Mitolohiyang Pilipino

Mitolohiyang Pilipino

Mga maalamat na nilalang Aswang Diwata Berbalang Duwende Juan Tamad Mambabarang Manananggal Mangkukulam Mariang Makiling Nuno sa punso

Mga maalamat na hayop Bakunawa Ekek Kapre Limokon Manaul Sarimanok Sigbin Sirena Siyokoy Tikbalang Tigmamanukan Tiyanak

Mga maalamat na bayani Ama-ron Bernardo Carpio

Mga katutubong relihiyon Paniniwala ng mga Tagalog Mga dambana at sagradong lugar Anito

Portada ng Pilipinas

Ang mitolohiyang Pilipino at mga kuwentong bayan ay kinabibilangan ng mga salaysay at pamahiin hinggil sa mga masalamangkang mga nilalang at nilikha ng mga Pilipino. Ito'y mga paniniwala na mula sa mga panahon bago dumating ang mga Espanyol at ipinakilala ang Kristyanismo. Hanggang ngayong ang paniniwala sa mga diyus-diyusan sa mitolohiyang Pilipino at mga pamahiin ay buhay pa rin sa kulturang Pilipino lalo na sa mga probinsiya. Sa mitolohiyang Pilipino, si Bathala ang tinuturing bilang ang makapangyarihan na diyos sa buong daigdig. Ang mitolohiyang Pilipino ay halu-halo dahil sa rami ng mga etnikong grupo at katutubo na may sari-saring paniniwala at diyus-diyusan.

Ang Mitolohiyang Pilipino ay binubuo ng mga diyos, mga hayop, mga mahiwagang nilalang at mga diwata. Ito rin ay binubuo ng mga panitikan; mga epiko, alamat at kuwentong bayan.

Kasaysayan at impluwensiya ng mga Asyano

Bago dumating ang mga sina-unang Pilipino ay mayroon na ng mga sariling relihiyon tulad ng Animismo; ang pagsamba sa kalikasan, at Paganismo. Ang mga paniniwala nila ay inipluwensiyahan ng mga banyaga lalo na ang mga Indiyano, Malay at Indones at ibang mga Asyano na lumahok sa pangangalakal sa

• Bathala - ang pinaka makapangyarihang diyos sa lahat ng mga diyos, siya rin ay kilala bilang Maykapal

Pilipinas. Si Bathala ay may pagkakatulad sa diyos ng mga Indones na si Batara Guru at ng mga Indiyano na si Shiva, habang ang Indiyanong Epiko na Ramayana at Mahabharata ay isinalin sa katutubong wika ng Pilipino at maraming salin ito sa iba't ibang relihiyon ng mga katutubong Pilipino. Ang mga impluwensiya na ito ay idinala ng mga nangangalakal mula sa karatig na mga bansa noong nabuhay pa ang Indiyanong kaharian sa Thailand, Malaysia at Indonesia. Ang mga diyos sa mitolohiyang Pilipino ay bahagyang dahan-dahan na nawala sa pagdating ng mga Espanyol at ipinakilala ang Kristyanismo. Ang mga Espanyol ay naging agresibo sa kanilang kampanya laban sa mga katutubong relihiyon na naging resulta sa diskriminasyon sa mga hindi Kristyano. Inutos ng Simbahang Katoliko na isunog at itapon ang mga anito ng mga Pilipino at lahat ang mahuhuli na sumasamba sa mga anito ay susunugin o kaya paparusahan. Sa modernong panahon ngayon marami pa rin ang naniniwala.

Pinagmulan at sangunian ng Mitolohiyang Pilipino

Ang dalawang mahalagang pinagmulan ng mitolohiyang Pilipino ay oral at nakasulat na panitikan.

Berbal na Panitikan

Ang kwentong pasa pasa o beral na panitikan (kilala rin bilang panitikang bayan) ay binubuo ng mga kwentong ipinapasa mula henerasyon hanggang henerasyon sa pamamagitan ng pagsasalita o awitin. Lahat ng mitolohiya ng Pilipinas ay nagmula o nagsimula bilang kwentong pasa pasa o kwentong pinapasa sa pamamagitan ng pag ku-kwento, bilang oral na panitikan. Ang mga kwento ay likas na nagbabago at lumalawak sa paglipas ng panahon. Sa kabila ng maraming pagtatangkang maitala ang mga ito, karamihan ay hindi pa rin lubusang nadodokumento. Ang mga tradisyong ito ay sadyang ginulo ng mga Espanyol sa pamamagitan ng pagpapakilala ng mitolohiyang Kristiyano noong ika-16 na siglo. Ilang halimbawa nito ay ang Biag ni Lam-ang at ang Alamat ni Bernardo Carpio, kung saan ang ilang tauhan ay binigyan ng pangalang Espanyol at binago ang kanilang pinagmulan upang ipakita ang impluwensya ng mga mananakop. Sa ika-21 siglo, muling lumago ang interes sa oral na panitikan dahil sa sigla ng kabataan, kasama ng mga likhang pampanitikan, telebisyon, radyo, at social media.

Nakasulat na Panitikan

Ipinahayag ng mga kronikang Espanyol na wala umanong nakasulat na relihiyosong panitikan ang katutubong populasyon ng Pilipinas. Gayunpaman, sumasang-ayon ang mga iskolar na ang mga pahayag na ito ay maaaring bunga ng kagustuhan ng mga kolonisador na balewalain ang hindi nila sinasang-ayunan. Halimbawa, sinabi ng kronikang Espanyol na si Chirino na walang relihiyosong sulatin ang mga katutubo, ngunit sa parehong ulat, inilarawan niya ang isang katutubo na may hawak na isang aklat ng katutubong tula. Ginamit ito ng mga katutubo upang ipahayag ang isang "sinadyang kasunduan" sa isang nilalang na itinuring ng mga Espanyol bilang "demonyo," na sa konteksto ng mga katutubo ay isang diyos at hindi isang demonyo. Iniutos ng mga Espanyol na sunugin ang aklat. Itinala rin ni Beyer ang isang pagkakataon kung saan ipinagmamalaki ng isang paring Espanyol na sinunog niya ang higit sa tatlong daang balumbon ng mga sulatin na nakasulat sa katutubong sistema ng pagsusulat. Maging ang mga lumang tala ng mga Tsino ay nagpapatunay sa pagkakaroon ng mga katutubong relihiyosong teksto mula sa Pilipinas. Noong 1349, isinulat ng Tsino na si Wang Ta-yuan na ang mga biyuda ng mahahalagang pinuno ay ginugugol ang kanilang natitirang buhay sa pagbasa ng mga relihiyosong aklat.

Ayon sa mga ulat ng mga Espanyol, ang mga katutubo ay sumusulat sa mga dahon at tambo gamit ang bakal na panulat at iba pang lokal na gamit, katulad ng pagsusulat sa papyrus. Ang mga ito ay inaayos bilang mga balumbon o aklat, at ang ilan ay itinatala rin sa kawayan.

Isinulat ni Juan de Plasencia ang Relacion de las Costumbres de Los Tagalos noong 1589, na nagdodokumento sa mga kaugalian ng mga Tagalog. Sinundan ito ni Miguel de Loarca sa kanyang akdang Relacion de las Yslas Filipinas, at ni Pedro Chirino sa Relacion de las Yslas Filipinas (1604). Ang mga aklat tungkol sa Anitismo ay inilathala ng iba’t ibang unibersidad sa buong bansa, tulad ng Mindanao State University, University of San Carlos, University of the Philippines, Ateneo Universities, Silliman University, at University of the Cordilleras, pati na rin ng iba pang publisher tulad ng Anvil Publishing. Ang mga publikasyong ito ay sumasaklaw mula ika-16 hanggang ika-21 siglo. Mayroon ding mga nakalimbag ngunit hindi naipapublish na mga sanggunian, kabilang ang mga tesis sa kolehiyo at gradwadong paaralan.

Ang nakasulat na panitikan ay hindi nagbibigay ng tiyak na salaysay ng isang partikular na kwento, dahil ang mga bersyon nito ay nag-iiba-iba sa bawat bayan, kahit na sa loob ng iisang pangkat-etniko. Ilang halimbawa nito ay ang Bakunawa at ang Pitong Buwan at Ang Tambanokano, na may iba’t ibang detalye depende sa lokasyon, pangkat-etniko, pinagmulan ng kwento, at pag-usbong ng kultura.

Mga Anito, diwata at bathala

Anito o Anitu sa mitolohiyang Pilipino ay tumutukoy sa mga espiritu ng mga ninuno, mga kaluluwa ng namatay, mga masasamang espiritu, at mga kahoy na idolong sumasagisag o pinananahanan ng mga ito. Ang pag-anito ay isang ritwal kung saan ang mga babaylan o shaman ay nakikipag-ugnayan sa mga espiritu ng mga namatay at mga espiritu ng ninuno, pati na rin sa masasamang espiritu.

Ang mga Diwata sa mitolohiyang Pilipino ay tumutukoy sa mga engkantada, espiritu ng kalikasan, nilalang ng langit, at mitolohikal na mga diyos. Ang pagdiwata ay isang ritwal ng pagbibigay-pugay, paggalang, at pagsamba sa mga diyos at espiritu ng kalikasan.

Isang simbolo ni Bathala, ang kataas-taasang diyos ng mga Tagalog. Ang simbolo ay nagpapakita rin ng isang tapat na anito sa ibabang bahagi at isang ibong tigmamanukan, na minsan ay maling inilalarawan bilang isang sarimanok.

Ang Bulkang Mayon, na nasa loob ng Albay UNESCO biosphere reserve, ay pinaniniwalaang sumibol mula sa pinaglibingan ng magkasintahang sina Magayon at Pangaronon. Nang maglaon, pinili ito ng kataas-taasang diyos ng mga Bicolano, si Gugurang, bilang kanyang tirahan at imbakan ng sagradong apoy ng Ibalon.

