Aluminyo

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Alumino)
Aluminyo, 13Al
Aluminyo
Bigkas sa Ingles
Alternatibong pangalan sa Inglesaluminum
Hitsurasilvery gray metallic
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Al)
  • 26.9815384±0.0000003
  • 26.982±0.001 (pinaikli)[1]
Aluminyo sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson
B

Al

Ga
magnisyoaluminyosilikon
Atomikong bilang (Z)13
Pangkatpangkat 13 (grupong boro)
Peryodoperyodo 3
Bloke  p-bloke
Konpigurasyon ng elektron[Ne] 3s2 3p1
Mga elektron bawat kapa2, 8, 3
Katangiang pisikal
Pase sa STPsolido
Punto ng pagkatunaw933.47 K ​(660.32 °C, ​1220.58 °F)
Punto ng pagkulo2743 K ​(2470 °C, ​4478 °F)
Densidad (malapit sa r.t.)2.70 g/cm3
kapag likido (sa m.p.)2.375 g/cm3
Init ng pusyon10.71 kJ/mol
Init ng baporisasyon284 kJ/mol
Molar na kapasidad ng init24.20 J/(mol·K)
Presyon ng singaw
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 1482 1632 1817 2054 2364 2790
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon−2, −1, 0,[2] +1,[3] +2,[4] +3 (isang anpoterong oksido)
ElektronegatibidadEskala ni Pauling: 1.61
Mga enerhiyang ionisasyon
  • Una: 577.5 kJ/mol
  • Ikalawa: 1816.7 kJ/mol
  • Ikatlo: 2744.8 kJ/mol
  • (marami pa)
Radyong atomikoemperiko: 143 pm
Radyong Kobalente121±4 pm
Radyong Van der Waals184 pm
Color lines in a spectral range
Mga linyang espektral ng aluminyo
Ibang katangian
Likas na paglitawprimordiyal
Kayarian ng krystalface-centered cubic (fcc)
Face-centered cubic crystal structure for aluminyo
Bilis ng tunog manipis na bara(rolled) 5000 m/s (sa r.t.)
Termal na pagpapalawak23.1 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Termal na konduktibidad237 W/(m⋅K)
Elektrikal na resistibidad26.5 nΩ⋅m (at 20 °C)
Magnetikong pagsasaayosparamagnetic[5]
Molar na magnetikong susseptibilidad+16.5×10−6 cm3/mol
Modulo ni Young70 GPa
Modulo ng tigas26 GPa
Bultong modulo76 GPa
Rasyo ni Poisson0.35
Eskala ni Mohs sa katigasan2.75
Subok sa katigasan ni Vickers160–350 MPa
Subok sa katigasan ni Brinell160–550 MPa
Bilang ng CAS7429-90-5
Kasaysayan
Pagpapangalanfrom alumine, obsolete name for alumina
PrediksyonAntoine Lavoisier (1782)
PagkakatuklasHans Christian Ørsted (1824)
Pinangalan ni/ngHumphry Davy (1812[a])
Pangunahing isotopo ng aluminyo
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto
26Al trace 7.17×105 y β+ 26Mg
ε 26Mg
γ
27Al 100% matatag
Kategorya Kategorya: Aluminyo

Ang aluminyo (Ingles: aluminum) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong Al at nagtataglay ng atomikong bilang 13.

(atomikong timbang = 26.98, punto ng pagkatunaw = 660.2 °C, punto ng pagkulo = 2,467 °C, ispesipikong grabidad = 2.69, V = 3, simbolo: Al, malaking A na sinundan ng maliit na L) ay isang metalikong elemento na maputi ang kulay at katulad ng pilak. Ito ang elementong itinuturing na pinakarami ang bilang sa balat ng lupa, bagaman natatagpuang nakalangkap sa iba pang mga elemento. Natuklasan ito ni Hans Christian Ørsted noong 1825. Ginagamit ito sa pag-gawa ng mga kasangkapang magagaan, hindi kalawangin, at matitibay o matitigas, katulad halimbawa ng sa kaldero at sa bubong ng bahay.[6]

Talababa[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. Davy's 1812 written usage of the word aluminum was predated by other authors' usage of aluminium. However, Davy is often mentioned as the person who named the element; he was the first to coin a name for aluminium: he used alumium in 1808. Other authors did not accept that name, choosing aluminium instead. See below for more details.

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang wikitext]

  1. "Standard Atomic Weights: Aluminium". CIAAW. 2017.
  2. Unstable carbonyl of Al(0) has been detected in reaction of Al2(CH3)6 with carbon monoxide; see Sanchez, Ramiro; Arrington, Caleb; Arrington Jr., C. A. (December 1, 1989). "Reaction of trimethylaluminum with carbon monoxide in low-temperature matrixes". American Chemical Society. 111 (25): 9110-9111. doi:10.1021/ja00207a023.
  3. Dohmeier, C.; Loos, D.; Schnöckel, H. (1996). "Aluminum(I) and Gallium(I) Compounds: Syntheses, Structures, and Reactions". Angewandte Chemie International Edition. 35 (2): 129–149. doi:10.1002/anie.199601291.
  4. D. C. Tyte (1964). "Red (B2Π–A2σ) Band System of Aluminium Monoxide". Nature. 202 (4930): 383. Bibcode:1964Natur.202..383T. doi:10.1038/202383a0. S2CID 4163250.
  5. Lide, D. R. (2000). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (81st pat.). CRC Press. ISBN 0849304814.
  6. Gaboy, Luciano L. Aluminum, aluminyo - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.