Super Bagyong Yolanda
| Matinding bagyo (JMA) | |
|---|---|
| Kategorya 5 (Saffir–Simpson) | |
.png) | |
| Nabuo | 3 Nobyembre 2013 |
| Nalusaw | 11 Nobyembre 2013 |
| Pinakamalakas na hangin | Sa loob ng 10 minuto: 230 km/h (145 mph) Sa loob ng 1 minuto: 315 km/h (195 mph) |
| Pinakamababang presyur | 885 (pinakamalakas sa buong mundo noong 2013) hPa (mbar) (Tinataya) |
| Namatay | 6,300 kumpirmado (Ika-9 na pinakanakakamatay sa Kanluran Pasipiko) |
| Napinsala | $3.93 bilyon (2023 USD) (Paunang kabuuan) |
| Apektado |
|
| Bahagi ng Panahon ng bagyo sa Pasipiko ng 2013 | |
Ang Super Bagyong Yolanda (Pagtatalagang pandaigdig: Super Bagyong Haiyan), ay ang pinakamalakas na bagyo sa Pilipinas na nanalasa sa Kabisayaan noong ika 8, Nobyembre 2013, na naitala sa kasaysayan ng mundo, ng mag landfall sa kalupaan. Ang Haiyan, na nangangahulugan na petrel sa Wikang Intsik (海燕) ay isa sa pinakamalakas na bagyong naitala sa daigdig.[1][2] at ang ikalawang pinakamalakas na bagyong naitalang tumama sa Pilipinas, na kumitil ng 6,300. [3]
Nagdulot ng malawakang pagkawasak ang bagyo sa Pilipinas, lalo na sa Pulo ng Samar at Leyte, kung saan tinaya ng gobernador na hindi bababa 10,000 katao ang nasawi sa lungsod pa lamang ng Tacloban.[4]
Paghahanda
[baguhin | baguhin ang wikitext]Pilipinas
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Nagtalaga ang mga kinauukulan ng mga pulis sa Kabikulan bilang paghahanda sa bagyo.[5] Sa mga lalawigan ng Samar at Leyte, kinansela ang mga klase, at ang mga mamamayan na naninirahan malapit sa mga mabababang lugar at sa mga lugar na maaaring gumuho ang lupa ay sapilitang inilikas.[6] Ang ilang pook na nilindol sa Bohol ay dadaanan din ng bagyo.[7] Iminungkahi ng Pangulo ng Pilipinas na magpadala ng mga eroplano at helikopter sa mga rehiyong inaasahang maapektuhan ng bagyo.[8] Dahil sa mabilis na pagkilos ng bagyong Yolanda, nagtaas ng babala ang PAGASA sa iba't ibang lalawigan sa bansa. Tinatayang nasa 60 na lalawigan kabilang na ang Kalakhang Maynila sa mga binigyan ng babala.[9]
Biyetnam
[baguhin | baguhin ang wikitext]Noong Nobyembre 8, itinaas ni Punong Ministro ng Vietnam Nguyen Tan Dung ang pinakamataas na estado ng paghahanda sa bansa.[10] Tinatayang 600,000 katao sa kalakhang katimugan at gitnang mga lalawigan ang inilikas habang 200,000 naman sa hilagang mga lalawigan. Nagpadala ng mga babala sa 85,328 mga sasakyang pandagat, na may kabuuang bilang ng mga tripulanteng nasa 385,372 katao, na maglayag sa mga ligtas na daan palayo mula sa bagyo. Nagpadala din ng kahilingan sa Tsina, Malaysia, Indonesia at Pilipinas, tulungan ang mga mangingisdang mangangailangan ng sisilungan mula sa bagyo.[11] Humigit-kumulang 460,000 mga sundalo at iba pang kinauukulan ang ipinakalat upang gabayan at tumulong sa pagpapalikas.[11] Daan-daang mga byaheng panghimpapawid ang kinansela sa buong bansa samantalang isinara ang mga paaralan noong Nobyembre 11. Pinuri ni Pratibha Mehta, ang lokal na tagapangasiwa ng UN ang paghahandang ginawa ng pamahalaan ng Vietnam.[10] Subalit, may mga reklamo ang karamihan ng mga residente na ang babala ay huli nang naipabatid.[12]
Pagtama
[baguhin | baguhin ang wikitext]Palaw at Micronesia
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sa Kayangel sa Palau, napinsala ng mataas na alon ang ilang mga kabahayan,[13] samantalang ang mga malalakas na hangin naman ang nagpatumba sa mga puno.[14] Sa kabila nang pagtanggi ng mga residente na lumikas, walang naiulat na nasawi o labis na nasugatan sa pulo. Nagpalipad ng mga helikopter sa pulo upang suriin ang pinsala at makapagbigay ng mga tulong. Balak ng pamahalaan na ilikas ang mga mamamayan nitong nawalan ng mga tirahan.[15] Ang Koror, Babeldaob at Kayangel ay nawalan ng suplay ng tubig at kuryente. Hindi gaano napinsala ang Koror dahil ang sentro ng bagyo ay dumaan sa hilaga nito,[14] subalit may pagbahang naganap sa mga daan doon. Sa dulong hilaga ng Babeldaob, napinsala ng bagyo ang mga gusali at mga paaralan[13]