Si Namtogan, isang diyos na may paraplegia, ay sinasabing nagturo sa mga Ifugao kung paano lumikha ng mga Bulul na estatwa. Ang mga ito ay nagsisilbing sagisag ng mga diyos ng palay. Binabanyusan ang mga ito ng dugo ng hayop at minsan ay binibigyan ng alak sa mga ritwal na ginaganap ng isang mumbaki (shaman ng Ifugao).

Bawat pangkat-etniko ay may kanya-kanyang hanay ng mga diyos. Ang ilan ay may kataas-taasang diyos, habang ang iba naman ay sumasamba sa mga espiritu ng ninuno at/o espiritu ng kalikasan. Ang paggamit ng salitang "diwata" ay karaniwang matatagpuan sa Gitnang at Katimugang Pilipinas, samantalang ang "anito" ay mas ginagamit sa Hilagang Pilipinas. Sa ilang lugar na nasa pagitan ng mga rehiyon, parehong ginagamit ang dalawang termino.

Ang salitang diwata ay maaaring nagmula sa salitang Sanskrit na devata (diyos), samantalang ang anito ay maaaring hinango mula sa sinaunang salitang Malayo-Polinesyo na qanitu at ang Proto-Austronesian na qanicu, na parehong nangangahulugang espiritu ng mga ninuno. Parehong diwata at anito ay walang tiyak na kasarian at maaaring tumukoy sa mga diyos, espiritu ng ninuno, at/o mga tagapangalaga, depende sa pangkat-etniko.

Ang konsepto ng diwata at anito ay maihahalintulad sa mga kami ng Shinto sa Japan. Subalit, noong panahon ng pananakop ng mga Kastila, sadyang binago ang kahulugan ng mga salitang ito upang umayon sa paniniwala ng Kristiyanismo. Pinalitan ng mga Espanyol ang kahulugan ng diwata upang maging "engkantada" o "lambana", habang ang anito ay nanatili bilang "mga ninuno at espiritu"at ang iba ay "masamang espiritu". Sinang-ayunan at pinalawig ng mga Amerikano ang pagbabagong ito noong ika-20 siglo.

Sa mga lugar na hindi nasakop ng Espanya, nananatili ang orihinal na kahulugan ng mga salitang ito.

Anito - Mga Masamang Espiritu

Ang mga masasamang anito o mga diyos-dyosan ay klase ng masasamang espiritu o demonyo sila ang mga yawa, pati na rin mga supernatural na nilalang, na karaniwang kilala bilang aswang, yawa, o mangalo (o mangalok, mangangalek, o magalo) sa mga Tagalog at Bisaya. Maraming uri ng aswang na may partikular na kakayahan, ugali, o hitsura. Ilan sa mga halimbawa nito ay ang sigbin, wakwak, tiyanak, at manananggal.Itinuturing silang kampon ng kadiliman, at hindi katulad ng mga karaniwang anito na maaaring lapitan gamit ang mga alay o dasal, ang mga diyos-diyosan na ito ay walang awa at hindi tumatanggap ng anumang sakripisyo o handog. Dahil dito, ang mga kaugnay na gawain patungkol sa kanila ay kadalasang nakatuon sa pagtataboy, pagpapaalis, o pagsira sa kanila. Hindi sila binabanggit o kinikilala sa mga seremonyang relihiyoso, sapagkat hindi sila sinasamba kundi kinatatakutan. Sa ilang kuwentong-bayan, sinasabi na ang mga ito ay dating anito o mga sinaunang diyos na inabandona o isinumpa. Dahil dito, sila ay naging mga diyos-diyosan ng lahing aswang, na tila ba may sariling mundo o lipi sa dilim. Sinasabing may mga lahi o pamilya ng mga aswang na may sariling paniniwala at pinamumunuan ng makapangyarihang espiritu o "anito" na nagbibigay ng kapangyarihan kapalit ng kaluluwa o kabutihan ng tao.

Diwata at Anito sa Kasalukyang Paniniwala at Mitolohiyang Pilipino

Ang makabagong pang-unawa ng mga Pilipino sa diwata ay sumasaklaw sa mga kahulugan tulad ng engkantado, musa, nimpa, diyosa ng kalikasan, o maging mga diyos at diyosa. Pinaniniwalaang nagmula ang salitang ito sa Sanskrit na devata (diyos o diyosa).

Katulad nito, ang terminong Anito na malawakang nauunawaan ngayon bilang mga kahoy na idolo, mga espiritu ng ninuno, masasamang espiritu, at mga espiritu ng namatay ay maaaring nagmula sa proto-Malayo-Polynesian na qanitu at proto-Austronesian na qanicu, na parehong nangangahulugang espiritu ng ninuno, espiritu ng patay, masasamang espiritu, at mga kahoy na idolo na kumakatawan sa kanila.[1]

Si Bathala at ang mga bathala o mga diwata ng kaitaasan

Sa katutubong relihiyon ng mga sinaunang Tagalog, si Bathalà/Maykapál ang kataas-taasang Diyos, ang diwata ng mga diwata, diwata ng mga anito at ang bathala ng mga tao at mortal. Si Bathala ang tagapaglikagapamahala ng sansinukob. Bathala Siya ang pinakamakapangyarihang diyos at kilala rin siya bilang Bathalang Maykapal (maylikha). Pinaniniwalaan ng mga sinaunang Tagalog na siya ang hari ng mga diwata at punong diyos o pinaka-ama ng lahat ng mga mas mababang diyos katulad nina Maria Makiling, Minukawa, Kabunian at iba pang mga anito. Lahat ng mga paniniwalang ito ay naipluensya ng mga Kastila: pinalitan nila ang lumang pananampalataya ng mga lumang tagalog sa Kristiyanismo. Si Bathala ay inuugnay sa Diyos ng rehiliyong Kristiyanismo, at ang ibang diyos-diyosan ay pinalitan ng mga santo. Kaya, sa panahong ngayon, ang salitang "Bathala" ay tinatawag sa Diyos ng Rehiliyong Kristiyanismo ng mga Pilipino ngayon.

Ang mga diyos at diyosa, o mga bathala at marami pang ibang banal, mga kalahating bathala, at mahahalagang tauhan mula sa klasikal na mitolohiya ng Pilipinas at mga katutubong relihiyon sa Pilipinas na sama-samang tinutukoy bilang Diwata na ang mga malalawak na kwento ay sumasaklaw mula sa isang daang taon na ang nakalilipas hanggang sa marahil ay libu-libong taon mula sa modernong panahon. Ang terminong Bathala sa kalaunan ay pinalitan ang "Diwata" bilang pangunahing salita para sa "mga diyos" at naging kahulugan ng anumang supernatural na nilalang na sinasamba para sa pagkontrol sa mga aspeto ng buhay o kalikasan. Sa paglipas ng panahon, si Bathala (o Bathalà/Maykapál) ay naging nauugnay sa Kristiyanong Diyos at naging kasingkahulugan ng Diyós .

Ang mga Diwata Sa mitolohiya ng Pilipinas ay tumutukoy sa mga diwata, mga espiritu ng kalikasan, mga nilalang sa langit, at mga mitolohikal na bathala. Sa katutubong relihiyon, partikular itong tumutukoy sa mga celestial na nilalang at mga espiritu ng kalikasan na hindi kailanman naging tao. Ang mga espiritung ito ay maaaring mula sa mga tagapag-alaga ng mga bagay, halaman, o hayop hanggang sa mga diyos na kumakatawan sa mga natural na puwersa, abstract na konsepto, o kahit na mga diyos sa isang pantheon. Ang Pag-Diwata ay isang ritwal na nagbibigay ng papuri, pagsamba at pagsamba sa mga diyos at espiritu ng kalikasan.

Anito, o anitu Sa mitolohiya ng Pilipinas, ay tumutukoy sa mga espiritu ng ninuno, espiritu ng mga patay, masasamang espiritu at mga diyus-diyosang kahoy na kumakatawan o tahanan sa kanila. Ang Pag-anito ay kapag nakikipag-usap ang mga shaman sa mga espiritu ng mga patay at mga espiritu ng ninuno, at maging sa mga masasamang espiritu

Ang mitolohiya ng Pilipinas at relihiyong bayan ay magkaugnay, magkakapatong at sangaysangay habang magkakaugnay, sa panimula ay magkaiba. Ang mitolohiya ay isang koleksyon ng mga kuwento na nagpapaliwanag sa pinagmulan ng mundo, mga natural na phenomena, at mga aksyon ng mga diyos, espiritu, at mga bayani. Ito ay nagsisilbing isang kultural na salaysay, kadalasang nakatali sa mga paniniwala ng isang komunidad. Ang relihiyong bayan, sa kabilang banda, ay sumasaklaw sa mga espirituwal na gawain, ritwal, sistemang moral, at teolohiya na nakaugat sa mga paniniwalang iyon. Ang mitolohiya ay isang bahagi ng relihiyon, habang ang relihiyon ay isang mas malawak na sistema na kinabibilangan ng pagsamba, ritwal, at mga etikal na code. Ang bawat pangkat etniko ay may kanya-kanyang pangkalahatang termino na ginagamit upang tumukoy sa lahat ng diyos o isang sub-set ng mga diyos, kung saan ang pinakalaganap na termino sa pangkat etniko Sa Pilipinas, ang mitolohiya bago ang kolonyal ay malalim na nakatali sa relihiyong bayan, kung saan ang bawat pangkat etniko ay may sariling panteon ng mga diyos, espiritu ng mga ninuno, at espiritu ng kalikasan. Halimbawa, ang "diwata" ay tumutukoy sa mga diyos, diyosa, mga lambana at mga celestial na nilalang, habang ang "anito" ay kadalasang naglalarawan ng mga espiritu ng ninuno o di kaya ay mga masamang espiritu. Ang mga terminong ito at ang kanilang mga kahulugan ay iba-iba sa iba't ibang rehiyon at pangkat etniko.

