Ang Unggoy at ang Buwaya

"Ang Unggoy at ang Buwaya" (Ingles: The Monkey and the Crocodile) ay isang kwentong-bayan mula sa Pilipinas. Nasa anyong pabula ang kuwentong-bayan na ito at ang pangunahing tauhan ay isang matsing at buwaya. Nilahad ito ng isang taong nagngangalang Engracio Abasola ng Maynila, na narinig daw niya ang kuwento mula sa kanyang pamangkin. Nilikom naman ito ni Dean Fansler mula kay Engracio at nilagay sa kanyang aklat na Filipino Popular Tales. May isa pang bersyon ito na nilahad naman ni Leopoldo Uichanco isang Tagalog, at narining daw niya ang istorya sa isang katutubong taga-Zambales.

Bersyong Tagalog

Ang bersyong ito ay ikinuwento ni Leopoldo Uichanco, isang Tagalog, na narinig niya ang kwento mula sa isang tao sa Zambales.

Isang araw, habang hinahanap ng isang matalinong unggoy ang kanyang pagkain sa tabi ng ilog, nakita niya ang isang matayog na punong macopa na puno ng hinog na prutas. Ang puno ay nakatayo malapit sa isang ilog kung saan nakatira ang isang batang buwaya. Pagkatapos kumain ng lahat ng prutas na gusto niya, bumaba ang unggoy sa puno. Biglang naulol ang unggoy sa pagnanais na makarating sa kabilang ibayo ng malawak na ilog, ngunit hindi niya mahanap ang kanyang paraan upang tumawid. Sa huli, nakita niya ang buwaya na nagising lamang sa kanyang siesta; at sinabi ng unggoy sa kanya nang may magandang pakikitungo, "Mahal kong buwaya, maaari mo ba akong tulungan?" Nabigla ang buwaya sa magandang pagbati ng unggoy. Gayunman, humingi ito ng taimtim na tugon, "Oh, oo! Kung may magagawa ako para sa iyo, ako ay magagalak na gawin ito." Sinabi ng unggoy sa buwaya na gusto niyang makarating sa kabilang ibayo ng ilog. Sinabi ng buwaya, "Tatapusin kitang ihatid nang buong puso. Sumakay ka lang sa aking likod at mag-uumpisa na tayo." Nang nakasakay na nang maayos sa likod ng buwaya, nagsimula na silang maglakbay. Sa maikling panahon ay nakarating na sila sa gitna ng ilog at biglang nagtawanan ang buwaya. "Ngayon, ikaw'y hangal na unggoy!" sabi niya, "Kakainin ko ang iyong atay at bato dahil gutom na gutom na ako." Naguguluhan ang unggoy, ngunit kinikimkim niya ang kanyang kaba at sinabi, "Sigurado ako! Naisip ko rin na maaaring magutom ka, kaya inihanda ko ang aking atay at bato para sa iyong hapunan; ngunit sa kasamaang palad, sa ating kapusukan ng paglalakbay, iniwan ko ang mga ito sa punong macopa. Masaya ako at binanggit mo ang bagay na iyon. Babalik ako at kukunin ko para sa iyo ang pagkain." Ang hangal na buwaya, naniniwala na nagsasabi ng totoo ang unggoy, nagbalik-tanaw pabalik sa baybayin kung saan sila nagmula. Nang sila ay malapit na, nimbly na tumalon sa tuyong lupa ang unggoy at tumakbo papuntang puno. Nang makita ng buwaya kung paano siya niloko, sinabi niya, "Ako'y hangal."

Bersyong Zambal

Ito ang teksto ng hindi dalisay na saling Zambal:

Isang maulang araw, nasa tabi ng ilog ang isang unggoy at nagtataka kung paano siya makakatawid sa kabilang ibayo. Dahil malalim ang tubig at hindi siya marunong lumangoy, hindi niya alam kung paano. Naghanap siya ng kahoy o kahit ano mang gamit, ngunit walang makita kundi isang malaking buwaya na bukas ang bibig at handang sumakmal sa kanya. Natakot siya ngunit sinabi niya, "O Mr. Crocodile! Pakiusap ko, huwag mo akong patayin! Bigyan mo ako ng buhay, at papakainin kita ng mga unggoy na magpapakabusog sa'yo sa iyong buhay." Sumang-ayon ang buwaya, at sinabi ng unggoy na nasa kabila ng ilog ang lugar. Tinanong ng buwaya kung maghahatid siya, kaya sumakay ang unggoy sa likod nito. Ngunit bago sila makarating sa kabilang ibayo, tumalon ang unggoy at tumakbo papuntang puno, kung saan nandoon ang kanyang kasintahan. Hindi siya maaring mahabol ng buwaya kaya bumalik ito sa ilog at sinabi, "Darating ang panahon kung kailan magbabayad ka." Natakot ang buwaya sa sinabi ng unggoy. “Ginoong Unggoy, hindi ko sinasadyang saktan ka,” aniya. “Papakawalan kita kung papayag ka na kainin ko lang ang ilang piraso ng tinapay upang mawala ang aking gutom.” “Kainin mo ang lahat ng gusto mo,” sagot ng unggoy ng may kabaitan. “Libre sila sa iyo.” Walang ibang sinabi ang buwaya kundi pinakawalan ang unggoy at tumakbo sa mga punungkahoy na puno ng sari-saring prutas. Nang maglaho na sa kanyang paningin ang unggoy, mabilis na pumalo sa mga ito ang buwaya. Sa kanyang kagutuman, hindi napansin ng buwaya na ang kanyang kinakain ay hindi mga prutas kundi sari-saring spice. Agad na umakyat ang unggoy sa puno ng kahoy at nagsimulang tumawa sa kalituhan ng kanyang kaibigan. Nagkaroon ng sipon, ubo, at pangangamot ng dila ang buwaya nang tumakbo siya sa ilog upang magpakalamig. Tanging tawa na lamang ang narinig ng unggoy mula sa malayo.

