Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya

ASEAN

အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (sa Birmano) *Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á* (sa Biyetnames) *Association of Southeast Asian Nations* (sa Ingles) *Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara* (sa Indones) សមាគមន៏ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ (sa Khmer) ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ (sa Lao) *Persatuan Negara-negara Asia Tenggara* (sa Malay) தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு (sa Tamil) สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (sa Thai) 东南亚国家联盟 / 東南亞國家聯盟 (sa Tsino)
Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya ; ASEAN အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း (sa Birmano) Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (sa Biyetnames) Association of Southeast Asian Nations (sa Ingles) Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara (sa Indones) សមាគមន៏ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ (sa Khmer) ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ (sa Lao) Persatuan Negara-negara Asia Tenggara (sa Malay) தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு (sa Tamil) สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (sa Thai) 东南亚国家联盟 / 東南亞國家聯盟 (sa Tsino) ;
	Watawat
	Salawikain: "Isang Pananaw, Isang Pagkakakilanlan, Isang Pamayanan"; "10 Bansa, 1 Pagkakakilanlan"
	Awitin: "Ang Paraan ng ASEAN" (The ASEAN Way)
Luklukan ng Kalihiman	Jakarta
Pinakamalaking lungsod	Jakarta
Wikang panggawain	Ingles
Katawagan	Timog-Silangang Asyano
Bansang-kasapi	10 Brunei ; Cambodia ; Indonesia ; Laos ; Malaysia ; Myanmar ; Pilipinas ; Singapore ; Thailand ; Vietnam ; Tagamasid: 2 Papua New Guinea ; Timor-Leste; ;
Pamahalaan	Kapisanang panrehiyon
• Tagapangulo	Joko Widodo
• Kalihim	Kao Kim Hourn
Pagtatag
• Pagpapahayag ng Bangkok	8 Agosto 1967
• Karta	16 Disyembre 2008
Lawak
• Kabuuan	4,464,322 km2 (1,723,684 mi kuw)
Populasyon
• Pagtataya sa 2008	577 milyon
• Densidad	129/km2 (334.1/mi kuw)
KDP (PLP)	Pagtataya sa 2007
• Kabuuan	US$ 3,431.2 bilyon
• Bawat kapita	US$ 5,962
KDP (nominal)	Pagtataya sa 2008
• Kabuuan	US$ 1,505.7 bilyon
• Bawat kapita	$2,609
TKP (2015)	0.684; katamtaman
Salapi	10 Dolyar ng Brunei ; Riel ng Cambodia ; Rupiah ng Indonesia ; Kip ng Laos ; Ringgit ng Malaysia ; Kyat ng Myanmar ; Piso ng Pilipinas ; Dolyar ng Singapore ; Baht ng Thailand ; Dong ng Vietnam;
Sona ng oras	UTC+9 hanggang +6:30 (Asean)
Kodigong pantelepono	10 +673 ; +855 ; +62 ; +856 ; +60 ; +95 ; +63 ; +65 ; +66 ; +84;
Internet TLD	10 .bn ; .kh ; .id ; .la ; .my ; .mm ; .ph ; .sg ; .th ; .vn;
	Websayt; www.asean.org
	Kung isinaalang-alang bilang isahang entidad.; Napiling susi ng mga batayang tagaturol ng ASEAN; Taunang paglaki 1.6%;

Ang Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya^[2], na kadalasang dinadaglat bílang ASEAN o Asean,^[3]^[4] ay isang kapisanang pangheopolitika, pang-ekonomiya, at pangkultura ng mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Ang Asean ay itinatag noong ika-8 ng Agosto 1967 at binuo ng Indonesya, Malaysia, Pilipinas, Singapore, at Thailand. Ang mga layunin ng samahang ito ay pagtaguyod ng paglago ng ekonomiya, kaunlarang panlipunan, pagsulong ng mga kultura sa mga kasapi, at pagpapalaganap ng kapayapaang pangrehiyon.

Kasaysayan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Maaaring iguhit ang pagkatatag ng Asean mula sa pagkatatag ng dalawang hiwalay na organisasyon: ang Samahan ng Timog-Silangang Asya, isang alyansa na binubuo ng mga bansang Pilipinas, Malaysia at Thailand na itinatag noong taóng 1960, at ang Maphilindo, isang iminungkahing alyansa na ibubuo ng Pilipinas, Indonesia at Malaysia.