Naniniwala ang mga Sambal at Dumagat na ang mabahong amoy ng takang demonyo o kalumpang (Sterculia foetida) ay umaakit sa dalawang lahi ng mga kabayong nilalang: ang tulung, na mala-tikbalang na halimaw, at ang binangunan, mga kabayong apoy.

Isang kolago/kagwang, Cynocephalus volans. Naniniwala ang mga Waray at Bisaya na kapag malakas ang iyak ng nilalang na ito sa madaling araw, walang ulan sa buong araw.

Panteong Pilipino

• Lakapati - ang diyosa ng pagkamayabong.
• Pati - ang diyos ng ulan.
• Lakambakod - ang diyos ng mga palay at ang paghilom ng mga sugat.
• Apolaki - siya ang pinapaniwalaan na siya ang diyos ng digmaan, paglalakbay at pangangalakal.
• Mayari - ang diyosa ng buwan.
• Lakambini - ang diyos ng pagkain.
• Lingga - ang diyos ng paghilom ng sugat at pagkamayabong.
• Mangkukutod - ang diyos ng isang partikular na grupo ng mga Tagalog.
• Anitong Tao - ang diyos ng ulan at hangin.
• Agawe - diyos ng tubig
• hayo - diyos ng dagat
• idionale - diyosa ng pagsasaka
• Lisbusawen - diyos ng mga kaluluwa

Mga Sinaunang diwata at bathala ng mga Tagalog

Bathala - Si Bathalà o Maykapál ang kataas-taasang Diyos, ang tagapaglikagapamahala ng sansinukob. Siya ang pinakamakapangyarihang diyos at kilala rin siya bilang Bathalang Maykapal (maylikha). Pinaniniwalaan ng mga sinaunang Tagalog na siya ang hari ng mga diwata at punong diyos o pinaka-ama ng lahat ng mga mas mababang diyos Si Bathala ay kilala rin sa tawag na Abba at Diwatà (Dioata, Diuata) - Hango sa salitang Sanskrit na deva at devata, na nangangahulugang "diyos" o "taga langit"

Lakapati - Lakanpati Siya rin ang pangunahing diyos ng kasaganahan at pagkamayabong, na inilalarawan bilang may katangian ng pinagsamang lalaki at babae na magkasama (androgyne), na sumisimbolo sa kapangyarihang mamunga o pumunla sa na pagsasama.

Buan - Si Buan ang diwata ng buwan at ang dalagang nasa buwan. Ang mga Tagalog mula sa Laguna ay tinatawag si Buan bilang "Dalágañg nása Buwán" (Dalagang Nasa Buwan) "Dalágañg Binúbúkot" (Dalagang Tinatago) Ayon sa mga kronikang Espanyol, ang mga sinaunang Tagalog ay iginagalang ang buwan (Buan) bilang isang diyos, lalo na kapag ito ay bago pa lamang lumilitaw (ang unang silahis ng buwan). Sa panahong ito, sila ay nagdiriwang nang malaki, sinasamba ito at malugod na tinatanggap, hinihiling dito ang kanilang mga nais: ang iba ay humihiling ng maraming ginto; ang iba naman ay maraming bigas; ang iba ay isang magandang asawa o isang marangal, mayaman, at mabuting asal na kabiyak; at ang iba naman ay kalusugan at mahabang buhay. Sa madaling salita, bawat isa ay humihiling ng kanilang pinakanais sapagkat naniniwala sila na kayang ipagkaloob ito ng buwan sa kanila nang sagana.

Lakan Bini - si Lakan Bini ay kilala rin bilang Lakang Daitan (Panginoon ng Pagtatali o Pagsasama) – Siya ang tagapangalaga ng lalamunan at ang tagapagtanggol sa kaso ng anumang sakit sa lalamunan. May ilang may-akda na maling nagtala ng kanyang pangalan bilang Lacambui at ayon sa kanila, siya ang diyos ng mga sinaunang Tagalog na nagpapakain.

Araw - Si Araw o Haring Araw ay ang sinaunang diwata o diyos ng araw.Ayon kay Juan de Plasencia, sinasamba ng mga sinaunang Tagalog ang araw dahil sa kariktan at kakisigan nito. Kapag umuulan habang may sikat ng araw at ang langit ay may bahagyang pulang kulay, sinasabi nila na nagtitipon ang mga anito upang magdala ng digmaan sa kanila. Dahil dito, sila ay natatakot nang labis, at hindi pinapayagan ang mga kababaihan at bata na bumaba mula sa kanilang mga bahay hangga’t hindi ito tumitila at muling nagiging maaliwalas ang kalangitan.

Balangao - Si Balangao o Balangaw ang diwata o diyos ng bahaghari ng mga sinaunang tagalog.Sa klasikong Tagalog, Ang tamang pangalan ng bahaghari ay Balangaw, habang ang bahaghari ay isang makatang na termino na tumutukoy sa Balangaw.Naniniwala ang mga sinaunang tagalog na ang bahaghari ay tulay papuntang langit ng mga espirtu at yumao sa pakikipaglaban o di kaya mga nakain o napatay ng mga buwaya. Katunog at kahawig ni Balangaw ang ngalan ng diwata ng bahaghari at digmaan ng mga Bisaya na si Varangaw (Barangao)

Bibit - Si Bibit ay isang anito na inuugnay sa mga sakit, na ipagaalayan kapag may sakit ang isang tao. Kapag ang isang tao ay nagkasakit, maghahandog sila ng pagkain kay Bibit. Kinakailangan muna ng catalona na pagalingin si Bibit bago siya makapagsimula ng paggamot sa pasyente upang ito'y gumaling.

Tawong Damo – Ang Tawong damo ay pangkalahatang tawag sa mga masasamang anito o masasamang espirtu ng kabundukan na pinaniniwalaang responsable sa pagpapalaglag ng sanggol. Ayon kay Blumentritt, ang mga masasamang anito na labis na kinatatakutan ng mga Tagalog, tulad ng mga naninirahan sa kagubatan, ay tila mga anito ng mga dating may-ari o katutubong naninirahan sa mga lupain na kalaunan ay sinakop ng mga Tagalog na nandayuhan

Ibang mga Nilalang sa Mitolohiya

• Bernardo Carpio – Ang taong anyo ng sinaunang higanteng buwaya ng kailaliman na sanhi ng lindol sa mitolohiyang Tagalog bago dumating ang mga Kastila, at ng Palangíyi, ang maalamat na Hari ng mga Tagalog. Ayon sa alamat, may isang higanteng hari ang mga Tagalog—isang mesyanikong pigura—na nagngangalang Bernardo Carpio, naipit sa pagitan ng dalawang bundok o dalawang dambuhalang bato sa Kabundukan ng Montalban, at nagdudulot ng lindol tuwing sinusubukan niyang palayain ang kanyang sarili. Kapag naputol ang huling tanikala na gumagapos sa kanya, ang pang-aalipin at pang-aapi sa kanyang bayan ay mapapalitan ng kalayaan at kasiyahan. Sinasabing nagbigay-pugay sa alamat ni Bernardo Carpio ang mga rebolusyonaryong bayani ng Pilipinas na sina Jose Rizal at Andres Bonifacio—ang una sa pamamagitan ng paglalakbay sa Montalban, at ang huli sa pamamagitan ng paggawa sa mga kuweba ng Montalban bilang lihim na tagpuan ng kilusang Katipunan.

• Maria Makiling – Ang diwata ng mga lambana at diwata ng Bundok Makiling.

• Palangíyi (mula sa Malay Palángi = bahaghari) – Ang maalamat na hari ng mga Tagalog.

• Balitóc (Balitók = ginto) – Isang huwarang mangkukulam (manggagaway) ng sinaunang Tagalog. Marahil siya ay espiritu ng isang tanyag na babaylan o isang kilalang mangkukulam, maaaring maalamat, hal. Si Balitók ang gumáway sa bátang yarí = Si Balitók ang bumarang sa batang ito [SB 1613: 284].

• Bulan-hari – Isa sa mga diyos na ipinadala ni Bathala upang tulungan ang mga tao ng Pinak; may kakayahang utusan ang ulan na bumagsak; asawa ni Bitu-in.
• Bitu-in – Asawa ni Bulan hari, Isa sa mga diyosa na ipinadala ni Bathala upang tulungan ang mga tao ng Pinak.

• Alitaptap – Anak nina Bulan-hari at Bitu-in; may bituin sa kanyang noo, na tinamaan ni Bulan-hari, na naging sanhi ng kanyang pagkamatay; ang kanyang natamong bituin ay naging alitaptap.

• Sidapa – Diyos ng digmaan na nagpapasiya sa mga pagtatalo ng mga mortal. Lumitaw rin siya sa kuwentong Tagalog na "Bakit Tumatilaok ang Manok sa Umaga."

• Amansinaya – Diyosa ng mga mangingisda.

• Amihan – Isang pangunahing diyos na namagitan nang si Bathala at Amansinaya ay naglalaban. Siya rin ay isang mahinhing diyos ng hangin, anak ni Bathala, na naglalaro sa kalahati ng taon, sapagkat kung magkasabay silang maglaro ng kanyang kapatid na si Habagat, masyado itong malakas para sa mundo.

• Habagat – Isang masiglang diyos ng hangin, anak ni Bathala, na naglalaro sa kalahati ng taon.

• Ulilangkalulua – Isang dambuhalang ahas na may kakayahang lumipad; kalaban ni Bathala, na napatay sa kanilang labanan.

