Navotas
Navotas ᜈᜊᜓᜆᜐ᜔ Lungsod ng Navotas | ||
---|---|---|
| ||
Mapa ng Kalakhang Maynila na ipinakikita ang lokasyon ng Lungsod ng Navotas. | ||
Mga koordinado: 14°40′00″N 120°56′30″E / 14.6667°N 120.9417°E | ||
Bansa | Pilipinas | |
Rehiyon | Pambansang Punong Rehiyon (NCR) | |
Distrito | Nag-iisang Distrito ng Navotas | |
Mga barangay | 18 (alamin) | |
Pagkatatag | 20 Disyembre 1827 | |
Ganap na Lungsod | Hunyo 24, 2007 | |
Pamahalaan | ||
• Punong Lungsod | Richard Gomez | |
• Pangalawang Punong Lungsod | Tobias Reynald M. Tiangco | |
• Manghalalal | 150,693 botante (2022) | |
Lawak | ||
• Kabuuan | 8.94 km2 (3.45 milya kuwadrado) | |
Populasyon (Senso ng 2020) | ||
• Kabuuan | 247,543 | |
• Kapal | 28,000/km2 (72,000/milya kuwadrado) | |
• Kabahayan | 63,167 | |
Ekonomiya | ||
• Kaurian ng kita | ika-2 klase ng kita ng lungsod | |
• Antas ng kahirapan | 3.10% (2021)[2] | |
• Kita | (2022) | |
• Aset | (2022) | |
• Pananagutan | (2022) | |
• Paggasta | (2022) | |
Sona ng oras | UTC+8 (PST) | |
Kodigong Pangsulat | 1409, 1411–1413, 1485, 1489–1490 | |
PSGC | 137503000 | |
Kodigong pantawag | 2 | |
Uri ng klima | Tropikal na monsoon na klima | |
Mga wika | wikang Tagalog | |
Websayt | navotas.gov.ph |
Ang Navotas, opisyal na Lungsod ng Navotas o Navotas City sa payak na katawagan, ay isang unang klaseng lungsod sa Kalakhang Maynila, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 247,543 sa may 63,167 na kabahayan.
Isang mahalagang komunidad ng palaisdaan ang Navotas. Nakasentro sa pagpapalaki ng isda ang karamihan sa mga kabuhayan ng mga residente dito. Nanghuhuli din ng mga isda ang ilan sa Look ng Maynila. Kilala ito sa kaniyang mga patis at bagoong at tinuturing na "Kapital sa Pangingisda ng Pilipinas." Nasa Navotas ang pinakamalaki at pinakamakabagong puwerto sa pangingisda sa Pilipinas, gayon din sa buong Timog-silangang Asya at pangatlong pinakamalaki sa Asya.
Bagamat itinatag ito noong Disyembre 20, 1827, ipinagdiriwang ng Navotas ang pagkakatatag nito tuwing Enero 16. Naging isang mataas na urbanisadong lungsod (highly urbanized city) ang Navotas noong Hunyo 24, 2007.[3]
Kabilang ang Navotas sa impormal na sub-rehiyon ng Kalakhang Maynila na CAMANAVA. Maliban sa Navotas, kabilang dito ang mga lungsod ng Caloocan, Malabon, at Valenzuela. Inaakalang laging binabaha ang lugar na ito ngunit sa katotohanan dahil ito sa pagkati ng dagat, at ilan lamang mga barangay ang apektado hinggil sa mga proyekto na inumpisahan ng parehong lokal at pambansang pamahalaan. Polusyon at labis na populasyon ang ilan lamang sa mga suliranin na sinusubukang lutasin ng pamahalaan.
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Nagsimula ang panawagan para sa paghihiwalay ng Navotas sa Tambobong (Malabon ngayon) na dating kinabilangan nito noong Disyembre 20, 1827. Noong Pebrero 16, 1859, sinama sa Navotas ang mga baryo ng San Jose at Bangculasi na dating nasa Malabon. Noong 1859 naging isang nagsasariling bayan ang Navotas. Sumama sa pamahalaang rebolusyonaryo ni Heneral Emilio Aguinaldo ang Navotas noong Agosto 6, 1898.
