Aserbayan

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Rayon ng Balakan)
Jump to navigation Jump to search
Para sa ibang gamit, tingnan ang Aserbayan (paglilinaw).
Republika ng Aserbayan

Azərbaycan Respublikası
Three equally sized horizontal bands of blue, red, and green, with a white crescent and an eight-pointed star centered in the red band
Watawat
Sagisag ng Aserbayan
Sagisag
Awit: 
Kinaroroonan ng Azerbaijan.
Kinaroroonan ng Azerbaijan.
Kabisera
at pinakamalaking lungsod
Baku
Wikang opisyalAseri
KatawaganAzerbaijani
PamahalaanDominant-party presidential republic
• Pangulo
Ilham Aliyev
Ali Asadov
LehislaturaPambansang Kapulungan
Pagkakabuo
28 Mayo 1918
28 Abril 1920
• Kasarinlan mula
sa Unyong Sobyet
30 Agosto 1991 (nagpahayag)
Oktubere 18, 1991 (kasarinlan)
Lawak
• Kabuuan
86,600 km2 (33,400 mi kuw) (ika-114)
• Katubigan (%)
1.6
Populasyon
• Pagtataya sa 2015
9,624,900[1] (ika-89)
• Kapal
105.8/km2 (274.0/sq mi) (ika-103)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2015
• Kabuuan
$168.4 bilyon[2]
• Bawat kapita
$17,500[2]
KDP (nominal)Pagtataya sa 2015
• Kabuuan
$87.763 bilyon[2]
• Bawat kapita
$9,278[2]
Gini  (2008)33.7[3]
katamtaman
HDI (2013)0.747[4]
mataas · ika-76
SalapiManat (₼) (AZN)
Sona ng orasAZT (UTC+04)
• Tag-init (DST)
UTC+5
Gilid ng pagmamanehokanan
Kodigong pantelepono994
Internet TLD.az
  1. Walang bansang kumikilala sa Republikang Nagorno-Karabakh at ito'y isang de facto na malayang bansa lamang, at itinuturing na bahagi pa rin ng Azerbaijan.

Ang Aserbayan (pagbigkas: /á•zër•bay•ján/, Aseri: Azərbaycan), opisyal na Republika ng Aserbayan (Aseri: Azərbaycan Respublikası), ay isang transkontinental na bansa sa Caucasus, matatagpuan ito kung saan nagtatagpo ang Silangang Europa at Kanlurang Asya.[A 1] Sa kanluran nito matatagpuan ang Dagat Caspian, Rusya sa hilaga, Georgia, Armenia sa kanluran, at Iran. Ang eksklabe naman ng Nakhchivan ay napalilibutan ng Armenia sa hilaga at silangan, Iran sa timog at kanluran, at Turkey sa hilagang-kanluran.

Nagpahayag ng kasarinlan ang Azerbaijan Democratic Republic noong 1918 at naging kauna-unahang demokratiko at sekular na bansang may mayoryang-Muslim.[9][10] Ito rin ang unang bansang may mayoryang-Muslim, kasunod ng Ehipto na nagkaroon ng mga opera, teatro, at mga modernong unibersidad.[11] Isinanib ito sa Unyong Sobyet noong 1920 bilang Aserbayan Soviet Socialist Republic.[12][13] Noong 30 Agosto 1991, nagpahayag ng kasarinlan ang Aserbayan,[14] bago opisyal na buwagin ang Unyong Sobyet. Noong Setyembre 1991, ang pinagtatalunang rehiyon ng Nagorno-Karabakh na may mayoryang-Armenian ay nagsulong ulit ng kanilang hangarin na magkaroon ng hiwalay na estado na Nagorno-Karabakh Republic.[15] Epektibong nagsasarili ang rehiyon mula sa simula ng Digmaang Nagorno-Karabakh noong 1991, subalit ito ay kinikilalang bahagi ng Aserbayan hanggang sa magkaroon ng pinal na solusyon sa katayuan nito sa pamamagitan ng negosasyon na isasagawa ng OSCE.[16][17][18]

Heograpiya[baguhin | baguhin ang batayan]

Pangunahing lathalain: Heograpiya ng Aserbayan

Politika[baguhin | baguhin ang batayan]

Mga paghahating pang-administratibo[baguhin | baguhin ang batayan]

