Pumunta sa nilalaman

Maharlika

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Bahagi ng isang serye tungkol sa
Kasaysayang Prekolonyal ng Pilipinas
Tignan din: Kasaysayan ng Pilipinas

Ang Maharlika ay isang uri ng makalumang mandirigma sa sinaunang lipunang Tagalog sa isla ng Luzon sa Pilipinas na tinatawag sa Espanyol bilang Hidalgos, at nangangahulugang malayang tao, libres o mga nakalaya sa pagka-alipin.[1] Nabibilang sila sa mas mababang uri ng maharlika tulad ng Timawa ng mga mamamayang Bisaya . Sa modernong Pilipino, gayunpaman, ang termino ay napagkakamalan na nangangahulugang "dugong bughaw" o "aristokrasya", na ang tunay na kahulugan ay limitado lamang sa namamanang antas ng Maginoo.[2]

Mga taong Tagalog mula sa Boxer Codex .

Etimolohiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang salitang maharlika ay isang salitang hiram mula sa Sanskrit na maharddhika (महर्द्धिक), isang titulo na nangangahulugang "tao ng kayamanan, kaalaman, o kakayahan". Taliwas sa mga modernong kahulugan, hindi ito tumutukoy sa naghaharing uri, kundi sa isang uri ng mandirigma (na karaniwan lamang) na mga mamamayang Tagalog, na kasing-kahulugan o katumbas ng mga Bisaya na timawa. Tulad ng timawa, ang tawag na ito ay mayroon ding mga konotasyon ng "malaya" o "pinalaya na alipin" sa parehong wikang Filipino at Malay.[1][3]

Sa ilang mga wikang Indo-Malayan, pati na rin ang mga wika sa mga lugar na Muslim sa Pilipinas, ang mga kilalang tawag na mardika, merdeka, merdeheka, at maradika ay nangangahulugang "kalayaan" o "malayang mamamayan" (taliwas sa pagka-alipin).[4] Ang salitang mandulika ng Malay, ay nangangahulugang "gobernador".[5]

Ang Merdicas (binaybay din na Mardicas o Mardikas), na ang pangalan ay nagmula sa parehong salita, ay ang mga katutubong Katoliko na naninirahan sa mga isla ng Ambon, Ternate, at Tidore ng Moluccas sa modernong-panahon na Indonesia, na naging mga Kristyano sa pananakop ng mga Portuges at Espanyol.sa mga isla ng mga misyonaryo ng Hesuwito . Karamihan ay naalipin o pinaalis sa Batavia (modernong Jakarta ) at Java nang sinakop ng Imperyong Olandes ang Ambon noong 1605. Ang natitirang mga katutubong Katoliko sa Ternate at Tidore ay muling ibinalik ng mga Espanyol sa mga pamayanan ng Ternate at Tanza, Cavite, Maynila noong 1663 nang ang mga Espanyol ay lumikas sa mga isla sa ilalim ng banta ng pagsalakay ng mga sultanatong kaalyado ng mga Olandes.[4]

Ang pangalan ng mga taong Mardijker ng Batavia ay nagmula rin mula sa parehong salita, at tinutukoy na napalayang alipin at tagapaglingkod sa ilalim panuntunang Olandes na ay bumubuo sa kalakhan ng nagsasalita ng Portuges na mga Katolikong Goans, Merdicas ng Molucca, at mga Pilipino (ang mga Pampanggo ) na nadakip ng ng mananalakay na Moro.[6][7]

Mga pinagmulan at kritikal na kasaysayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang pinakaunang paglitaw ng termino ay ang manlica na nabanggit sa Boxer Codex na may kahulugan na "malayang tao".[5] Ang tanging iba pang kontemporaryong paliwanag ng antas ng Maharlika ay sa pamamagitan ng Franciscanong prayle na si Juan de Plasencia noong ika-16 na siglo. Kinilala niya ang mga ito mula sa namamana na uri ng maharlika ng mga Tagalog (ang antas na maginoo, na kasama ang datu ). Naniniwala ang mananalaysay na si William Henry Scott na ang antas ay nagmula sa mga tagapangalaga ng may matataas na katayuan na nakapag-asawa sa may dugong maginoo o marahil ay mga labi ng mga nasakop na uri ng maharlika. Ang magkakatulad na mga mandirigma na may mataas na katayuan sa ibang mga lipunan ng Pilipinas tulad ng Bagobo at Bukidnon ay hindi nagmamana ng kanilang mga posisyon, ngunit nakuha sa pamamagitan ng kagitingan sa pakikidigma..[8][9]