Isinama ang Navotas sa bagong-tatag na lalawigan ng Rizal ang Navotas noong Hunyo 11, 1901, alinsunod sa Batas Blg. 137. Sinanib muli ang Navotas sa Malabon noong 1904. Inihalal na presidente munisipal si Bernardo Dagala, isang katutubo ng Navotas. Sa pagpapatupad ng Batas Blg. 1442, muli naging isang nagsasariling bayan ang Navotas noong Enero 16, 1906. Naging lungsod ito noong Hunyo 24, 2006 sa bisa ng isang plebisito na nagpatibay ng Batas Republika Blg. 9387[4]
Ipinagdiwang ng lungsod ang sentenaryo nito noong Enero 16, 2006.
Heograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Topograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Isang baybaying lungsod ang Navotas na nasa hilagang-kanlurang bahagi ng Kalakhang Maynila. Sinasakop ng lungsod ang isang makipot na pahabang lupain na may humigit-kumulang 4.5 kilometro na kalipunang baybaying-dagat. Sa hilaga, kahati ng Navotas ang bayan ng Obando, Bulacan sa iisang hangganan, sa kahabaan ng Sapang Sukol na humihiwalay nito sa Isla Pulo. Tumatahak naman sa kahabaan ng silangang hangganan ang Ilog Binuangan, Ilog Daang Cawayan, Ilog Dampalit,
ng ng Bangculasi, Bambang ng Malabon, at ang Estero de Maypajo.
Hinahangganan ito ng Obando, Bulacan sa kahabaan ng Sapang Sukol sa hilaga; ng Lungsod ng Maynila sa timog; ng Malabon at Caloocan sa kahabaan ng Ilog Daang Binuangan, Bambang ng Bangculasi, Bambang ng Malabon, at Estero de Maypajo sa silangan; at Look ng Maynila sa kanluran.
Klima
[baguhin | baguhin ang wikitext]Datos ng klima para sa Navotas | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Buwan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Set | Okt | Nob | Dis | Taon |
Katamtamang taas °S (°P) | 29 (84) |
30 (86) |
32 (90) |
34 (93) |
33 (91) |
31 (88) |
30 (86) |
29 (84) |
29 (84) |
30 (86) |
30 (86) |
29 (84) |
30.5 (86.8) |
Katamtamang baba °S (°P) | 20 (68) |
20 (68) |
21 (70) |
23 (73) |
24 (75) |
25 (77) |
24 (75) |
24 (75) |
24 (75) |
23 (73) |
22 (72) |
21 (70) |
22.6 (72.6) |
Katamtamang presipitasyon mm (pulgada) | 7 (0.28) |
7 (0.28) |
9 (0.35) |
21 (0.83) |
101 (3.98) |
152 (5.98) |
188 (7.4) |
170 (6.69) |
159 (6.26) |
115 (4.53) |
47 (1.85) |
29 (1.14) |
1,005 (39.57) |
Araw ng katamtamang pag-ulan | 3.3 | 3.5 | 11.1 | 8.1 | 18.9 | 23.5 | 26.4 | 25.5 | 24.5 | 19.6 | 10.4 | 6.4 | 181.2 |
Sanggunian: Meteoblue [5] |
Mga barangay
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Navotas ay hinati sa 18 barangay. Itong mga barangay ay pinagsama-sama sa 2 distrito. Ibinukod bilang urbano ang lahat ng mga barangay magmula noong Marso 31, 2020.[6]
Mga barangay ng Navotas | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pangasiwaan | Populasyon | Samu't-sari | ||||||
Pangalan[7][6] | Distrito | Punong Barangay[8] | 2015[9] | 2010[10] | Change | Kodigong postal | PSGC Code[6] | Retrato |
Bagumbayan North | Una | Normita S. Santiago | 2,579 | 2,652 | −2.75% | 137503002 | ||
Bagumbayan South | Una | Gregorio C. Dela Cruz | 5,051 | 4,524 | +11.65% | 137503003 | ||
Bangkulasi (Bangculasi)[a] | Una | Virginia S. Gatbunton | 7,954 | 8,263 | −3.74% | 137503004 | ||
Daanghari | Ikalawa | Rolando B. Trinidad | 16,894 | 19,179 | −11.91% | 137503005 | ||
Navotas East | Una | Danilo O. Dela Cruz | 2,214 | 2,241 | −1.20% | 137503006 | ||
Navotas West | Una | Carlito R. Kangken | 6,108 | 8,698 | −29.78% | 137503007 | ||
NBBS Dagat-dagatan (Northbay Boulevard South) | Una | 137503015 | ||||||