• Galangkalulua – Isang diyos na may pakpak at mahilig maglakbay; kasama ni Bathala na namatay dahil sa isang sakit, kung saan ang kanyang ulo ay inilibing sa libingan ni Ulilangkalulua, na naging sanhi ng pagsibol ng unang puno ng niyog, na ginamit ni Bathala sa paglikha ng unang mga tao.

• Bighari – Ang diyosa ng bahaghari na mahilig sa mga bulaklak; anak ni Bathala.

• Rajo – Isang higanteng nagnakaw ng pormula sa paggawa ng alak mula sa mga diyos; isinuplong ng bantay sa gabi na siya ang buwan; ang kanyang alitan sa buwan ay naging sanhi ng eklipse.

• Rizal – Isang bayani ng kultura na namuno sa paghahanap ng Gintong Guya ng Banahaw; ayon sa alamat, kapag sumiklab ang isang pandaigdigang digmaan, siya at ang Doce Pares ay bababa mula sa bundok kasama ang Gintong Guya upang tulungan ang kanyang bayan sa kanilang pakikibaka; isang bersyon ang nagsasaad na siya ay darating sa pamamagitan ng isang barko.

• Nuno – Ang nagmamay-ari ng bundok ng Taal, na hindi pinayagang bungkalin ang tuktok ng Taal.

Panteong Bisaya

• Makaptan - diyos ng langit at himpapawid
• Magwayan - dyosa ng katubigan at dagat espiritu
• Liadlao - diyos ng Araw
• Libulan - diyos ng Buwan
• Lisuga - diyosa ng mga bituin
• Lihangin - diyos ng hangin
• Lidagat - diyosa ng karagatan
• Sidapa - diyos ng kamatayan
• Nagined - dyosa ng digmaan at lason
• Malandok - diyos ng digmaan at mga mangangatang
• Balangaw - diyos ng digmaa at bahaghari
• Lalahon -diyosa ng apoy at bulkan

Mga Walang Kamatayan, Mga Diwata at bathala ng mga Sinaunang Bisaya

• Kaptan: ang kataas-taasan at diyos ng langit na lumaban kay Magauayan sa loob ng mahabang panahon hanggang sa namagitan si Manaul; pinuno ng Kahilwayan, ang kaharian sa langit; may kapangyarihan sa hangin at kidlat; sa ilang mga alamat, asawa ni Maguyaen; tinatawag ding Bathala sa isang alamat; tinawag ding Abba sa isang kronika
• Maguayan: diyos ng mga katubigan; ama ni Lidagat; kapatid ni Kaptan
• Mga Sugo ni Kaptan
  • Dalagan: ang pinakamabilis na higanteng may pakpak, may sandatang mahahabang sibat at matutulis na espada
  • Guidala: ang pinakamatapang na higanteng may pakpak, may hawak ding mahahabang sibat at matutulis na espada
  • Sinogo: ang pinakamakisig na higanteng may pakpak, paboritong lingkod ni Kaptan ngunit nagkanulo sa kanya kaya't ikinulong sa ilalim ng dagat
• Maguyaen: diyosa ng hanging-dagat
• Magauayan: lumaban kay Kaptan sa loob ng mahabang panahon hanggang sa mamagitan si Manaul
• Manaul: ang dakilang ibon na naghulog ng malalaking bato sa labanan nina Kaptan at Magauayan, na naging sanhi ng pagbuo ng mga isla
• Mga Katulong ni Manaul
  • Kanauay
  • Amihan
• Lidagat: diyosa ng dagat; asawa ng hangin; anak ni Maguayan
• Lihangin: diyos ng hangin; asawa ng dagat; anak ni Kaptan
• Licalibutan: anak nina Lidagat at Lihangin na may katawang bato; nagmana ng kapangyarihan sa hangin mula sa kanyang ama; nag-alsa laban kay Kaptan at pinatay ng galit ng kanyang lolo; naging lupa ang kanyang katawan
• Liadlao: anak nina Lidagat at Lihangin na may gintong katawan; pinatay ng galit ni Kaptan sa panahon ng paghihimagsik; naging araw ang kanyang katawan
• Libulan: anak nina Lidagat at Lihangin na may katawang tanso; pinatay ng galit ni Kaptan sa panahon ng paghihimagsik; naging buwan ang kanyang katawan
• Lisuga: anak nina Lidagat at Lihangin na may pilak na katawan; di sinasadyang napatay ni Kaptan sa kanyang galit; naging mga bituin ang kanyang katawan
• Adlaw: diyos ng araw na sinasamba ng mga mabubuti
• Bulan: diyos ng buwan na nagbibigay-liwanag sa mga makasalanan at gumagabay sa gabi
• Bakunawa: diyos ng serpiyente na kayang pumalupot sa mundo; naghangad na lamunin ang pitong buwan, at matagumpay na nilamon ang anim; ang huli ay binantayan ng kawayan
• Mga Diyos sa Ilalim ng Pamumuno ni Kaptan
  • Makilum-sa-twan: diyos ng mga kapatagan at lambak
  • Makilum-sa-bagidan: diyos ng apoy
  • Makilum-sa-tubig: diyos ng dagat
  • Kasaray-sarayan-sa-silgan: diyos ng mga batis
  • Magdan-durunoon: diyos ng mga nakatagong lawa
  • Sarangan-sa-bagtiw: diyos ng bagyo
  • Suklang-malaon: diyosa ng masayang tahanan
  • Alunsina: diyosa ng langit
  • Abyang: isa pang diyos sa ilalim ni Kaptan
• Maka-ako: tinatawag ding Laon; lumikha ng sansinukob
• Linok: diyos ng lindol
• Makabosog: pinayukod na pinuno na nagbibigay ng pagkain sa mga nagugutom
• Sidapa: Mataas na diwata at diyos ng kamatayan; kasamang namumuno sa gitnang mundo, Kamaritaan, halos sing lakas ni Makaptan
• Makaptan: diyos ng sakit; kasamang namumuno sa Kamaritaan, kasama si Sidapa; kapatid nina Magyan at Sumpoy
• Lalahon: diyosa ng apoy, bulkan, at ani; tinatawag ding Laon
• Santonilyo: diyos na nagpapadala ng ulan kapag inilulubog ang kanyang imahen sa dagat; tinawag ding diyos ng mga Kastila
• Cacao: diwata ng Bundok Lantoy na nagbebenta ng kanyang produkto sa pamamagitan ng gintong barko na kayang bumaha sa mga ilog
• Mangao: asawa ni Cacao

Panteong Bicolano

• Gugurang - Supremong diyos ng mga Bicolano
• Asuan - diyos ng kasamaan
• Adlaw - diyos ng Araw, masaganang ani
• Bulan - diyos ng Buwan , pangingisda at proteksyon sa gabi
• Bituoon - diyosa ng mga bituin
• Haliya - diyosa ng liwanag ng Buwan at kalaban ng Bakunawa
• Bakunawa - dating magandang diwata naging diyosang mala-hitong dragon ng kailaliman
• Okot - diyos ng kagubatan at pangangaso
• Magindang - diyos ng dagat at pangingisada
• Kalapitnan - diyos ng mga paniki
• Batala - diyos na namamahalan sa mga anito at lambana
• Linti - diyos ng kidlat at kaparusahan
• Dalogdog - diyos ng kulog at ulap
• Onos - diyos ng bagyo at baha
• Kanlaon - diyos ng bulkan at pagkawasak
• Oryol - kalahating engkantada na ang pangibabang bahagi ng katawan ay higanteng ahas

Mga Walang Kamatayan, Mga Diwata at bathala ng mga Bicolano

• Gugurang – ang pinakamataas na diyos at diyos ng kabutihan. Naninirahan sa Bulkang Mayon, siya ang tagapagbantay ng sagradong apoy. Sa tuwing magagalit, pinapayanig niya ang bunganga ng bulkan at hinahati ang Bundok Malinao gamit ang kidlat. Ang kanyang pangalan ay nangangahulugang "ang matanda".

• Linti – tagapaglingkod ni Gugurang na may kapangyarihang mamahala sa kidlat.

• Dalogdog – tagapaglingkod ni Gugurang na may kapangyarihang mamahala sa kulog.

• Asuang – kapatid ni Gugurang at isang masamang diyos na nagnanais makuha ang apoy ni Gugurang. Tinipon niya ang masasamang espiritu upang manaig ang imortalidad at krimen. Natalo siya ni Gugurang at nakaselyo sa ilalim ng bulkang Malinao, ngunit nananatili ang kanyang impluwensya. Siya ay naninirahan sa Bundok Malinao.

• Adlao – Diyos ng araw at init. Lalaking anak nina Dagat at Paros at pagsasakatawan ng araw. Sumali siya sa rebelyon ni Daga at ang kanyang katawan ay naging araw. Sa ibang alamat, sa isang labanan, pinutol niya ang isang braso ni Bulan na naging lupa, habang ang kanyang mga luha ay naging ilog at dagat.
• Bulan – diyos ng buwan at pinakabata sa mga lalaking anak nina Dagat at Paros. Inilalarawan bilang isang binatang may pambihirang kagandahan na nagpapasupil sa mga mababangis na hayop at sirena (Magindara). Siya ay may malalim na pagmamahal kay Magindang ngunit madalas tumatakas dahil sa kanyang hiya. Sa ibang alamat, buhay siya at mula sa kanyang naputol na braso nabuo ang lupa, habang mula sa kanyang mga luha nabuo ang mga ilog at dagat.

• Haliya – ang diyosa ng liwanag ng buwan na may maskara at mortal na kaaway ni Bakunawa. Siya ang tagapagtanggol ni Bulan. Ang kanyang kulto ay binubuo ng mga kababaihan, at may ritwal na sayaw bilang proteksyon laban kay Bakunawa.

