Pumunta sa nilalaman

Posporo (elemento)

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
(Idinirekta mula sa Pospora)
Phosphorus, 00P
Phosphorus
Bigkas /ˈfɒsfərəs/ (FOS-fər-əs)
Allotropesputi, pula, biyoleta, itim at iba pa (mga alotropo ng posporo)
AppearanceColourless, waxy white, yellow, scarlet, red, violet, black
Standard atomic weight Ar°(P)
  • 30.973761998±0.000000005
  • 30.974±0.001 (pinaikli)[1][2]
Abundance
in the Earth's crust5.2 (taking silicon as 100)
Phosphorus sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson
N

P

As
siliconphosphorussulfur
Group15
Period3
Block  p-block
Electron configuration[Ne] 3s2 3p3
Electrons per shell2, 8, 5
Physical properties
Phase at STPsolid
Density (near r.t.)white: 1.823 g·cm−3
red: ≈ 2.2–2.34 g·cm−3
violet: 2.36 g·cm−3
black: 2.69 g/cm3
Heat of fusionwhite: 0.66 kJ/mol
Heat of vaporisationwhite: 51.9 kJ/mol
Molar heat capacitywhite: 23.824 J/(mol·K)
Vapour pressure (white)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 279 307 342 388 453 549
Vapour pressure (red, b.p. 431 °C)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 455 489 529 576 635 704
Atomic properties
Oxidation states−3, −2, −1, 0,[3] +1,[4] +2, +3, +4, +5 (isang katamtamang asidikong oksido)
ElectronegativityPauling scale: 2.19
Ionisation energies
  • 1st: 1011.8 kJ/mol
  • 2nd: 1907 kJ/mol
  • 3rd: 2914.1 kJ/mol
  • (more)
Covalent radius107±3 pm
Van der Waals radius180 pm
Color lines in a spectral range
Mga linyang espektral ng phosphorus
Other properties
Natural occurrenceprimordiyal
Crystal structurebody-centred cubic (bcc)
Bodycentredcubic crystal structure for phosphorus
Thermal conductivitywhite: 0.236 W/(m⋅K)
black: 12.1 W/(m⋅K)
Magnetic orderingwhite, red, violet, black: diamagnetic[5]
Molar magnetic susceptibility−20.8·10−6 cm3/mol (293 K)[6]
Bulk moduluswhite: 5 GPa
red: 11 GPa
CAS Number7723-14-0 (red)
12185-10-3 (white)
History
DiscoveryHennig Brand (1669)
Recognised as an element byAntoine Lavoisier[7] (1777)
Isotopes of phosphorus
Template:infobox phosphorus isotopes does not exist
Kategorya Kategorya: Phosphorus
| references

Ang posporo (Ingles: phosphorus) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong P at nagtataglay ng atomikong bilang 15.

Isang multivalent na hindi metal na kabilang sa grupo ng nitroheno, ang posporo ay kadalasang matatagpuan sa mga di-organikong batong phosphate. Ang Elementong posporo ay may dalawang uring laganap - puting posporo at pulang posporo. Bagamat ang ibig-sanihin ng salitang "phosphorescence" ay lumiwanag matapos ang pag-ilaw, mula sa salitang posporo, ang ilaw ng posporo ay nagmumula sa pag-o-oksihena ng puti-(ngunit di pula)-ng posporo at dapat tinatawag na chemiluminescence.

Dahil sa mataas nitong reaktibidad, ang posporo ay hindi kailanman nahahanap bilang malayang elemento sa kalikasan ng Daigdig. Ang kaunaunahang uri ng posporo (puting posporo, noong 1669) ay naglabas ng mahinang ilaw matapos matamaan ng oksiheno— kaya't binansagan itong (mula sa mitolohiyang Griyego) Φωσφόρος, na ang ibig-sabihin ay "tagadala ng liwanag" (wikang Latin: Lucifer), na sinasagisag ang "Tala ng Umaga", ang planetang Venus.

Ang posporo ay bahagi ng DNA, RNA, ATP, pati na ang lipidong-posporo na bahagi ng mga cell membranes. Ito ay isang esensyal na elemento para sa lahat ng buhay na cell. Karaniwan din itong makikita sa mga pataba, pulbura, kremang pansipilyo, pestecide, mga sabon panglaba, at siyempre, sa mga posporo mismo.

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. "Standard Atomic Weights: Phosphorus" (sa wikang Ingles). CIAAW. 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; Böhlke, John K.; Chesson, Lesley A.; Coplen, Tyler B.; Ding, Tiping; Dunn, Philip J. H.; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Meijer, Harro A. J. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (sa wikang Ingles). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. Wang, Yuzhong; Xie, Yaoming; Wei, Pingrong; King, R. Bruce; Schaefer, Iii; Schleyer, Paul v. R.; Robinson, Gregory H. (2008). "Carbene-Stabilized Diphosphorus". Journal of the American Chemical Society (sa wikang Ingles). 130 (45): 14970–1. doi:10.1021/ja807828t. PMID 18937460.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry (sa wikang Ingles). 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. Lide, D. R., pat. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ika-86th (na) edisyon). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5. Inarkibo mula sa orihinal noong 2011-03-03. Nakuha noong 2018-09-26.{{cite book}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. cf. "Memoir on Combustion in General" Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)
  8. Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)