NBBS Kaunlaran (Northbay Boulevard South)[b] | Una | Elvis A. Ayuda | 70,934 | 68,375 | +3.74% | 137503009 | ||
NBBS Proper (Northbay Boulevard South) | Una | 137503016 | ||||||
Northbay Boulevard North | Una | Melvin F. Manalo | 14,134 | 16,201 | −12.76% | 137503008 | ||
San Jose (Poblacion) | Ikalawa | Amos Rey C. Hechanova | 25,581 | 28,153 | −9.14% | 1485 | 137503010 | |
San Rafael Village | Una | George U. So | 3,595 | 3,530 | +1.84% | 137503011 | ||
San Roque | Ikalawa | Bernildo P. Ocampo | 19,641 | 17,916 | +9.63% | 137503012 | ||
Sipac-Almacen | Una | Antonio Brainardo P. Linang | 8,635 | 11,541 | −25.18% | 137503001 | ||
Tangos North | Ikalawa | 1489 | 137503017 | |||||
Tangos South[c] | Ikalawa | Armando C. Roque | 36,926 | 32,941 | +12.10% | 1489 | 137503013 | |
Tanza 1[d] | Ikalawa | Carlito M. De Guzman | 29,217 | 24,917 | +17.26% | 1490 | 137503014 | |
Tanza 2 | Ikalawa | 137503018 | ||||||
Lungsod ng Navotas | 249,463 | 249,131 | +0.13% | |||||
Sanggunian: Philippine Statistics Authority - Philippine Standard Geographic Code - City of Navotas - Barangays |
Mga dating barangay
[baguhin | baguhin ang wikitext]Hanggang sa taong 2018 may 14 na mga barangay ang Navotas.
- Northbay Boulevard South
Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10933,[11] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong Agosto 23, 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong Enero 5, 2018, hinati ang Northbay Boulevard South sa mga Barangay NBBS Kaunlaran, NBBS Dagat-dagatan, at NBBS Proper.[12][13]
- Tangos
Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10934,[14] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong Agosto 23, 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong Enero 5, 2018, hinati ang Tangos sa mga Barangay Tangos North at Tangos South.[12][13]
- Tanza
Sinakop ng Barangay Tanza ang pinakahilagang bahagi ng lungsod, kabilang na ang Isla Pulo na nakahiwalay sa mismong lungsod, at pinaligiran ng mga Barangay Binuangan at Salambao sa Obando, Bulacan sa hilaga, Look ng Maynila at Barangay San Roque sa kanluran, Barangay Hulong Duhat at Dampalit, Malabon sa silangan, at Barangay Tangos sa timog.
Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10935,[15] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong Agosto 23, 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong Enero 5, 2018, hinati ang Tanza sa mga Barangay Tanza 1 at Tanza 2.[12][13]
Demograpiko
[baguhin | baguhin ang wikitext]Taon | Pop. | ±% p.a. |
---|---|---|
1903 | 11,688 | — |
1918 | 13,454 | +0.94% |
1939 | 20,861 | +2.11% |
1948 | 28,889 | +3.68% |
1960 | 49,262 | +4.55% |
1970 | 83,245 | +5.38% |
1975 | 97,098 | +3.14% |
1980 | 126,146 | +5.37% |
1990 | 187,479 | +4.04% |
1995 | 229,039 | +3.82% |
2000 | 230,403 | +0.13% |
2007 | 245,344 | +0.87% |
2010 | 249,131 | +0.56% |
2015 | 249,463 | +0.03% |
2020 | 247,543 | −0.15% |
Sanggunian: PSA[9][10][16][17] |
Pamahalaan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Alkalde ng lungsod: Tobias Tiangco
Bise-Mayor: Clint Geronimo
Mga Konsehal:
Unang Distrito:
- Domingo L. Elape
- Richard S. San Juan
- Alfredo R. Vicencio
- Edgardo D. Manio
- Reynaldo A. Monroy
- Bernardo C. Nazal
Ikalawang Distrito:
- Ma. Lourdes S. Del Rosario-Tumangan
- Dan I. Ang
- Ronaldo D. Naval
- Arnel S. Lupisan
- Neil Cruz
- Carlito DR De Guzman, Jr.