Ang Asean ay itinatag noong 8 Agosto 1967, na ang mga ministro ng ugnayang panlabas ng limang bansa ay nagpulong sa Bangkok at naglagda ng Deklarasyon ng Asean, na kinikilala nang lubos na Deklarasyon ng Bangkok. Ang limang ministro ng ugnayang panlabas – Adam Malik ng Indonesya, Narciso Ramos ng Pilipinas, Tun Abdul Razak ng Malaysia, S. Rajaratnam ng Singgapore, at Thanat Khoman ng Thailand – ay itinuring na Mga Ama ng Pagkatatag ng Organisasyon.

Naging bahagi ng Asean ang Brunei noong 8 Enero 1984, ang araw pagkatapos ng pagkamit ng kanilang kalayaan nang isang linggo. Ang Brunay ay unang bansa na naging kasapi sa kalunan ng Asean. Noong 28 Hulyo 1995, nagkaroon ng isang bagong kasapi ang Asean nang sumanib ang Vietnam bílang ikapitong kasapi. Pagkatapos ng dalawang taon, sumanib ang mga bansang Laos at Myanmar bílang kasapi ng Asean noong 23 Hulyo 1997. Kasabay dapat ang Cambodia sa araw ng pagsanib na iyon, ngunit ipinagpaliban muna sapagkat lumalaganap pa ang kaguluhang panloob sa politika. Noong 30 Abril 1999, sumanib na sa wakas ang bansang Cambodia at nakabuo ng isang matatag na samahán ang Asean.

Mga Pangunahing layunin ng Asean[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga bansang-kasapi ng Asean at nakapagpatibay ng mga pangunahing prinsipyo para sa kanilang mga ugnayan ng mga bawat isa, na nabibilang sa Kasunduan ng Pagkakaibigan at Pagkikiisa sa Timog-Silangang Asya (TAC):

Paggalang sa magkabilá ng-panig ukol sa kalayaan, kapangyarihan, kapantayan, katatagang panteritoryo, at pambansang pagkakakilanlan ng lahat ng mga bansa;
Karapatan ng bawat estado na mamahala ang kanilang pambansang pamamalagi na maging malaya sa kaguluhang panlabas, lihim na pagbabagsak o pamimilit
Walang mangyayaring kaguluhan sa ugnayang panloob ng isa't isa
Pagsasaayos ng mga kakulangan o pagtatalo sa pamamagitan ng mapayapang paraan
Pagtatakwil sa mga banta o paggamit ng puwersa; at
Mabisang pakikiisa sa pagitan ng mga bansang-kasapi.

Mga kasapi ng Asean[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga kasalukuyang bansang-kasapi sa Asean ay mula sa pinakauna hanggang sa pinakahuling sumapi:

Mga kasaping nagtatag[baguhin | baguhin ang wikitext]

Itinatag ang organisasyon ng ito sa pamamagitan ng Deklarasyon sa Bangkok noong 8 Agosto 1967.

Mga estadong sumapi sa kalaunan[baguhin | baguhin ang wikitext]

Brunei (7 Enero 1984)
Vietnam (28 Hulyo 1995)
Laos (23 Hulyo 1997)
Myanmar (23 Hulyo 1997)
Cambodia (30 Abril 1999)

Timor-Leste[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 23 Hulyo 2006, Si José Ramos-Horta, ang kasalukuyang pangulo ng Timor-Leste, ay lumagda ng pormal na pakiusap at inaasahan ang mabilis na paraan ng pagpasok upang maging ganap na kasapi sa loob ng limang taon.

Papua New Guinea[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang bansang Papua New Guinea ay kasalukuyang nasa katayuang tagamasid mula 1976.

Pagtitipon ng Asean[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nagdadaos ng mga pagpupulong ang Asean na nakilalang Pagtitipon ng Asean (Asean Summit), kung saan nagpupulong ang mga punò ng pamahalaan ng bawat kasapi upang pag-usapan at pasyahan ang mga isyung panrehiyon, gayundin sa pagdaraos ng ibang pagpupulong kung saan kasáma ang mga bansa na nasa labas ng hanay na may hangaring magtaguyod ng mga ugnayang panlabas.

