{Citation|url=http://www.baybayin.com/ust-baybayin-collection-shown-to-public/|title=UST Baybayin collection shown to public|publisher=Baybayin|accessdate=June 18, 2012}}{{dead link|date=July 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}.</ref> Bahagi ang mga silid kung saan nakaimbak ang mga iskrip ng pansamantalang nominasyon sa [[World Heritage List|Talaan ng Pandaigdigang Pamana]] ng [[UNESCO]] na pinag-iispan pa nang mabuti, kasama ng buong kampus ng [[Unibersidad ng Santo Tomas]].
== Palatitikan ==
== Palatitikan ==


Linya 121: Linya 128:


===Mga deribatibo at paggamit===
===Mga deribatibo at paggamit===

{{underconstruction}}
<div style="text-align:center; margin:1em 0em;">[[IMAGE:Baybayin_sample_01.jpg|Ba Be Bo (sa Baybayin)]]</div>
<div style="text-align:center; margin:1em 0em;">[[IMAGE:Baybayin_sample_01.jpg|Ba Be Bo (sa Baybayin)]]</div>


Linya 133: Linya 138:
==Tunog==
==Tunog==
<div style="text-align:center; margin:1em 0em;">[[IMAGE:Baybayin_alpha.jpg|Alpabetong Baybayin ]]</div>
<div style="text-align:center; margin:1em 0em;">[[IMAGE:Baybayin_alpha.jpg|Alpabetong Baybayin ]]</div>

== Mga halimbawa ==
[[Talaksan:Lupang Hinirang in the Baybayin (Tagalog) script.svg|thumb|right|Ang pambansang awit ng Pilipinas, [[Lupang Hinirang]], na isinulat ang mga panitik sa Baybayin.]]
===''Ama Namin''===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Panitik-Baybayin
! scope="col" |[[Latin script|Panitik-Latin]]
|-
|<poem>
{{Script|Tglg|ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶}}
{{Script|Tglg|ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵}}
{{Script|Tglg|ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ [[Amen|ᜐᜒᜌ ᜈᜏ]]᜶}}
</poem>
|<poem>
''Ama namin, sumasalangit ka,''
''Sambahín ang ngalan mo.''
''Mapasaamin ang kaharián mo,''
''Sundin ang loób mo,''
''Dito sa lupà, para nang sa langit.''

''Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;''
''At patawarin mo kamí sa aming mga sala,''
''Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.''

''At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,''
''At iadyâ mo kamí sa masama. [[Amen|Siya nawâ]].''
</poem>
|}

===Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Panitik-Baybayin
! scope="col" |Panitik-Latin
|-
|{{Script|Tglg|ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ<br />
ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶}}

{{Script|Tglg|ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ [[Bodhi|ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ]]<br />
ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶}}
| style="font-style:italic" |{{lang|tl|Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya}}

{{lang|tl|at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.}}

{{lang|tl|Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at [[Bodhi|budhi]]}}

{{lang|tl|at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.}}
|}

=== Pambansang sawikain ng Pilipinas ===
{| class="wikitable"
! scope="col" |Panitik-Baybayin
! scope="col" |Panitik-Latin
|-
|{{Script|Tglg|ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵<br /> ᜋᜃᜆᜂ᜵<br /> ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔<br /> ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶}}
|{{lang|tl|Maka-Diyos,<br /> Maka-Tao,<br /> Makakalikasan, at<br /> Makabansa.}}
|-
|{{Script|Tglg|ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵<br /> ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶}}
|{{lang|tl|Isang Bansa,<br /> Isang Diwa}}
|}


==Unicode==
==Unicode==
Linya 151: Linya 224:


|}
|}

== Mga Halimbawa ==
[[Talaksan:Lupang Hinirang in the Baybayin (Tagalog) script.svg|thumb|right|Ang pambansang awit ng Pilipinas, [[Lupang Hinirang]], na isinulat ang mga panitik sa Baybayin.]]
===''Ama Namin''===
:ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔,
:ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ,
:ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ;
:ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜍᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ;
:ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ
:ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ, ᜉᜍ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔.
:ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜍᜏ᜔-ᜀᜍᜏ᜔;
:ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜍᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋᜅ ᜐᜎ;
:ᜉᜍ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔;
:ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ,
:ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜋᜐᜋ.
:[ᜐᜉᜄ᜔ᜃᜆ᜔ ᜁᜌᜓ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜍᜒᜀᜈ᜔, ᜀᜅ᜔ ᜃᜉᜅ᜔ᜌᜍᜒᜑᜈ᜔, ᜀᜆ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜇᜃᜒᜎᜀᜈ᜔, ᜋᜄ᜔ᜉᜃᜌ᜔ᜎᜈ᜔ᜋᜈ᜔.]
:ᜀᜋᜒᜈ᜔/ᜐᜒᜌ ᜈᜏ.