Paglalarawan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang Maharlika ay isang klase ng mandirigma na mga malaya.[10] Tulad ng Timawa, sila ay mga malalayang utusan ng kanilang Datu na hindi saklaw mula sa mga buwis at pagkilala ngunit kinakailangan na magbigay ng serbisyo militar. Sa mga oras ng digmaan, ang Maharlika ay obligadong magbigay at maghanda ng mga sandata mula sa kanilang sariling gastos at sagutin ang mga panawagan ng mga Datu, saanman at kailan man, kapalit ng isang bahagi sa mga nasamsam sa giyera ( ganima ). Sinasamahan nila ang kanilang pinuno sa mga labanan bilang mga kasama at palaging binibigyan ng bahagi. Ang 1/5 ng mga nasamsam ay napupunta sa Ginoo at ang 4/5 ay ibabahagi sa mga Maharlika na lumahok, na siya naman ay maghahati sa kanilang mga pagbabahagi sa kanilang sariling mga mandirigma. Ang Maharlika ay maaari ring paminsan-minsan na magtrabaho sa mga lupain ng Datu at tumulong sa mga proyekto at iba pang mga kaganapan sa komunidad.

Hindi tulad ng Timawa, gayunpaman, ang mga Maharlika ay mas militante kaysa sa Timawa ng Kabisayaan.[8] Habang ang Maharlika ay maaaring magbago ng mga estado o antas sa pamamagitan ng pag-aasawa o sa paglilipat ng bayan tulad ng Timawa, hinihiling silang mag-daos ng isang kapistahan bilang karangalan sa kanilang kasalukuyang Datu at magbayad ng halagang mula sa anim hanggang labing walong piraso ng ginto bago sila mapalaya mula sa kanilang mga obligasyon. Sa kabaligtaran, ang Timawa ay malayang magbago ng mga antas o estado sa anumang oras, tulad ng naipakita sa pagkilos ni Rajah Humabon sa pagdating ni Ferdinand Magellan .

Modernong paggamit

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Paggamit bilang propaganda sa panahon ng rehimeng Marcos

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa panahon ng "Kilusang Bagong Lipunan" sa Pilipinas, ginamit ng dating Pangulo ng Pilipinas na si Ferdinand Marcos ang salitang Maharlika upang itaguyod ang isang pananaw ng nasyonalismong Pilipino sa ilalim ng Martial Law, hindi tama ang sinasabing kahulugan nito na tumutukoy sa sinaunang dugong bughaw na Pilipino kung saan kabilang ang mga uring aristokrata kagaya ng mga hari at prinsipe ng lipunang Pilipino. Bukod sa inirerekumenda na baguhin ang pangalan ng Pilipinas sa "Maharlika", naimpluwensyahan ni Marcos ang paggawa ng "maharlika" na isang pangalan para sa mga lansangan, gusali, mga piging, mga nayon at mga organisasyong pangkultura. Si Marcos mismo ang gumamit ng salita upang mag-pangalan ng isang lansangan, isang istasyong panghimpapawid, at isang tanggapan sa lugar ng Malacañan Palace.[2]

Nagsimula ang paggamit ni Marcos ng salitang ito ng noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig . Ipinahayag ni Marcos na nag-utos siya ng isang pangkat ng gerilya na kilala bilang Maharlika Unit. Ginamit din ni Marcos ang maharlika bilang kanyang personal nom de guerre, na inilalarawan ang kanyang sarili bilang pinaka-madaming karangalan na Filipinong gerilya laban sa Hapon noong World War II . Sa Panahon ng Martial Law sa Pilipinas, ang industriya ng pelikula ng Pilipinas ay gumawa ng isang pelikula na pinamagatang Maharlika upang ipakita ang kanyang mga "pagsasamantala sa giyera".[2][11]

Ang huli na variant ng panlilinlang na nauugnay sa rebisyunismo ni Marcos ay may maling pag-aangkin na ang buong kapuluan ng Pilipinas ay dating isang "Maharlika Kingdom," at na ang diumano'y personal na yaman ni Marcos ay nangyari dahil ang tinaguriang maharlikang pamilya ng kahariang ito ay kinuha si Marcos bilang kanilang abogado noong mga araw pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, na binayaran siya ng "192 libong toneladang ginto" para sa kanyang mga serbisyong legal. [14][15]