Mga Pagtitipong Pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	Pebrero 23–24, 1976	Indonesia	Jakarta
Ika-2	Agosto 4–5, 1977	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	Disyembre 14–15, 1987	Pilipinas	Maynila
Ika-4	Enero 27–29, 1992	Singapore	Singapore
Ika-5	Disyembre 14–15, 1995	Thailand	Bangkok
Ika-6	Disyembre 15–16, 1998	Vietnam	Hanoi
Ika-7	Nobyembre 5–6, 2001	Brunei	Bandar Seri Begawan
Ika-8	Nobyembre 4–5, 2002	Cambodia	Phnom Penh
Ika-9	Oktubre 7–8, 2003	Indonesia	Bali
Ika-10	Nobyembre 29–30, 2004	Laos	Vientiane
Ika-11	Disyembre 12–14, 2005	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-12	Enero 11–14, 2007¹	Pilipinas	Cebu
Ika-13	Nobyembre 18–22, 2007	Singapore	Singapore
Ika-14³	27 Pebrero – 1 Marso 2009 10–11 Abril 2009	Thailand	Cha Am, Hua Hin Pattaya
Ika-15	23 Oktubre 2009	Thailand	Cha Am, Hua Hin
Ika-16	8–9 Abril 2010	Vietnam	Hanoi
Ika-17	2010	Indonesia⁴	Manado
¹ Ipinagpaliban mula Disyembre 10–14, 2006.
² Nagpunong-abala ng pagtitipon nang lumiban ang Myanmar.
³ Ang pagtitipon ay binubuo ng dalawang bahagi. Ang unang bahagi ay nalipat mula 12–17 Disyembre 2008 dahil sa krisis pampolitika ng Thailand 2008. Ang ikalawang bahagi ay napigil noong Abril 11 dahil sa pagpasok ng mga demonstrador sa lugar ng pagdaraos ng pagtitipon.
⁴ Nagmungkahi ang bansang Indonesia sa bansang Brunei ng palitan na magpupunong-abala sila sa APEC (at malamang ang pagpupulong ng G20) sa 2013.

Habang nagdaraos ang ikalimang Pagtitipon sa Bangkok, nagpasiya ang mga pinúnò na magpulong nang "di-pormal" sa pagitan ng bawat pagtitipon:

Mga Pagtitipong Di-pormal ng Asean
	Petsa	Bansa	Punung-abala
Ika-1	30 Nobyembre 1996	Indonesia	Jakarta
Ika-2	14–16 Disyembre 1997	Malaysia	Kuala Lumpur
Ika-3	27–28 Nobyembre 1999	Pilipinas	Maynila
Ika-4	22–25 Nobyembre 2000	Singapore	Singapore

Ang paghahambing ng mga hanay sa mga malalaking bansa[baguhin | baguhin ang wikitext]

Organisasyon	Lawak km²	Populasyon	GDP (PPP) sa EU$	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$	Mga bansang- kasapi
UE	3.977.487	456,285,839	11,064,752	24,249	25
Asean	4,400,000	553,900,000	2,172,000	4,044	10
CSN	17,715,335	366,669,975	2,635,349	7,187	12
NAFTA	21,588,638	430,495,039	12,889,900	29,942	3
AU	29,797,500	850,000,000	1,515,000	1,896	53
Malalaking bansa					Hati ng politika
India	3,287,590	1,102,600,000	3,433,000	3,100	35
Tsina	9,596,960	1,306,847,624	7,249,000	5,200	33
EU¹	9,631,418	296,900,571	11,190,000	39,100	50
Canada¹	9,984,670	32,507,874	958,700	29,800	13
Russia	17,075,200	143,782,338	1,282,000	8,900	89

Sa taong 2003. Bughaw-puti para sa pinakamalaking halaga, lunting-puti para sa pinakamaliit, sa mga hanay na pinaghahambingan.
Pinagkunan: CIA World Factbook 2004, IMF WEO Database
¹ Mga kasapi ng NAFTA

Katayuan ng ekonomiya[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang talahanayang GDP ay nakabatay sa PPP na pinagkunan ng IMF noong Setyembre 2004.