===Pangkalahatang Pagpapahayag ng Karapatang Pantao===
ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜍᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜃᜍᜉᜆᜈ᜔‖ ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜈᜅ᜔ ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜍᜈ᜔‖

== Sanggunian ==
{{reflist}}


==Tignan din==
==Tignan din==
*[[Laguna Copperplate Inscription]]
*[[Laguna Copperplate Inscription]]
*[[Abakada]]
*[[Abakada]]

== Talasanggunian ==
{{reflist}}


==Kaugnay na mga artikulo sa labas ng Wiki==
==Kaugnay na mga artikulo sa labas ng Wiki==

Pagbabago noong 16:48, 21 Marso 2020

Baybayin
ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔
ᜊᜇ᜔ᜎᜒᜆ᜔
UriAbugida
Mga wikaTagalog, Mga Wika sa Kabisayaan
Panahonmga ika-13 hanggang ika-18 siglo[1][2]
Mga magulang na sistema
Mga kapatid na sistemaSa Pilipinas:
Buhid
Hanunó'o
Kulitan
Tagbanwa (Apurahuano) Sa ibayong dagat:
Balinese
Batak
Javanese (Hanacaraka)
Lontara
Sundanese
Rencong
Rejang
ISO 15924Tglg, 370
DireksyonKaliwa-kanan
Alyas-UnicodeTagalog
Lawak ng UnicodeU+1700–U+171F
PAALALA: Maaaring naglalaman ang pahinang ito ng mga simbolong pamponetikong IPA.
Isang halimbawa ng sulat Baybayin na nangangahulugang "Baybayin".
Naglalaman po ang artikulong ito ng mga titik ng mga sinaunang Pilipino. Posible po kayong makakita ng mga tandang pananong, kahon, o iba pang mga simbolo imbes ng mga titik na ninanais kung hindi po suportado ang pag-render sa mga ito.

Ang Baybayin (pagbigkas sa Tagalog: [bai̯ˈba:jɪn]; dipa-kudlit: ᜊᜊᜌᜒ, pagka-virama: ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔, kudlit + pamudpod: ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜴; kilala sa Unicode bilang Tagalog script o panitik-Tagalog) ay isang Pilipinong sinaunang panitik na panguahing ginamit ng mga Tagalog.[3] Ang Baybayin ay katutubong Indikong panitik[4] na ginamit nang malawak sa Katagalugan. Nagkaroon ng maraming uri ang Baybayin at patuloy na ginamit ang panitik sa unang bahagi ng pananakop ng Kastila sa Pilipinas hanggang napalitan ito ng paggamit ng alpabetong Latin. Kilalang-kilala ang Baybayin dahil maingat na dinokumenta ito ng mga eskriba noong panahong kolonyal.

Ang salitang baybayín sa kasalukuyang wikang Tagalog ay katunayang nangangahulugan ng pagsulat ng mga titik ng isang salita, o "to spell" sa wikang Ingles. Dokumentadong dokumentado ang Baybayin ng mga Kastila.[5] Pinagkakamalian ito ng ilan bilang Alibata,[6][7] ngunit nilikha ang salitang iyon ni Paul Rodríguez Verzosa[8] mula sa kaayusan ng mga titik sa alpabetong Arabe (alif, ba, ta (alibata), tinanggal ang "f" para magandang pakinggan).[9] Para sa mga Bisaya, ang tawag nila rito ay Kudlit-kabadlit.[10]

Isa ito sa mga indibidwal na sistema ng pagsulat na ginamit sa Timog-silangang Asya, halos lahat nito ay mga abugida kung saan binibigkas ang anumang katinig na sinusundan ng patinig a—ginagamit ang mga tuldik upang ipahayag ang mga ibang patinig. Karamihan nitong mga sistema ng pagsulat ay nagmula sa mga sinaunang alpabeto na ginamit sa Indya mahigit 2000 taon na ang nakalipas.

Sa kasalukuyan, hawak ng Archives of the University of Santo Tomas sa Maynila, isa sa mga pinakamalaking artsibo sa Pilipinas ang pinakamalaking koleksyon ng mga sinaunang sulat sa Baybayin sa buong mundo.[11][12][13][14] Bahagi ang mga silid kung saan nakaimbak ang mga iskrip ng pansamantalang nominasyon sa Talaan ng Pandaigdigang Pamana ng UNESCO na pinag-iispan pa nang mabuti, kasama ng buong kampus ng Unibersidad ng Santo Tomas.