Pilipinas
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Nagdulot ng malawakang pagkawasak at pinsala sa mga pulo ng Leyte at Samar, kung saan labis na napinsala ang mga lungsod at mga bayan.[17] Hanggang noong 6:00 n.g. ng Nobyembre 14, tiniyak ng National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) na may 2,357 na nasawi sa buong bansa, 2,161 dito ay mula sa Silangang Kabisayaan.[18] Nananatili pa ring hindi tiyak ang naiwang pinsala ng sakuna. Sa Lungsod ng Surigao, 281.9 mm (11.10 in) ng ulan ang naitala, karamihan dito ay nadama sa loob ng 12 oras.[19] Ang unang pagtama ng Super Bagyong Yolanda Unang tumama ang Bagyong Yolanda sa pulo ng Guiuan, Silangang Samar dakong 4:45 n.m. na may taglay na hangin na 195 mph (315 km/h), na naging dahilan upang maging pinakamalakas na bagyo sa daigdig na tumama sa kalupaan.[1][2] Naitala din ang PAGASA ng anim pang pagtama ang bagyo sa iba't ibang kalupaan sa Kabisayaan.[20] Tatlo na ang tiyak na nasawi ayon sa NDRRMC at pito pang iba ang sugatan. Naitala rin ang malalakas na alon sa maraming lugar. sa pulo ng Leyte at Samar, nasukat ng PAGASA ang alon na may taas na 5-6 na metro (15-19 talampakan).[21] Magmula noong 10 Nobyembre 2013[update], 151 na ang tiyak na nasawi ayon sa National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC).[22] Subalit may sumunod na ulat na may nagsabing isang opisyal sa Samar na nagkumpirma ng 300 nasawi mula sa bagyo sa lugar pa lamang na iyon.[23] .jpg) Sa Tacloban, Leyte, nawasak ang gusali ng Paliparan ng Tacloban dahil sa paghampas ng malalaking alon mula sa dagat na may taas na aabot sa ikalawang palapag. Tinantiya na ang daluyong o storm surge ay aabot sa taas na 5.2 metro (17 talampakan) [24]. Sinabi ng tagapamahala ng paliparan ng Tacloban na si Efren Nagrama na tumaas ang tubig na aabot sa 5 metro (13 talampakan) sa paliparan.[25] Nakagawa ang bagyo ng 15 metro mga alon (45 talampakan)[26]. Malawak ang pinsalang natamo mula sa daluyong. Ang mga gusali ay nagiba, ang puno ay napatumba o naputol, at ang mga sasakyan ay nasalansan.[26] Pinakalabis na naapektuhan ang mga mabababang bahagi ng lungsod ng Tacloban, at halos nabura na sa mapa ang mga pamayanang nasa mga mabababang lugar at sa tabing dagat. Umabot sa isang kilometro paloob ng silangang bahagi ng lalawigan ang pagbaha.[26] May mga inisyal na pagtaya ng 1,000 nasawi sa Tacloban sa lalawigan ng Leyte, at may dagdag na 200 pa sa lalawigan ng Samar.[26][27][28][29] Nasa 70 hanggang 80% ng lalawigan ng Leyte ang napinsala, at inaasahan ng gobernador ng lalawigan na nasa 10,000 katao ang nasawi.[30][31] Sa kanlurang bahagi ng Samar, hindi gaano kalakas ang pagragasa ng daluyong.[32] Tinawid ng bagyo ang Kabisayaan sa loob ng isang araw, na nagdulot ng malawakang pagbaha. Sa Cebu at Iloilo, na niyanig ng lindol dalawang linggo bago tumama ang bagyo, ay labis na napinsala.[33] Noong umaga ng ika-8 ng Nobyembre, nakapag-ulat pa ng live ang mga himpilan ng media sa kapuluan patungkol sa pananalasa ng bagyong Yolanda. Naiulat ang malawakang pagkawala ng kuryente, pagguho ng lupa, at mabilisang pagbaha. Naharangan ang mga pangunahing daanan dahil nagkatumbahan ang mga puno. 453 mga lipad na lokal at pandaigdigan ng mga eroplano ang nakansela. Nagsara naman ang ilang mga paliparan noong ika-8 at ika-9 ng Nobyembre. Nagsimula ang pamimigay ng tulong noong ika-9, subalit nananatiling hindi maabot at walang komunikasyon sa ibang lugar dahil sa labis na pinsalang natamo mula sa bagyo.[34] Tumama ang bagyong ito sa mga bayan ng: Guiuan, Eastern Samar, Tolosa, Leyte, Bantayan, Cebu, Daanbantayan, Cebu, Concepcion, Iloilo at Busuanga, Palawan. Mga Babala sa Bagyo[baguhin | baguhin ang wikitext]