Ang isang halimbawa na mas malapit sa bersyong Budista at Tagalog ay nakalap ni Wenceslao Vitug ng Lubao, Pampanga. Ayon sa kanya, ang kuwento ay masyadong karaniwan sa buong probinsya at kilala rin ito sa Visayas. Ito ang teksto ng dalisay na saling Zambal:

Isang buwaya ang lumabas upang hanapin ang atay ng isang unggoy para sa kanyang asawa na nakakulong sa kanilang tahanan. Habang tumatawid ng isang ilog, mayroong isang unggoy na humingi ng sakay sa kanyang likuran. Ang buwaya ay masaya naman na pumayag, ngunit sa gitna ng ilog ay tumawa ng malakas at sinabi sa unggoy na kailangan niya ng atay ng unggoy. Sumagot ang unggoy, "Bakit hindi mo sinabi sa akin noon pa? Mayroon sa isang puno malapit sa tabing-ilog kung saan tayo nanggaling." Naniwala ang buwaya sa sinabi ng unggoy at bumalik sa tabi ng ilog. Sa pagbalik ng buwaya, nakatakas ang unggoy at pumalo sa isang puno upang tawanan ang buwaya. Nagpakita ng pagiging patay ang buwaya, ngunit hindi niya napapalusutan ang unggoy. Nagdesisyon ang buwaya na pumunta sa bahay ng unggoy. Sa pangamba na mayroon itong layunin, sinabi ng unggoy nang malakas, "Kapag wala ang sinuman sa aking bahay, nagbibigay ito ng tugon kapag tinatawag ko ito." Ang buwaya sa loob ng bahay ay nagpatalo sa kanyang kabobohan at sumagot nang malakas sa tawag ng unggoy, kaya't tumakbo ang unggoy at tawang-tawa.

Ang unang nabanggit na bersyiong Zambal na kwento ay naging kontaminado ng kwento ng "Ang Unggoy at Ang Pawikan;" dahil wala itong karakteristikong kaganapan ng puso (o atay) ng unggoy. Gayunman, ito ay naglalaman ng talaan ng pangunahing kabanata ng siklo, sa pag-aangkas ng unggoy sa likod ng unggoy sa pagtawid ng ilog. Ang bersyong Tsino ay pinamagatang Romantic Legend of Sâkya Buddha." Sa kwentong ito, ang pangunahing aktror ay ang dragon, hindi ang buwaya. Sa anyong Swahili, na ay pamagat na "Steere" ay isang pating ang pangunahing aktor, hindi isang buwaya. Jelly-fish ang mga pangunahing tauhan sa anyong Hapon.

Bersyong Ruso

Noong unang panahon, may isang hari ng mga isda na kulang sa karunungan. Sinabi ng mga tagapayo niya na kailangan niyang makakuha ng puso ng isang soro upang maging matalino. Kaya't nagpadala siya ng isang delegasyon na binubuo ng mga mataas na opisyal ng karagatan, gaya ng mga balyena at iba pa. "Kailangan ng aming hari ang inyong payo tungkol sa mga bagay na may kinalaman sa estado," ang sabi nila sa soro, na nangatuwa at sumang-ayon. Nagbigay ng likas na pagsuporta ang isang balyena upang maibyahe siya. Sa daan, pinagsikapan ng alon na lumaban sa kanila. Sa wakas, tinanong siya ng delegasyon kung ano talaga ang kailangan ng kanilang hari. Sinabi nila na gusto ng kanilang hari na kainin ang puso niya upang sana maging matalino siya. Sinabi ng soro, "Bakit hindi niyo sinabi agad? Maligayang masasakripisyo ko ang aking buhay para sa ganitong mahalagang layunin. Pero sa aming mga soro, hindi namin dala ang aming mga puso kapag lumalabas kami. Ibaba niyo ako at babalik ako upang kunin ang puso ko. Kung hindi, siguradong magagalit ang inyong hari." Kaya't ibinaba siya ng delegasyon. Pagdating niya sa may dalampasigan, tumalon siya at sinabi, "Aba, mga hangal! Nakarinig na ba kayo ng hayop na hindi nagdadala ng puso?" at tumakbo. Kailangan ng mga isda na bumalik nang walang bitbit.

Koleksyon

Ang kwentong ito ay isa sa mga nilikom ni Dean S. Fansler, PhD sa kaniyang librong: Filipino Popular Tales. Ang naturang aklat ay nailimbag ng American Folklore Society noong 1921 sa Lancaster, PA at sa New York. Bagamat ang kwento ay naisalin sa Tagalog at iba pang diyalekto, nailimbag ito sa Ingles. Sa kaniyang paliwanag, pampanitikan at hindi linggwista ang layunin ng kaniyang paglilimbag ng kwentong ito sa Ingles. Bagamat muli, maaring ilimbag ang kwento sa Espanyol, minarapat ni Fansler na gamitin ang Ingles dahil ayon sa kaniya, ito ang mas umiiral na lengwahe noong mga panahong yaon.