Paggamit sa mga Pilipinong Muslim

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sa kabila ng maling paggamit ng kahulugan nito, ang "Maharlika" bilang isang iminungkahing bagong pangalan para sa Pilipinas ay nananatiling popular sa mga Muslim na Pilipino, ang Lumad, at iba pang mga grupong etniko na nakipaglaban sa kolonisasyong Espanyol. Tinitingnan nila ang pangalang "Pilipinas" bilang isang paalala ng kolonyalista sa pamumuno ng kanilang mga dating panginoon ng kolonyal.[12][13]

Paggamit sa tanyag na kultura

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang modernong paggamit ng Maharlika ay nagpapatuloy sa orihinal na musika ng Pilipinas (OPM), lalo na sa mga liriko ng " Ako ay Pilipino ."

Ang salitang Maharlika ay ginagamit para sa semi-professional basketball na liga, ang Maharlika Pilipinas Basketball League o MPBL.

Tingnan din

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ 1.0 1.1 Scott, William Henry (1992). Looking for the Prehispanic Filipino and Other Essays in the Philippine History. Quezon City: New Day Publishers. ISBN 978-971-10-0524-5.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Paul Morrow (Enero 16, 2009). "Maharlika and the ancient class system". Pilipino Express. Nakuha noong Hulyo 18, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Morrow, Paul (16 Enero 2009). "Maharlika and the ancient class system". Pilipino Express. Nakuha noong 15 Pebrero 2019.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ 4.0 4.1 John. M. Lipski, with P. Mühlhaüsler and F. Duthin (1996). "Spanish in the Pacific" (PDF). Sa Stephen Adolphe Wurm & Peter Mühlhäusler (pat.). Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Texts, Volume 2. Walter de Gruyter. p. 276. ISBN 9783110134179.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ 5.0 5.1 Souza, George Bryan; Turley, Jeffrey Scott (2015). The Boxer Codex: Transcription and Translation of an Illustrated Late Sixteenth-Century Spanish Manuscript Concerning the Geography, History and Ethnography of the Pacific, South-east and East Asia. BRILL. pp. 121, 416. ISBN 9789004301542. Las maneras de ditados que entre ellos ay es sultan que quiere dezir rrey rraxa que quiere dezir prinçipe panguilan que quiere dezir señor de titulo urancaya que quiere dezir hombre prinçipal mantiri que quiere dezir capitan uranbaye que quiere dezir hombre bueno manlica que quiere dezir libre lascar que quiere dezir esclauo gente de guerra quiere dezir uran barca lai.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ Choudhury, Manilata (2014). "The Mardijkers of Batavia: Construction of a Colonial Identity (1619-1650)". Proceedings of the Indian History Congress. 75 (Platinum Jubilee): 901–910. JSTOR 44158475.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ Jarnagin, Laura (2011). Portuguese and Luso-Asian Legacies in Southeast Asia, 1511-2011: The making of the Luso-Asian world, intricacies of engagement. Institute of Southeast Asian Studies. pp. 136–137. ISBN 9789814345255.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ 8.0 8.1 William Henry Scott (1994). Barangay: sixteenth-century Philippine culture and society. Ateneo de Manila University Press. ISBN 9789715501354.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ Laura Lee Junker (2000). Raiding, Trading, and Feasting: The Political Economy of Philippine Chiefdoms. Ateneo de Manila University Press. p. 126–127. ISBN 9789715503471.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ Samuel K. Tan (2008). A History of the Philippines. UP Press. p. 40. ISBN 9789715425681.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ Quimpo, Nathan Gilbert. Filipino nationalism is a contradiction in terms, Colonial Name, Colonial Mentality and Ethnocentrism, Part One of Four, "Kasama" Vol. 17 No. 3 / July–August–September 2003 / Solidarity Philippines Australia Network, cpcabrisbance.org
  12. ↑ Wolfgang Bethge. "King Philipp II and the Philippines". Literary Bridge Philippines. Inarkibo mula sa orihinal noong Enero 19, 2018. Nakuha noong Nobyembre 6, 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Nathan Gilbert Quimpo (2003). "Colonial Name, Colonial Mentality and Ethnocentrism". Kasama. 17 (3).{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maharlika&oldid=2129244"