• Magindang – diyos ng dagat at pangingisda. Gumagabay siya sa mga mangingisda upang makakuha ng maraming huli gamit ang tunog at mga palatandaan. Siya ay patuloy na hinahabol si Bulan ngunit hindi kailanman nahuhuli.

• Bakunawa – isang dambuhalang igat-ahas na nais lunukin ang buwan at nagiging sanhi ng mga eklipse. Siya ay mortal na kaaway ni Haliya.

• Okot – diyos ng kagubatan at pangangaso. Ang kanyang sipol ay nag-aakay sa mga mangangaso patungo sa kanilang mabibiktima.

• Languiton – diyos ng langit.

• Tubigan – diyos ng tubig.

• Dagat – diyosa ng dagat at asawa ni Paros.

• Paros – diyos ng hangin at asawa ni Dagat.

• Daga – anak nina Dagat at Paros. Minana niya ang kapangyarihan ng kanyang ama sa hangin at nag-alsa laban sa kanyang lolo na si Languit ngunit nabigo. Sa kanyang pagkamatay, ang kanyang katawan ay naging mundo.

• Bitoon – bunsong babaeng anak nina Dagat at Paros. Aksidenteng napatay siya ni Languit sa galit sa pagrerebelde ng kanyang mga apo. Ang kanyang katawan ay naging mga bituin.

• Ang Higante – sumusuporta sa mundo. Ang paggalaw ng kanyang hintuturo ay nagdudulot ng maliit na lindol, habang ang paggalaw ng kanyang pangatlong daliri ay nagdudulot ng malalakas na lindol. Kung igagalaw niya ang buong katawan, ang mundo ay masisira.

• Sirinaw – isang diyos ng araw na umibig sa isang mortal na si Rosa. Tumangging sindihan ang mundo hangga't hindi pumapayag ang kanyang ama sa kanilang kasal. Nang bumisita siya kay Rosa, nakalimutan niyang tanggalin ang kanyang kapangyarihan sa apoy at aksidenteng sinunog ang buong nayon, na nag-iwan lamang ng maiinit na bukal.

• Batala – isang mabuting diyos na lumaban kay Kalaon. Kinakatawan ng mga lambana at namamahala sa mga anito

• Kalaon – isang masamang diyos ng apoy, bulkan at pagkawasak.

• Anak ni Kalaon – sinuway ang masasamang utos ng kanyang ama.

• Onos – ang diyos ng sakuna at kalamidad nagpakawala ng malaking baha na nagbago sa anyo ng lupa.

• Oryol – isang magandang engkantada na kalahating higanteng ahas ang ibabang bahagi ng katawan. Siya ay tusong nilalang na nag-anyong magandang dalaga na may kaakit-akit na tinig. Humanga siya sa katapangan ni Handyong kaya tinulungan niya itong linisin ang lupain mula sa mababangis na nilalang hanggang sa maghari ang kapayapaan.

Mga mortal at bayani sa alamat

• Baltog: Si Baltog ang unang puting tao o tawong-lipod na dumating sa Bikol. Ipinanganak sa India (na tinawag na "Boltavara" sa epiko) mula sa matatapang na angkan ng Lipod, ipinakilala niya ang pagsasaka sa Bikol sa pamamagitan ng pagtatanim ng linsa o apay, na isang katangian ng mga maagang mananakop mula sa India. Pinatay niya ang mabangis na baboy na si Tandayag sa isang matinding labanan.

• Magayon - isang magandang na dalaga mula sa alamat ng Bulkang Mayon. Si Pagtuga ay isang mayabang na mang-uugpo at pinuno ng tribong Iriga, na sinubukang manalo ng pag-ibig ni Magayon ngunit tinanggihan. Si Panganoron ay ang diyos ng ulap na nagligtas kay Magayon mula sa pagkalunod at naging tunay niyang pag-ibig. Ang Bulkang Mayon, na ipinangalan kay Magayon, ay sinasabing siya ang naging bulkan, habang si Panganoron naman ay naging mga ulap na yumayakap dito.

• Panganoron - ay ang prinsipe ng mga ulap nagmula sa lipi ng tawong lipod nagligtas kay Magayon at naging tunay niyang pag-ibig.

• Bantong: Si Bantong ay isang matapang at tusong mandirigma na mag-isang pumatay sa kalahating-tao at kalahating-hayop na si Rabot, kahit na binigyan siya ni Handyong ng 1,000 mandirigma upang tulungan siya.

• Dinahong: Ang pangalang Dinahong ay nangangahulugang "binalot ng dahon". Siya ang orihinal na Bikolanong magpapalayok na pinaniniwalaang isang Agta (Negrito) o pigmiy. Tinuruan niya ang mga tao sa pagluluto, paggawa ng mga palayok na tinatawag na coron, kalan, banga, at iba pang gamit sa kusina.

• Ginantong: Siya ang gumawa ng araro, suyod, at iba pang kasangkapan sa pagsasaka.

• Hablom: Mula sa salitang hablon na nangangahulugang “maghabi”, siya ang lumikha ng unang habihan at mga panggulong sinulid sa rehiyon ng Bikol, lalo na sa paghahabi ng damit mula sa abaka.

• Handyong: Si Handyong ang pangunahing tauhan sa epiko. Dumating siya sa Bikol kasunod ni Baltog at naging pinakatanyag sa mga tawong-lipod. Nilinis niya ang lupain mula sa mababangis na halimaw, hinikayat ang iba't ibang imbensyon, muling ipinakilala ang pagsasaka, nagtayo ng mga bahay sa puno kung saan iniingatan ang mga anito na tinatawag na moog, at nagpatupad ng batas na nagdala ng ginintuang panahon sa kanyang kapanahunan. Kilala rin siya bilang gumawa ng unang bangka at nagpaunlad ng pagtatanim ng palay sa binabahang lugar.

• Kimantong: Siya ang unang Bikolanong gumawa ng timon para sa bangka, layag, araro, suyod, at iba pang kasangkapang pang-agrikultura. May isang barangay sa Daraga, Albay na ipinangalan sa kanya.

• Sural: Mula sa salitang surat na nangangahulugang “magsulat” o “sulat”, siya ang unang Bikolanong nakaisip ng isang sistema ng pagsusulat. Inukit niya ito sa isang puting batong slab mula sa Libong, na pinakinis naman ni Gapon.

• Takay: Si Takay ay isang magandang dalaga na, ayon sa alamat, nalunod sa malaking baha sa epiko. Pinaniniwalaang naging halamang-tubig na tinatawag na water hyacinth sa kasalukuyang Lawa ng Bato.

Panteong Pangasinense

Mga Walang Kamatayan, Mga Diwata at bathala ng mga Pangasinense

• Ama-Gaolay : ang kataas-taasang diyos; simpleng tinatawag bilang Ama, ang tagapamahala ng iba pang diyos at ang lumikha ng sangkatauhan; nakikita ang lahat mula sa kanyang tahanang panghimpapawid; ama nina Agueo at Bulan

• Agueo : ang malungkutin at tahimik na diyos ng araw na masunurin sa kanyang amang si Ama; naninirahan sa isang palasyo ng liwanag at ginto

• Bulan : ang masayahin, mapaglaro at pilyong diyos ng buwan, na ang malamlam na palasyong pilak ang pinagmulan ng walang hanggang liwanag na naging mga bituin; gumagabay sa mga landas ng mga magnanakaw

• Apolaqui : isang diyos ng digmaan; tinatawag ding Apolaki, ang kanyang pangalan ay kalaunan ginamit upang tukuyin ang diyos ng mga Kristiyanong nagbagong-loob

• Anito: mga espiritung naninirahan saanman; may kakayahang magdulot ng sakit at pagdurusa, o magbigay ng gantimpala

• Mga diwata ng katubigan :Mga Espiritu at diwata ng katubigan at ng Pistay Dayat: mga diyos na pinapayapa sa pamamagitan ng ritwal na Pistay Dayat, kung saan inihahandog ang mga alay sa mga espiritu ng tubig na nagpapakalma sa mga diyos

• Saguday: ang diyos ng hangin

• Sipnget: ang diyos ng kadiliman at anino

Mga Mga Mitolohiya sa mga Rehiyon o lalawigan

Maraming iba't ibang mitolohiya sa loob ng mitolohiyang Pilipino, dahil bawat pangkat etniko ay may kanya-kanyang natatanging paniniwala, diyos, at mga kuwento ng paglikha na nahubog ng mga tradisyong Hindu-Buddhista, Muslim, at animista. Habang may mga mitolohiya na nagkakapareho, tulad ng mga karaniwang diyos o tema, bawat rehiyon at komunidad ay may kani-kanyang bersyon na nagpapakita ng kanilang kultura at kalikasan. Ang pagkakaiba-iba ng mitolohiyang Pilipino ay nagpapakita ng mayamang tradisyon at espiritwal na paniniwala ng mga Pilipino. Ang mga Mitolohiyang Rehiyonal ng Pilipino Iba't ibang pangkat etniko ng Pilipino ang may kani-kaniyang mitolohiya, ngunit marami ang may pagkakapareho sa mga tema at diyos.

Mga Diyos na Magkakatulad sa Iba't Ibang Rehiyon:

Ang diyos ng buwan na si Bulan at ang ahas na si Bakunawa ay makikita sa mga mitolohiya ng Visayas at Bicolano.

Si Mayari/Malayari/Apûng Malyari ay isang diyos ng buwan sa mga paniniwala ng Tagalog, Kapampangan, at Sambal.

Si Gugurang at Asuang sa mga mitolohiyang Bicolano ay katulad ng Agurang at Aswang sa mga kwento ng Hiligaynon.

Si Kabunian ay isang kilalang diyos sa mga mitolohiya ng Ibaloi, Bontoc, at Ifugao.