Ex-officio Councilors:
- Lance Santiago (SK Federation President)
- George U. So (ABC President)
Kinatawan ng distrito: John Reynald M. Tiangco
Tala ng mga Alkalde: 1934 hanggang sa kasalukuyan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Tala ng mga alkalde ng Navotas | |||
---|---|---|---|
# | Pangalan | Umpisa | Tapos |
1 | Benjamin A. Alonzo | ||
2 | Felix R. Monroy | ||
3 | Nemesio L. Angeles | ||
4 | Felix R. Monroy | ||
5 | Tomas R. Gomez | ||
6 | Pacifico G. Javier, Sr. | ||
7 | Roberto R. Monroy | ||
8 | Felipe C. Del Rosario Sr. | ||
9 | Victor B. Javier | ||
10 | Felipe C. Del Rosario Jr. | ||
11 | Cipriano Bautista | ||
12 | Tobias Reynald M. Tiangco | ||
Lungsod ng Navotas | |||
12* | Tobias Reynald M. Tiangco | ||
13 | John Rey Tiangco | ||
14 | Tobias Reynald M. Tiangco |
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑
"Province: NCR, THIRD DISTRICT (Not a Province)". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Navotas becomes Metro Manila's newest city". Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Hunyo 2007. Nakuha noong 24 Hunyo 2007.
{{cite news}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Republic Act 9387" (PDF). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 2016-03-03. Nakuha noong 2012-11-09.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 2016-03-03 sa Wayback Machine. - ↑
"Navotas: Average Temperatures and Rainfall". Meteoblue. Nakuha noong 13 Mayo 2020.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Our Barangays". Opisyal na websayt ng Lungsod ng Navotas. Nakuha noong 22 Mayo 2020.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Archive copy". Inarkibo mula sa orihinal noong 2020-07-26. Nakuha noong 2020-05-31.
{{cite web}}
: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 2020-07-26 sa Wayback Machine. - ↑ 9.0 9.1
Census of Population (2015). "National Capital Region (NCR)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 10.0 10.1
Census of Population and Housing (2010). "National Capital Region (NCR)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "REPUBLIC ACT NO. 10933, August 23, 2017 - AN ACT DIVIDING BARANGAY NORTH BAY BOULEVARD SOUTH (NBBS) IN THE CITY OF NAVOTAS INTO THREE (3) DISTINCT AND INDEPENDENT BARANGAYS TO BE KNOWN AS BARANGAY NBBS PROPER, BARANGAY NBBS KAUNLARAN AND BARANGAY NBBS DAGAT-DAGATAN : REPUBLIC ACTS". Chan Robles Virtual Law Library. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Hulyo 2020. Nakuha noong 22 Mayo 2020.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "REPUBLIC ACT NO. 10934, August 23, 2017 - AN ACT DIVIDING BARANGAY TANGOS IN THE CITY OF NAVOTAS INTO TWO (2) DISTINCT AND INDEPENDENT BARANGAYS TO BE KNOWN AS BARANGAYS TANGOS NORTH AND TANGOS SOUTH : REPUBLIC ACTS". Chan Robles Virtual Law Library. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Hulyo 2020. Nakuha noong 22 Mayo 2020.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "REPUBLIC ACT NO. 10935, August 23, 2017 - AN ACT DIVIDING BARANGAY TANZA IN THE CITY OF NAVOTAS INTO TWO (2) DISTINCT AND INDEPENDENT BARANGAYS TO BE KNOWN AS BARANGAY TANZA 1 AND BARANGAY TANZA 2 : REPUBLIC ACTS". Chan Robles Virtual Law Library. Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Hulyo 2020. Nakuha noong 17 Marso 2020.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Censuses of Population (1903–2007). "National Capital Region (NCR)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.
{{cite ensiklopedya}}
: CS1 maint: url-status (link) - ↑
"Province of Metro Manila, 3rd (Not a Province)". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.
{{cite web}}
: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga Kawing Panlabas
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Opisyal na Websayt ng Pamahalaan ng Navotas
- Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.
Maling banggit (May <ref>
tag na ang grupong "lower-alpha", pero walang nakitang <references group="lower-alpha"/>
tag para rito); $2