Palatitikan

Alpabetong Baybayin
ᜆᜄᜎ̥ᜄ᜔ ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔
Alpabetong Tagalog
ᜀᜎ᜔ᜉᜊ̊ᜆ̊ᜅ᜔ ᜆᜄᜎ̥ᜄ᜔
Patinig • ᜉᜆᜒᜈᜒᜄ᜔ Katinig • ᜃᜆᜒᜈᜒᜄ᜔
Katumbas na titik Titik Latin Katumbas na titik Titik Latin
ᜀ
a
 ᜊ᜔
b
ᜁ
i
 ᜃ᜔
k
e[15]
 ᜇ᜔
d
ᜂ
o
 ᜄ᜔
g
u[15]
 ᜑ᜔
h
ᜎ᜔
l
ᜋ᜔
m
ᜈ᜔
n
ᜅ᜔
ng
ᜉ᜔
p
ᜍ᜔
r
ᜐ᜔
s
ᜆ᜔
t
ᜏ᜔
w
ᜌ᜔
y

1Walang katumbas sa wikang Ingles.

Mga deribatibo at paggamit

Ba Be Bo (sa Baybayin)

Ang sistema ng pagsulat ay ayon sa sistemang abugida na gumagamit ng pagpaparis ng katinig at patinig. Bawat titik, kung isulat sa payak na anyo, ay isang katinig na nagtatapos sa patinig na "A". Upang isulat ang isang katinig na nagtatapos sa ibang patinig, maaaring maglagay ng kudlit sa ibabaw (kung nais isama sa patinig na "E" o "I") o sa ilalim (kung nais isama sa patinig na "O" o "U"). Ang paglagay ng kudlit ay naaangkop lamang sa mga katinig, at hindi maaaring gawin sa mga patinig. May sariling mga marka ang mga patinig. Gayon pa man, may isang simbolo lamang para sa D o R dahil ang mga ito ay tinatawag na "allophones", na kung saan ang D ay maaaring may "initial", "final", "pre-consonantal" o "post-consonatal" na posisyon, at ang R naman ay may "intervocalic" na mga posisyon.

Sa orihinal na anyo, ang isang nagsosolong katinig (isang katinig na walang kasamang patinig) ay hindi maaaring isulat. Ito ay dahilan kung bakit ang Kastilang pari na si Francisco Lopez ay nagpasimula ng paggamit ng mga kudlit sa kanyang pagsasalin ng mga aklat sa katutubong wika. Noong 1620, nagsimulang gamitin ni Father Francisco Lopez ang kanyang sariling mga kudlit na nag-aalis ng mga patinig sa mga katinig. Ang ginamit niyang kudlit ay nasa anyong "+", bilang pag-ukoy sa Kristianismo. Ang simbolong "+" ay ginagamit din sa katulad na dahilan sa virama sa eskriptong Devanagari ng India.

Sa kasalukuyan, ang mga simbolo/sagisag ng Baybayin ay nasa Unicode at kilala sa tawag na Tagalog Sign Virama.

Tunog

Alpabetong Baybayin

Mga halimbawa

Ang pambansang awit ng Pilipinas, Lupang Hinirang, na isinulat ang mga panitik sa Baybayin.

Ama Namin

Panitik-Baybayin Panitik-Latin

ᜀᜋ ᜈᜋᜒᜈ᜔᜵ ᜐᜓᜋᜐᜎᜅᜒᜆ᜔ ᜃ᜵
ᜐᜋ᜔ᜊᜑᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜅᜎᜈ᜔ ᜋᜓ᜶
ᜋᜉᜐᜀᜋᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜃᜑᜇᜒᜀᜈ᜔ ᜋᜓ᜵
ᜐᜓᜈ᜔ᜇᜒᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜎᜓᜂᜊ᜔ ᜋᜓ᜵
ᜇᜒᜆᜓ ᜐ ᜎᜓᜉ᜵ ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜐ ᜎᜅᜒᜆ᜔᜶

ᜊᜒᜄ᜔ᜌᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜅᜌᜓᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜃᜃᜈᜒᜈ᜔ ᜐ ᜀᜇᜂ ᜀᜇᜂ᜵
ᜀᜆ᜔ ᜉᜆᜏᜇᜒᜈ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜀᜋᜒᜅ᜔ ᜋ᜔ᜅ ᜐᜎ᜵
ᜉᜇ ᜈᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜉᜉᜆᜏᜇ᜔ ᜈᜋᜒᜈ᜔ ᜐ ᜋ᜔ᜅ ᜈᜄ᜔ᜃᜃᜐᜎ ᜐ ᜀᜋᜒᜈ᜔᜶

ᜀᜆ᜔ ᜑᜓᜏᜄ᜔ ᜋᜓ ᜃᜋᜒᜅ᜔ ᜁᜉᜑᜒᜈ᜔ᜆᜓᜎᜓᜆ᜔ ᜐ ᜆᜓᜃ᜔ᜐᜓ᜵
ᜀᜆ᜔ ᜁᜀᜇ᜔ᜌ ᜋᜓ ᜃᜋᜒ ᜐ ᜋᜐᜋ᜶ ᜐᜒᜌ ᜈᜏ᜶

Ama namin, sumasalangit ka,
Sambahín ang ngalan mo.
Mapasaamin ang kaharián mo,
Sundin ang loób mo,
Dito sa lupà, para nang sa langit.