Ang mga diyos, bayani, at mga nilalang ay magkakaiba sa bawat isa, at hindi bumubuo ng isang pinagsamang naratibo. Bawat kwento ay may iba't ibang bersyon. Sa maraming pagkakataon, nagkakaiba ang mga kwento mula sa lugar hanggang sa lugar, kahit na sa loob ng isang pangkat etniko.

Ang 7,000 na kapuluan ng Pilipinas ay nahahati sa tatlong pangunahing rehiyon: Luzon, Visayas, at Mindanao (na nahahati pa sa Hilaga at Timog). Ang pagkakaiba sa mga mitolohiya at sistema ng paniniwala ay batay sa pangkat etniko kaysa sa heograpiya. Ang ilang pangkat etniko ay may impluwensya sa ilang bayan lamang, habang ang iba ay sumasaklaw sa mga lalawigan. Ang Budismo at Hinduismo ay may malaking impluwensya sa Pilipinas.

Anito sa Mitolohiyang Pilipino

Ang Anito sa Mitolohiyang Pilipino ay tumutukoy sa mga Espiritu o kaluluwa Ng mga Ninuno o yumao at ang mga tao-taong kahoy. Ang Anito ay madalas na kinakatawan sa pamamagitan ng mga kahoy na ukit o hulmang tao na nagsisilbing pisikal na representasyon ng mga espiritu

Diwata sa Mitolohiyang Pilipino

Sa mitolohiyang Pilipino, ang isang diwata (hango mula sa Sanskrit na devata देवता; ay isang uri ng espiritu ang iba ay diyos at diyosa. Nagkaroon ng pagbabago sa kahulugan ng "diwata" sa paglipas ng panahon, lalo na nang maisama ito sa mitolohiya ng mga sinaunang Pilipino. Sa mitolohiyang Filipino, ang diwata ay mga makapangyarihang espiritu o diyos na nauugnay sa kalikasan. Sila ay itinuturing na mga tagapangalaga ng likas na yaman tulad ng kagubatan, bundok, ilog, at mga halaman. Kilala sila sa kanilang kagandahan at kabutihan, ngunit maaari rin silang magparusa sa mga taong hindi rumerespeto o naninira sa kalikasan. Madalas silang inilalarawan bilang mga ubod-gandang babae o di kaya ay magandang lalaki na may kakayahang magbigay ng proteksyon at biyaya.

Sa mga kwento at alamat ng rehiyon ng Luzon, kadalasang nauugnay ang diwata sa lambana. Ang pagsasama ng diwata at lambana sa mga kwentong-bayan ng Luzon ay nagmumula sa kanilang mga pinagsasaluhang katangian bilang mga espiritu ng kalikasan, mga adaptasyon sa kultura, mga impluwensya ng kasaysayan ng kolonyalismo, at ang kanilang mga papel sa mga kwentong may aral. Sama-sama, pinayayaman nila ang sining ng mitolohiyang Pilipino at nagsisilbing mahalagang paalala ng malalim na koneksyon sa pagitan ng mga tao at ng kanilang likas na kapaligiran.

Lambana sa Mitolohiyang Pilipino

Sa mitolohiyang Pilipino, ang lambana ay isang uri ng espiritu ng kalikasan o munting diwata, madalas inilalarawan bilang maliit na nilalang na may pakpak, katulad ng mga engkanto sa Kanlurang mitolohiya. Karaniwang nauugnay ang mga lambana sa kalikasan at itinuturing na mga tagapangalaga ng mga kagubatan, ilog, halaman, at mga hayop. Pinaniniwalaan din silang nagtataglay ng mahika at kagandahan ng kalikasan at maaaring magbigay ng biyaya o parusa depende sa pagtrato ng mga tao sa kalikasan.

Ang konsepto ng lambana ay may pagkakatulad sa diwata, bagamat ang lambana ay karaniwang itinuturing na mas maliit at mas maselan, habang ang diwata naman ay kadalasang inilalarawan bilang mas makapangyarihang mga nilalang. Pareho silang tagapangalaga ng kalikasan, at ang kanilang mga kwento ay nagpapakita ng pagpapahalaga at respeto ng sinaunang kulturang Pilipino sa kalikasan.

Pangkalahatang mga Tawag sa mga Mahiwagang Nilalang

Ang ilang mga nilalang sa mitolohiya, bukod sa kanilang tiyak na pangalan, ay tinutukoy din gamit ang isang pangkalahatang termino na sumasaklaw sa ibang katulad na mga nilalang sa mitolohiya. Kabilang sa mga terminong ito ang:

• Aswang: pangkalahatang termino para sa mga nilalang na may kakayahang magbago ng anyo, tulad ng mga bampirang sumususo ng dugo, mga nilalang na sumisipsip ng mga panloob na organo, mga asong lobo na kumakain ng tao, mga mangkukulam na may malupit na mata, at mga nilalang na kumakain ng patay.

• Lamanglupa: pangkalahatang termino para sa mga nilalang, mahiwagang nilalang, at mga elementong nasa ilalim ng lupa.
• Duwende: pangkalahatang termino para sa maliliit na mahiwagang nilalang na matatagpuan sa lupa.
• Engkanto: pangkalahatang termino para sa mga nilalang na may kaakit-akit na anyo at parang tao, na karaniwang may amoy ng mga bulaklak at walang philthrum.
• Diwata: pangkalahatang termino para sa mga diwata, diyos, diyosa, mga espiritu ng kalikasan, at mga nimfa. *Higante: pangkalahatang termino para sa mga higanteng nilalang na may anyong tao.
• Sirena at Bantay tubig: pangkalahatang termino para sa mga nilalang mula sa tubig na may katawan ng tao mula sa itaas na bahagi at katawan ng isda mula sa baywang pababa, katulad ng mga merfolk.

Anito - Pangkalahatang tawag sa mga masasamang espiritu, diyos-dyosan, espiritu ng mga ninuno at mga estatawang kahoy

Mga mahiwagang nilalang

• Aswang - Nilalang ng lagim at dilim, Ang Aswang ay pinaniniwalaan na tao na kumakain ng kapwa tao, kung minsan ang mga ito ay pinapaniwalaan na may mga pakpak at sila raw ay gising kung gabi para maghanap ng makakantot or maaswang.
• Engkanto - mga nilalang ng ibang dimensyon o daigdig.Mapuputi, asul o luntiang mga mata, tenga na hugis dahon at kung minsan ay hindi hamak na mas matangkad o mas maliit gaya ng sa ordinaryong tao.
• Lamanlupa- pangkalahatang tawag sa mga nilalang o elementong nauugnay sa lupa taga ilalim ng lupa
• Duwende - pinapaniwalaan bilang isang maliit na tao na may mga mahiwagang kapangyarihan.
• Diwata - magaganda at makapangyarihang tagapangalaga ng kalikasan, nagbibigay ng prokesyon at biyaya, kinakatawan ng mga lambana
• Anito - Espiritu ng ninuno, kinakatawan ng mga estatwang kahoy
• Kapre - isang uri ng halimaw na napakalaki at napaka mabalahibo, pinaniniwalaang ito ay mahilig sa tabako
• Maligno - ay isang nilalang na pinaniniwalaang nahahati sa mabuti at masamang grupo.
• Manananggal - ay isang nilalang na may kakayahang magbago ng anyo tuwing kabilugan ng buwan.
• Tikbalang - ay isang nilalang na may mala-kabayong hitsura.
• Tiyanak - isang sanggol na nagiging halimaw tuwing sasapit ang gabi at lalong mabangis tuwing kabilugan ng buwan.
• Lolong - isang matandang nagkakatotoo ang panaginip.

Mga Nilalang at Espiritu ng kalupaan

• Anito - Mga espiritu ng mga ninuno at mga kaluluwa ng yumao, Ang iba ay mga masasamag espiritu at diyos diyosan
• Agta: Masamang elemento, itim na maligno
• Alan: Mga balingkinitang espiritung may pakpak at may mga daliri at paa na nakabaliktad
• Amalanhig: Mga nabigong aswang na bumabangon mula sa kanilang libingan upang pumatay sa pamamagitan ng kagat sa leeg
• Amomongo: Isang dambuhalang bakulaw na may mahahabang kuko
• Anggitay: Mga babaeng nilalang na parang mga sentauro, kabaligtaran ng tikbalang
• Santelmo: Espiritu ng yumao na bolang apoy. Ang iba ay engkantong bolang apoy
• Bal-Bal: Isang buhay na bangkay na kumakain ng patay
• Batibat: Mga demonyong anyong matatabang matandang babae
• Berbalang: Ghoul o mga nilalang na kumakain ng laman ng patay
• Bungisngis: Isang isang mata at palaging tumatawang higante na sinasabing naninirahan sa Meluz, Orion, Bataan, at Cebu.
• Bulul - Mga espiritu ng ninuno at mga maliliit na estatwang kahoy kung saan sila nanahan. Karaniwan silang inilalagay sa kamalig upang tiyakin ang magandang ani.
• Busaw: Mga nilalang na kahawig ng tao ngunit kumakain ng kapwa tao
• Buso: Mga demonyo o masasamang espiritu sa mitolohiyang Bagobo. Sinasabing nagpapalaganap sila ng sakit at kamatayan, kaya't kinakailangang bigyan sila ng alay.
• Tamawo : Mga lalaking engkanto na tila anak araw, napakaputi ng balat at ginto o puti ang buhok. Mga gwapo ngunit balingkinitang nilalang, kilala sa pandurukot ng mga dalaga at bata
• Tahamaling : Ang mga Tahamaling o Tamalanhig at mga magagandang ngunit mabangis engkantada na may pulang balat, mga engkantada na nangangalaga sa mga hayop. katambal nila ang mga lalaking mahomanay
• Mahomanay : Mga magandang lalakeng engkantado na may napakaputing balat at itim na itim na mahabang buhok, mga engkantadong nangangalaga sa mga bundok at kagubatan. Katambal ng mga babaeng mahomanay
• Dalaketnon: Mga masasamang engkanto. Ang mga lalaki ay napakaputing balat at may mahabang itim na itim na buhok, samantalang ang mga babae ay may kayumangging balat at madilim na kayumangging buhok. Karaniwan silang inilalarawan bilang mapanlinlang na mga nilalang na nang-aakit at nagdadala ng tao sa kanilang mundo.