Kinahinatnan[baguhin | baguhin ang wikitext]Pilipinas[baguhin | baguhin ang wikitext] Noong Nobyembre 11, isinailalim ang mga lalawigan ng Aklan, Capiz, Cebu, Iloilo, Leyte, Palawan, at Samar sa state of national calamity, upang pahintulutan ang pamahalaan na gamitin ang mga pondo sa pamamahagi ng tulong at pagpapanibagong buhay at upang mapigil ang paggalaw ng mga presyo ng mga pangunahing bilihin.[35] Dagdag dito, tinatayang ₱30.6 milyon (US$700,000) ang inilaan ng NDRRMC para sa pagtulong. May pinagsama-samang 18,177 katao, 844 sasakyan, 44 sasakayang pandagat, at 31 sasakyang panghimpapawid ang ipinakalat ng lokal at pambansang pamahalaan para sa iba't ibang mga operasyon.[16] Malawakang pagkasira ng mga gusali sa kabuuan ng rehiyon ang nagbigay suliraning lohistikal na labis na nagpabagal sa pabibigay ng tulong. Bagaman ang mga tulong ay inilipad patungo sa lokal na paliparan, nanatili itong nandoon sapagkat nanatiling sarado ang mga daan palabas..[36] Ayon sa pagtantiya noong Nobyembre 13, tinatayang 20 bahagdan lamang ng naapektuhan sa populasyon ng Lungsod ng Tacloban ang nakakakuha ng tulong. Dahil sa kawalan ng malinis na tubig, ang ilang residente ay hinukay ang tubo ng tubig at pinakuluan upang mabuhay. Libo-libong mga tao ang nais na umalis sa lungsod sa pamamagitan ng pagsakay sa eroplanong C-130, subalit ang mabagal na proseso ang dumagdag sa kanilang paghihirap. Tugon[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang "Addressing the Aftermath of Typhoon Yolanda (Haiyan) and Beyond: Community-based Humanitarian Response and Reconstruction from a Gender and Rights Based Approach, Phase 1" ay isang programa na naglalayong tugunan ang mga pangangailangan ng mga nasalanta ng Typhoon Yolanda sa pamamagitan ng isang gender at karapatang batay na pag-approach. Sa Filipino, ito ay tinatawag na "Pagtugon sa mga Naaapektuhan ng Bagyong Yolanda (Haiyan) at Pagpapatuloy: Komunidad-Based na Humanitarian Response at Reconstruction mula sa Gender at Karapatan Batay na Approach, Phase 1". Sa pamamagitan ng programa na ito, layunin nitong magbigay ng tulong sa mga nadamay na pamayanan, lalo na sa mga kababaihan, upang mabigyan sila ng mga paglilingkod na pangkalusugan, pag-aaral, pagkain at tubig, kagamitan sa pang-araw-araw, at iba pang mga pangangailangan. Sa ganitong paraan, tinitiyak ng programa na magkakaroon ng pantay na pagtrato at pagbibigay ng tulong sa lahat ng langkap ng komunidad, anuman ang kanilang kasarian. Dagdag pa rito, naglalayon din ang programa na mapalakas ang pakikilahok ng mga kababaihan sa mga pasya at kaganapan sa pamayanan upang mapanatili ang kanilang kapangyarihan at kalayaan. Paghimbing[baguhin | baguhin ang wikitext]Ayon sa PAGASA, ang pangalang #Yolanda ay hindi na kailanman gagamitin dulot ng malawakang pinsala at buhay na kinuha. Papalitan ng Yasmin ang pangalan sa titik Y, na magagamit sa taong 2025. Tingnan din[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga tala[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mga kawing na panlabas[baguhin | baguhin ang wikitext] May kaugnay na midya tungkol sa Bagyong Yolanda ang Wikimedia Commons.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
- Mga artikulong may patay na panlabas na link (Oktubre 2021)
- Tropical cyclone articles with unknown units
- Mga artikulong naglalaman ng potensyal na pangungusap na may petsa - Nobyembre 2013
- Super Bagyong Yolanda
- Mga bagyo
- Bagyo sa Pasipiko
- 2013 sa Pilipinas
- Kasaysayan ng Tacloban
- Bagyo sa Pilipinas
- Bagyo sa Pilipinas ng 2013
- Super Bagyo sa Pilipinas
- Mga sakuna sa Pilipinas
- Rinetirong pangalan ng bagyo sa Pilipinas