Bigyán mo kamí ngayón ng aming kakanin sa arau-arau;
At patawarin mo kamí sa aming mga sala,
Para nang pagpapatawad namin sa mga nagkakasala sa amin.

At huwág mo kamíng ipahintulot sa tuksó,
At iadyâ mo kamí sa masama. Siya nawâ.

Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatang Pantao

Panitik-Baybayin Panitik-Latin
ᜀᜅ᜔ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ᜔ ᜆᜂ ᜀᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ᜔ ᜈ ᜋᜎᜌ

ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜉᜆᜈ᜔᜶

ᜐᜒᜎ ᜀᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜂᜊᜈ᜔ ᜅ᜔ ᜃᜆᜓᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ
ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ᜔ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ᜔ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶

Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya

at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan.

Sila'y pinagkalooban ng katuwiran at budhi

at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran.

Pambansang sawikain ng Pilipinas

Panitik-Baybayin Panitik-Latin
ᜋᜃᜇᜒᜌᜓᜐ᜔᜵
ᜋᜃᜆᜂ᜵
ᜋᜃᜃᜎᜒᜃᜐᜈ᜔᜵ ᜀᜆ᜔
ᜋᜃᜊᜈ᜔ᜐ᜶ 		Maka-Diyos,
Maka-Tao,
Makakalikasan, at
Makabansa.
ᜁᜐᜅ᜔ ᜊᜈ᜔ᜐ᜵
ᜁᜐᜅ᜔ ᜇᜒᜏ᜶ 		Isang Bansa,
Isang Diwa

Unicode

Ang panulat na Baybayin ay bahagi ng pamantayang Unicode. Sa Unicode, ito ay tinatawag na Tagalog script at binigyan ng mga bilang na 1700-171F.

    0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
1700   ᜀ ᜁ ᜂ ᜃ ᜄ ᜅ ᜆ ᜇ ᜈ ᜉ ᜊ ᜋ ᜌ ᜍ ᜎ ᜏ
1710   ᜐ ᜑ ᜒ ᜓ ᜔ ᜕ ᜖ ᜗ ᜘ ᜙ ᜚ ᜛ ᜜ ᜝ ᜞ ᜟ




Tignan din

Talasanggunian

  1. ↑ "Tagalog (Baybayin)". SIL International. Nakuha noong Oktubre 10, 2014.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ "Tagalog". Nakuha noong Oktubre 10, 2014.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Is Baybayin really a writing system in the entire pre-hispanic Philippines? What's the basis for making it a national writing system if pre-hispanic kingdoms weren’t homogenous?
  4. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang QuoraBaybayin2); $2
  5. ↑ Scott 1984, pp. 57–58.
  6. ↑ Halili, Mc (2004). Philippine history. Rex. p. 47. ISBN 978-971-23-3934-9.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ Duka, C (2008). Struggle for Freedom' 2008 Ed. Rex. pp. 32–33. ISBN 978-971-23-5045-0.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Morrow, Paul. "Baybayin, the Ancient Philippine script". MTS. Inarkibo mula sa ang orihinal noong Agosto 21, 2010. Nakuha noong Setyembre 4, 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link).
  9. ↑ Baybayin History, Baybayin, inarkibo mula sa ang orihinal noong Hunyo 11, 2010, nakuha noong Mayo 23, 2010{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link).
  10. ↑ Eleanor, Maria (16 Hulyo 2011). "Finding the "Aginid"". philstar.com. Nakuha noong 7 Mayo 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang QuoraBaybayin3); $2
  12. ↑ Archives, University of Santo Tomas, inarkibo mula sa ang orihinal noong Mayo 24, 2013, nakuha noong Hunyo 17, 2012{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link).
  13. ↑ "UST collection of ancient scripts in 'baybayin' syllabary shown to public", Inquirer, nakuha noong Hunyo 17, 2012{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link).
  14. ↑ UST Baybayin collection shown to public, Baybayin, nakuha noong Hunyo 18, 2012{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link].
  15. ↑ 15.0 15.1 Modipikasyong Kastila.

Kaugnay na mga artikulo sa labas ng Wiki

Mga font na maaaring i-download

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Baybayin&oldid=1748683"