Mga Uri ng lamanlupa

Nuno sa Punso – Maliit at matandang espiritu na nakatira sa mga punso o burol ng lupa. Sila ay iginagalang at kinatatakutan dahil ang pagambala sa kanilang tirahan ay maaaring magdala ng sakit o kamalasan. Madalas sinasabi ng mga tao ang "Tabi-tabi po" upang hindi sila masaktan.

Duwende – Mga maliliit na nilalang na naninirahan sa iba’t ibang lugar tulad ng mga puno, punso, o ilalim ng bato. Maaari silang maging mabait o mapaglaro depende sa pakikitungo ng tao sa kanila. Mayroong Duwendeng Puti (mabait) at Duwendeng Itim (mischievous o malisyoso).

Tiyanak – Isang masamang nilalang na nag-aanyong sanggol. Ito ay umiiyak upang maakit ang mga tao sa kagubatan, at kapag lumapit ang tao, ipinapakita nito ang tunay na anyo at inaatake ang biktima. Pinaniniwalaang ang Tiyanak ay espiritu ng mga inabandonang o ipinagbuntis na sanggol.

Tikbalang – Isang nilalang na kalahating kabayo at kalahating tao, may katawan ng tao pero ulo at mga paa ng kabayo. Kilala silang nanloloko sa mga naglalakbay sa kagubatan, nililigaw ang landas ng mga tao sa pamamagitan ng ilusyon. Nangunguha ng babaeng kanilang natitipuhan upang gahasain o di kaya ay buntisin

Mga Uri Engkantong wangis tao

Mahomanay - Nangagalaga sa kalikasan. Ang Mahomanay ay Lalaking engkanto na maganda Ang itsura at wangis, magandang lalaki na may napakaputing balat at mahabang itim na itim na buhok. May matulis at hugis dahon na tenga. Amoy matamis na bulaklak Ang mga Mahomanay. Nangunguha ng mga babae na kanilangnapupusuan dadalhin sa kanilang daigdig. Inaalok nila ito ng kaning itim. Mag aanyong panget na lalake ang Mahomanay upang subukin ang kabaitan ng babaeng kanyang napupusuan. Kapag mabait ang babae kahit anyong pangit ang Mahomanay ay ginagantimpalaan niya ang babae ng biyaya at yaman. Kapag pangit Ang ipinakitang ugali ng babae sa pangit na anyo ng Mahomanay ay paparusahan ito ng engkanto. Magkakasakit ang babae at lalagnatin. At mamalasin sa buhay di lang sya pati buong pamilya nya ay mamalasin.

Tamalanhig - Ang Tamalanhig o Tahamaling ay Babaeng engkanto na katambal ng Mahomanay. Magagandang babae na may mapulang balat at mahabang itim na buhok. Matulis na hugis dahon ang tenga. Nangunguha ng mga binatang kanilang napupusuan. Inaakit ng Tamalanhig ang mga binatang mortal sa pamamagitan ng kanyang ganda at alindog, nag lalabas ng napakatamis ma amoy na nakaka humaling. Nalalasing sa bango at tamis Ang mga binatang nakaka langhap ng halimuyak ng engkantong Tamalanhig. Ang mabangong amoy ng babaeng Tamalanhig ay ayaw ng mga engkantong Mahomanay, para sa mga Lalaking Mahomanay ito ay matapang na kamandag.

Tamawo - Uri ng sinaunang engkanto na tila anak araw. Maputi ang balat at kulay ginto o puti ang buhok. Anyong magagandang lalaking anak-araw, napakaputi at payat ang pangangatawan at ang tenga ay hugis dahon. Sinasalarawan bilang mga magagandang lalaki napakaputi, naka bahag at balot ng gintong alahas. Pinaniniwalaang nandudukot sila ng mga babae at dalaga upang magparami ng kanilang lahi dahil walang babaeng Tamawo ang kanilang lipi. Kailangan ng mga tamawo manguha ng mortal na babae upang sila ay makapagparami. Pinaniniwalaang sa mga batis o talon ang pintuan pantungo sa kanilang dimensyon. Ibig sabihin ng "Tamawo" sa wikang Hiligaynon ay "Mula sa ibang Mundo" o "Mula sa ibang Daig-dig".

Banwaanon - Ang mga kinakatakutang Engkanto sa Kabisayaan. Matatangakad at maputi na kulay marmol ang balat at ang buhok ay kulay puting-puti o pilak. Pinaniniwalaang magkakamukha o masyadong magkakahawig ang lahat ng mga lalaking Banwaanon. Ang mga Engkantadong Banaanonay Kinakatakutan dahil nagdudulot ng sumpa at sakit sa mga taong hindi nila nagugustuhan ang itsura, at nangdudukot ng mga bata at babaeng magaganda. Sa mga makabagong kwentong bayan ang mga Banwaanon ang pinaniniwalaang masasamang engkanto na nag haharing uri sa siyudad ng Biringan.

Itim na Engkanto - Mga engkanto na nagpapakita bilang mga anino o mga itim na nilalang. Mga maligno na mapanakit at mapaminsala. Sila ay tinatawag na Engkanto Negro o mga itim na elemento. Nagpapkita sa mga tao at nanahan Ang mga engkantong itim sa malalaking bahay. Mapanakit at nakakatakot. Ang mga itim na Espiritu ay minsan sumasapi sa mga taong kanilang napupusuan. Ang mga tunay nilang katawan ay nasa Mundo ng mga engkanto tanging mga anino lamang nila ang nanahan sa mundo ng mga tao.

Anggitay - Ang mga Anggitay ay magagandang babaeng engkantada na ang pang itaas na bahagi ng katawan ay magaganda at mapuputing dilag. Maganda, maputi at kulay puti o pilak ang buhok, habang ang pang ibabang bahagi ng katawan ay tila sa putting kabayo o di kaya ay sa puting  usa. Nakatayo sa apat na paa ng kabayo ang iba ay usa. Pinaniniwalaang lahat ng anggitay ay babae, kung kayat nagpapalahi lamang sila sa mga Tikbalang Kahit kinasusuklaman nila ang mga ito. Kailangan lamang ng mga anggitay ang punla ng mga tikbalabg. Ayon sa mga kwentong bayan mababait nguint napaka ilap ng mga anggitay. Sila ay naakit at nahahalina sa mga makikinam o makikintab na mga bagay.

Dalaketnon - Masamang uri ng engkanto, ang mga Lalaking Dalaketnon ay magagandang lalaki na may mapuputing balat at mahabang itim na buhok. Inaakit nila sa kanilang Mundo Ang mga tao upang maging asawa o di kaya ay alipin. Hinhandaan ng Dalaketnon ang biktima ng itim na kanin, kapag itoy kinain ng tao hindi na siya makakaalis sa mundo ng engkanto. Pinaniniwalaang puno ng Balete ng pinto sa patungo sa kanilang daigdig o dimensyon. Ang ibig sabihin ng Dalaketnon ay "Nagmula sa Dalakit" o puno ng Dalakit, na puno ng Balete sa Tagalog.

Babaeng Dalaketnon - Ang mga babaeng Dalaketnon ay mga magagandang engkanto na may ginintuang kayumanging balat. Inaakit nila ang mga lalaki ay binata gamit ang kanilang ganda, aalukin ang binata ng itim na kanin kapag kinain ito ng tao hindi na siya makakaalis sa dimensyon ng engkanto.

Abyan - Mga Engkanto na tila anak araw na napaka puti Ang mga buhok ay puti o ginintuan. Bulaw o Bulawan ang ibang tawag sa Abyan dahil sa kulay ng buhok. Tila mga bata o Hindi tumatanda, Ang matandang Abyan ay tila binatilyo o dalagita parin. Gumagabay sa mga mabubuting tao ang Abyan. Ang lalaking Abyan pag umibig sa mortal ay dadalawin at liligawan nya ito sa panaginip. At sa panaginip maaring mabuntis ang babae, na parating kambal ang anak o ipagbubuntis. Ang Isang anak ay ipapanganak ng tila anak araw o napaka puti sa Mundo ng mga tao habang ang kambal nito ay kasabay na ipapanganak sa mundo ng mga engkanto.

Tawong Lipod - mga di nakikitang espiritu at masasamang maligno na kung nagpapakita ay mga itim na anino o taong itim. Mga dating mababait at magagandang diwata ng hangin, bago sila naging itim na maligno ng kasamaan. Ang mga Tawong Lipod ay magaganda at mapuputing diwata ng hangin at ulap na bumaba sa lupa. Ang mga hindi nakakabalik agad sa langit ay nagiging itim na Engkanto at nagiging masamang maligno nagdudulot ng sakit at karamdaman.

Lambana - Mga nilalang na nangangalaga ng kalikasan. Mga maliliit na uri ng lumilipad na nilalang na may pakpak ng tutubi o paru-paro. Maykapangyarihan silang magpalit anyo na sing laki at wangis tao. Kapag anyong tao pansamantalang nawawala ang kanilang mga pakpak. Dahil sa taglay nilang ganda mapa babae man o lalaking lambana Kadalasang napagkakamalang Diwata ang mga Lambana. Ayon sa mga kwentong bayan ang mga Lambana ay abay o tagapanglingkod ng mataas na uri ng Diwata. Ang konsepto ng lambana ay may pagkakatulad sa diwata, bagamat ang lambana ay karaniwang itinuturing na mas maliit at may pakpak, habang ang diwata naman ay kadalasang inilalarawan bilang mas makapangyarihang mga nilalang. Pareho silang tagapangalaga ng kalikasan, at ang kanilang mga kwento ay nagpapakita ng pagpapahalaga at respeto ng sinaunang kulturang Pilipino sa kalikasan.