Pangunahing lathalain: Mga paghahating pang-administratibo ng Aserbayan

Ang Aserbayan ay nahahati sa sampung rehiyong pang-ekonomika, 66 na rayon (rayonlar, mag-isa rayon) at 77 na lungsod (şəhərlər, mag-isa şəhər) na kung saan ang 11 ay nasa direktang pamamahala ng republika.[19] Dagdag pa rito, kasama sa Aserbayan ang Nagsasariling Republika (muxtar respublika) ng Awtonomong Republika ng Nakhichevan.[20]

Rehiyong Pang-Ekonomika ng Absheron
Rehiyong Pang-Ekonomika ng Aran
Rehiyong Pang-Ekonomika ng Daghlig
Ganja-Gazakh
Guba-Khachmaz
Kalbajar-Lachin
Lankaran
Nakhchivan
Shaki-Zaqatala
Yukhari Garabakh
Nahahati ang Aserbayan sa 10 pang-ekonomika

Paalala: Ang mga lungsod na nasa direktang pamamahala ng republika ay naka-italisado.

Talababaan[baguhin | baguhin ang batayan]

  1. ↑ Bagaman malimit na naihahanay sa Europa, ang Azerbaijan ay itinuturing sa pangkalahatan na matatagpuan sa Kanlurang Asya at ang hilagang bahagi nito'y nahahati ng Greater Caucasus na kinikilalang hangganan ng Asya at Europa. Isinasama ng United Nations ang Azerbaijan sa Kanlurang Asya,[5] samantalang ang ilang lathalain gaya ng CIA World Factbook ay isinasama ito sa Timog-kanlurang Asya;[6] ayon naman sa Encyclopædia Britannica, ito at ang Georgia ay nasa Asya,[7] habang napapabilang ito sa Europa ayon sa Worldatlas.com.[8]

Mga sanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]

  1. ↑ azadlıq saytı: demoqrafik vəziyyət – xəbərin yayınlanma tarixi: 11 iyun 2015
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Azerbaijan". International Monetary Fund. Kinuha noong 7 Setyembre 2014.
  3. ↑ "Gini Index". World Bank. Kinuha noong 2 March 2011.
  4. ↑ "Human Development Index, 2012 Update". United Nations. 2011. Tinago mula orihinal hanggang 21 Enero 2012. Kinuha noong 15 June 2012.
  5. ↑ "Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings" (sa Ingles). United Nations. 31 Oktubre 2013. Kinuha noong 3 Nobyembre 2015.
  6. ↑ "Azerbaijan". The World Factbook (sa Ingles). Central Intelligence Agency. 28 Oktubre 2015. Tinago mula orihinal hanggang 9 Hulyo 2016. Kinuha noong 3 Nobyembre 2015.
  7. ↑ Silaev, Evgeny Dmitrievich (3 Nobyembre 2015). "Azerbaijan". Encyclopædia Britannica (sa Ingles).
  8. ↑ "Azerbaijan" (sa Ingles). Worldatlas.com. Kinuha noong 3 Nobyembre 2015.
  9. ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition (sa Ingles). Columbia University Press. ISBN 978-0-231-07068-3.
  10. ↑ Schulze, Reinhard (2000). A Modern History of the Islamic World (sa Ingles). I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-822-9.
  11. ↑ Cornell, Svante E. (2006). The Politicization of Islam in Azerbaijan (sa Ingles). Silk Road Paper. pa. 124, 222, 229, 269–270.
  12. ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. pa. 69, 133. ISBN 978-0-231-07068-3.
  13. ↑ Pipes, Richard (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (ika-2nd (na) edisyon). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. pa. 218–220, 229. ISBN 978-0-674-30951-7.
  14. ↑ King, David C. (2006). Azerbaijan (sa Ingles). Marshall Cavendish. pa. 27. ISBN 978-0761420118.
  15. ↑ Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus. New York: New York University Press. pa. 168. ISBN 978-0814797099.
  16. ↑ "Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года" (sa Ruso). United Nations. Kinuha noong 4 Enero 2011.
  17. ↑ "Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года" (sa Ruso). United Nations. Kinuha noong 4 Enero 2011.
  18. ↑ "Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года" (sa Ruso). United Nations. Kinuha noong 4 Enero 2011.
  19. ↑ "The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, Administrative and territorial units of Azerbaijan Republic". Azstat.org. Tinago mula sa orihinal mula 2011-05-12. Kinuha noong 2011-05-22.
  20. ↑ CIA The World Factbook, Azerbaijan Naka-arkibo 2014-07-29 sa Wayback Machine. 2013

 CIS

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aserbayan&oldid=1946264"