Bansa	GDP (PPP) angaw sa EU$	GDP (PPP) bawat kapita sa EU$
Indonesia	820,543	3,661 (6)
Thailand	514,236	7,851 (4)
Pilipinas	191.849	24,652
Malaysia	271,167	10,449 (3)
Vietnam	222,345	2,685 (7)
Singapore	111,507	25,384 (1)
Myanmar	81,283	1,466 (10)
Cambodia	25,648	1,775 (9)
Laos	11,832	1,972 (8)
Brunei	5.658	15.171 (2)

Mga Lider ng ASEAN[baguhin | baguhin ang wikitext]

10 Kasapi kasama ang Kalihim-Heneral

Kao Kim Hourn, Kalihim-Heneral ng ASEAN
Hassanal Bolkiah, Sultan ng Brunei
Hun Manet, Punong Ministro ng Cambodia
Joko Widodo, Pangulo ng Indonesia
Sonexay Siphadone, Punong Ministro ng Laos
Anwar Ibrahim, Punong Ministro ng Malaysia
Min Aung Hlaing, Punong Ministro ng Myanmar
Ferdinand R. Marcos Jr., Pangulo ng Pilipinas
Lee Hsien Loong, Punong Ministro ng Singapore
Srettha Thavisin, Punong Ministro ng Thailand
Phạm Minh Chính, Punong Ministro ng Vietnam

Tingnan din[baguhin | baguhin ang wikitext]

ASEAN+ 3
Sona ng Malayang Kalakalan ng ASEAN {AFTA}
BIMP-EAGA
Pundasyong ASEAN
Watawat ng Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya
Awit ng Pagkakaisa ng ASEAN (Himno ng ASEAN)
Sagisag ng ASEAN
Palaro ng Timog Silangang Asya (SEA Games)
Talaan ng mga lungsod sa ASEAN ayon sa populasyon

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

↑ ASEAN Charter (PDF). Association of Southeast Asian Nations. p. 29. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 2015-11-09. Nakuha noong 2016-03-25. Article 34. The working language of ASEAN shall be English.
↑ "Ang Saligang Batas ng ASEAN" (PDF). Association of Southeast Asian Nations. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 10 Enero 2018. Nakuha noong 10 Enero 2018.
↑ http://www.gmanetwork.com/news/story/282707/ulatfilipino/balitangpinoy/pnoy-umalis-na-patungong-cambodia-para-sa-asean-summit-biyahe-gagastusan-ng-p11-m
↑ http://www.gmanetwork.com/news/story/266003/ulatfilipino/balitangpinoy/ilang-miyembro-ng-asean-dismayado-sa-di-paglabas-ng-summit-ng-pahayag-ukol-sa-west-phl-sea^{[patay na link]}

Mga kawing panlabas[baguhin | baguhin ang wikitext]

Opisyal na Pahina ng ASEAN
YouTube: Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)
YouTube: ASEAN Community
ASEAN Secretariat Related Sites
ASEAN Regional Forum Naka-arkibo 2013-07-25 sa Wayback Machine.
ASEAN Foundation
ASEAN Focus Group
ASEAN News Network Naka-arkibo 2005-04-27 sa Wayback Machine.

[1] ASEAN Charter (PDF). Association of Southeast Asian Nations. p. 29. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 2015-11-09. Nakuha noong 2016-03-25. Article 34. The working language of ASEAN shall be English.

[2] "Ang Saligang Batas ng ASEAN" (PDF). Association of Southeast Asian Nations. Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 10 Enero 2018. Nakuha noong 10 Enero 2018.

[3] ttp://www.gmanetwork.com/news/story/282707/ulatfilipino/balitangpinoy/pnoy-umalis-na-patungong-cambodia-para-sa-asean-summit-biyahe-gagastusan-ng-p11-m

[4] ttp://www.gmanetwork.com/news/story/266003/ulatfilipino/balitangpinoy/ilang-miyembro-ng-asean-dismayado-sa-di-paglabas-ng-summit-ng-pahayag-ukol-sa-west-phl-sea^{[patay na link]}

[1]

[2]

[3]

[4]