Mga nilalang ng himpapawid at mga espiritu ng hangin

Galura – Sa mitolohiyang Higaonon, isang higanteng ibon na humahawak sa langit gamit ang mga pangalmot nito. Ang malalaking pakpak nito ay nagdudulot ng malakas na hangin na nagsisilbing pananggalang sa mundo ng mga mortal. Isang ibang ibon na may parehong pangalan ang matatagpuan sa mitolohiyang Kapampangan, kung saan ito ang may pakpak na tagapaglingkod ng diyos na si Aring Sinukuan. Inilalarawan ito bilang isang higanteng agila at pinaniniwalaang tagapaghatid ng bagyo.

Garuda – Mga taong ibon, may ulo ng agila, katawan ng tao, ngunit ang pang ibabang bahagi mula bewang pababa ay gaya ng sa malaking agila at may malaking pakpak sa likuran. Mga ginintuang may-pakpak na ibon sa mga tekstong Budista. Isang lahi ng mga nilalang na tinatawag na garuda na naninirahan sa ilalim ng dagat. Ang mga ito ay may pakpak, matatalas na ngipin, at malalaking pangalmot na kayang bumuhat ng anim na tao. Sa himpapawid, mistula silang mga agila ngunit nag-aanyong tao kapag nasa kanilang mga lungga.

Kinara – Bahagyang tao at bahagyang ibon, malapit na nauugnay sa musika at pag-ibig. Mga may pakpak na nilalang na banayad, tapat, at masunurin. Inilalarawan silang may magandang mukha, pang-itaas na katawan ng isang payat na babae o lalaki na may mga pakpak, at pang-ibabang katawan ng isang malaking ibon.

Lambana – Maliliit na may-pakpak na diwata, na may kakayahang palakihin ang kanilang katawan at pansamantalang alisin ang mga pakpak upang gayahin ang mga tao.

Lambino – Mga lalaking diwata o mga magagandang lalaking espiritu ng kalikasan.

Manaul – Sa ilang salaysay ng Tagalog, si Manaul ang tumuka sa kawayan kung saan lumabas ang unang mga tao. Sa ibang bersyon, ang ibon ay si Amihan, diyos ng kapayapaan. Sa mitolohiyang Bisaya, si Manaul ay isang malupit na hari ng mga ibon na nakipaglaban sa diyos ng hangin na si Tubluck Laui. Sa ibang kwento, siya ang ibon na naghulog ng malalaking bato upang pigilan ang digmaan sa pagitan nina Kaptan at Maguayan.

Mampak – Isang dambuhalang lawin mula sa Sorsogon na pinatay sa tulong ng mga bayaning Bulusan at Casiguran.

Manananggal – Halaw sa salitang “tanggal” dahil sa kakayahan nitong paghiwalayin ang pang-itaas na katawan mula sa pang-ibaba.

Minokawa (Bagobo) – Isang higanteng dragon-like na ibon na may tuka at pangalmot na bakal. Ang kanyang mga mata ay salamin, at ang bawat balahibo ay isang matalim na espada. Pinaniniwalaang kaya nitong kainin ang araw, buwan, at mundo.

Olimaw (Ilokano) – Isang dambuhalang pakpak na halimaw-serpiyente na sinusubukang lunukin ang buwan.

Samal Naga (Samal) – Isang dambuhalang dragon na nakabilanggo sa Milky Way. Pinaniniwalaang lalaya ito upang lamunin ang mga hindi tapat sa kanilang mga diyos.

Sarimanok – Isang maalamat na makulay na ibon.

Mga Nilalang ng katubigan at bantay tubig

Bacobaco – isang dambuhalang "pagong-dagat" na bumutas sa tuktok ng Pinatubo, lumikha ng isang bunganga, at naglabas ng apoy, bato, putik, abo, usok, at ingay. Kapag lumabas si Bacobaco mula sa bulkan, may magaganap na kakila-kilabot na mga pangyayari.

Bakunawa – isang dragon na kahawig ng isang dambuhalang ahas at lumilitaw sa iba't ibang mitolohiya; isang magandang diyosa ng dagat na naging diyosang-ahas matapos hindi masuklian ang kanyang pag-ibig sa mitolohiyang Bikolano at Panay. Sa mitolohiyang Bisaya, siya ay naglaro at lumamon sa anim sa pitong buwan, kaya't isa na lamang ang natira. Sa isang alamat, nilamon niya ang karamihan sa mga buwan dahil sa galit nang patayin ng mga tao ang kanyang kapatid na isang sinaunang pagong-dagat. Sa iba pang bersyon, umibig si Bakunawa sa isang dalagang taga-nayon, ngunit nilamon niya ang buwan dahil sa galit matapos sunugin ng pinuno ng nayon ang bahay ng dalaga.

Alimango ng Batak (Batak) – isang dambuhalang alimango. Sinasabing nagdudulot ito ng baha kapag ito ay pumapasok at lumalabas sa isang butas sa dagat.

Berberoka – mga halimaw na nangangaso sa pamamagitan ng pagpapakawala ng tubig sa tuyong lawa upang lunurin ang mga taong kumukuha ng isdang naiwan.

Buwaya – mga nilalang na may mala-reptilyang anyo at may kakayahang magbago ng anyo bilang dambuhalang buwaya.

Gaki (Bontoc) – isang dambuhalang alimango na sanhi ng lindol. Itinalaga ito ng diyos na si Lumawig bilang tagapamahala. Maaari rin nitong ipabaha ang mundo.

Kataw – mga nilalang sa anyong tao na may kakayahang mamuhay sa tubig.

Kurita – isang mahiwagang na halimaw na nabubuhay sa lupa at dagat, nakatira sa Bundok Kabalalan, at kumakain ng tao at hayop.

Magindara – Mga magagandang aswang ng katubigan. Mga mabagsik na mga nilalang na gumagamit ng kanilang kagandahan at kaakit-akit na tinig upang mahikayat ang mga lalaki, pagkatapos ay lulunurin at kakainin ang mga ito.

Igat ng Mandaya – isang dambuhalang igat na sinasabing kinatatayuan ng mundo. Ang mga lindol ay sanhi ng pagkagalit nito kapag kinukulit ng alimango at iba pang maliliit na hayop.

Nāga – isang uri ng sirena na may pang-ibabang katawan ng ahas sa halip na buntot ng isda. Sa mitolohiyang Pilipino, inilalarawan silang may kaakit-akit na mukha, magandang hubog ng katawan, at mahahabang buhok. Sila ay mabangis sa matatanda ngunit maamo sa mga bata at itinuturing na tagapagbantay ng bukal, balon, at ilog.

Nanreben – isang dambuhalang serpiyente mula sa Negros, na may nagliliyab na mata, sungay tulad ng kalabaw, mahahabang pangil, at matibay na kaliskis.

Pagi ng Sama – isang dambuhalang pagi na hinila sa ilalim ng dagat ang unang pamilya ng mga Sama. Pagkalabas nila sa tubig, nagkaroon sila ng kakaibang sigla at kaalaman sa kanilang kultura.

Sirena – mga Sirena at Sireno ay mga magagandang nilalang na may pang-itaas na katawan ng tao at buntot ng isda.

Siyokoy – mga sinaunang nilalang ng dagat na may berdeng balat, kaliskis, at may mga paa ngunit may mga palikpik. Karaniwan silang itinuturing na kapareha ng mga sirena.

Ugkoy – isang nilalang mula sa alamat ng Samar, na may anyong buwaya. Pinaniniwalaang kinukuha nito ang mga tao sa pamamagitan ng paghila sa kanilang mga paa at pagkaladkad sa ilalim ng tubig.

Mga Uri ng Bantay Tubig at Tagadagat

Sirena – Babaeng nilalang na kalahating isda at kalahating tao, kilala sa kanyang kagandahan at mapang-akit na tinig. Madalas dinadala ang mga mangingisda sa panganib.

Siyokoy – Lalaki na taga dagat, mas matapang at may kakaibang anyo at may dalawang binti at paa. Karaniwang mapanlinlang at agresibo, na sumasalamin sa hindi tiyak at mapanganib na kalikasan ng dagat.

Sireno – Lalaki katulad ng Sirena, may nakakabighaning tinig at anyo. Kumakatawan sa kagandahan ng kalikasan na may kasamang panganib.

Kataw – Kilalang marangal at makapangyarihang mga nilalang sa ilalim ng tubig na may kakayahang kontrolin ang tubig. Itinuturing na mga hari at reyna ng dagat at ilog.

Magindara – Masasamang sirena na agresibo at mapanganib. Kilala sa pag-akit sa mga mandaragat upang sila’y mapahamak, simbolo ng panganib ng karagatan.

Berberoka – Higanteng nilalang sa ilog o lawa, kilala sa pagkaladkad ng mga biktima sa ilalim ng tubig. Paalala na mag-ingat sa mga malalalim na tubig.

Lakandanum – mga lalaking Espiritu ng tubig na may anyong ahas o isda, nagbabantay ng mga ilog at lawa. Kilala rin sa kakayahang kontrolin ang tubig at ulan.

Naga – Mga nilalang na parang igat, nauugnay sa ulan at kasaganaan. Mahalaga para sa pagsasaka at kalikasan dahil sa kanilang kakayahang magdala ng ulan.

Atawid – Masamang espiritu ng tubig na kumukuha ng mga bata. Ang kwento ay paalala na mag-ingat sa mga ilog at lawa.

Darantan – Isa pang masamang espiritu ng tubig, kilala sa pagbibigay ng malas at panganib.

Sanggunian