San Pablo, Laguna
 | Marami pong problema ang artikulong ito. Tulungang mapabuti po ito o di kaya'y talakayin ang mga problemang nakasaad sa pahina ng usapan nito.
|
San Pablo ᜐᜈ̟ ᜉᜊ̟ᜎ̥ Lungsod ng San Pablo | |
|---|---|
 | |
 Mapa ng Laguna, na nagpapakita sa Lungsod ng San Pablo. | |
 | |
.svg)  San Pablo Lokasyon sa Pilipinas | |
| Mga koordinado: 14°04′12″N 121°19′30″E / 14.07°N 121.325°E | |
| Bansa |  Pilipinas |
| Rehiyon | Calabarzon (Rehiyong IV-A) |
| Lalawigan | Laguna |
| Distrito | Pangatlong Distrito ng Laguna |
| Mga barangay | 80 (alamin) |
| Ganap na Lungsod | 7 Mayo 1940 |
| Pamahalaan | |
| • Punong Lungsod | Loreto Amante |
| • Manghalalal | 149,952 botante (2022) |
| Lawak | |
| • Kabuuan | 197.56 km2 (76.28 milya kuwadrado) |
| Populasyon (Senso ng 2020) | |
| • Kabuuan | 285,348 |
| • Kapal | 1,400/km2 (3,700/milya kuwadrado) |
| • Kabahayan | 70,979 |
| Ekonomiya | |
| • Kaurian ng kita | ika-1 klase ng kita ng lungsod |
| • Antas ng kahirapan | 6.61% (2021)[2] |
| • Kita | (2022) |
| • Aset | (2022) |
| • Pananagutan | (2022) |
| • Paggasta | (2022) |
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) |
| Kodigong Pangsulat | 4000 |
| PSGC | 043424000 |
| Kodigong pantawag | 49 |
| Uri ng klima | Tropikal na monsoon na klima |
| Mga wika | wikang Tagalog |
Ang Lungsod ng San Pablo ay isang ikalawang klaseng lungsod sa Laguna. Ito ay tinatawag rin na "Lungsod ng Pitong Lawa", dahil sa pitong mga lawang makikita rito, ang Sampalok, Palakpakin, Yambo, Bunot, Pandin, Muhikap at Calibato. Ito ay isa sa mga pinakamatandang lungsod sa Pilipinas. Ang Lungsod ng San Pablo ay naging bahagi ng Bay. Noong 1756, nilipat ito sa Batangas ngunit isinauli ito sa Laguna noong 1883. Noong 1940, sa bisa ng pagpasa ng Batas Komonwelt Blg. 920, naging isa ito sa mga lungsod sa Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 285,348 sa may 70,979 na kabahayan.
Ang lungsod ay mas kilalang kilala bilang "City of Seven Lakes" (Tagalog: Lungsod ng Pitong Lawa), na tumutukoy sa Pitong Lawa ng San Pablo: Lake Sampaloc (o Sampalok), Lake Palakpakin, Lake Bunot, Lakes Pandin at Yambo, Lake Muhikap, at Lake Calibato.
Ang San Pablo ay bahagi ng Roman Catholic Archdiocese ng Lipa mula pa noong 1910. Noong 28 Nobyembre 1967, ito ay naging isang independiyenteng diyosesis at naging Roman Catholic Diocese ng San Pablo.
Kasaysayan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang pinakamaagang tala ng kasaysayan ng San Pablo ay nagsimula pa noong mga panahon bago ang Espanyol nang ang apat na malalaking baryo na nakagapos ng Mount Makiling ay sumulat ng "Sampalok". Noong 1571, ang unang tropa ng Espanya sa ilalim ni Kapitan Juan de Salcedo ay dumating sa upland village ng Sampaloc, na naging isang parokya noong 1586, at pagkatapos ay isang munisipalidad noong 1647, at pinalitan ng pangalan na "San Pablo de Los Montes" bilang parangal kay Saint Paul the Unang Ermitanyo. Noong 1756, inilagay ito sa ilalim ng hurisdiksyon ng lalawigan ng Batangas ngunit ibinalik noong 1883 sa Laguna.
Noong 1899, isang pamahalaang munisipal ang itinatag, kasama si Atty Innocente Martinez bilang pangulo ng munisipyo. Si Marcos Paulino ay nahalal na munisipal na pangulo noong 1902 nang maitatag ang pamahalaang sibil. Mula 1926 hanggang 1940, ang mga mamamayan ng San Pablo ay nagtrabaho para sa kalayaan nito mula sa lalawigan ng Laguna. Noong 7 Mayo 1940, ang Charter Bill na na-sponsor ni Assemblyman Tomas D. Dizon ay naaprubahan ng pangulo na si Manuel L. Quezon. Ang panukalang batas ay nakilala bilang City Charter ng San Pablo o Commonwealth Act No. 520 - naaprubahan ng pangulo na si Manuel L. Quezon.
Ang lungsod ay pinasinayaan noong 30 Marso 1941, kasama si Dr. Potenciano Malvar, isang dating gobernador ng Laguna, bilang alkalde ng lungsod na hinirang ng pangulong Manuel L. Quezon. Sumunod sa kanya noong 1941 bilang isang itinalagang alkalde ay si Dr. Manuel Quisumbing, na sinundan naman ni Tomas D. Dizon noong 1943 bilang isang itinalagang alkalde. Ang mga sumunod na alkalde ay nahalal pagkatapos ng 1955.
Makasaysayang mga milyahe
[baguhin | baguhin ang wikitext]1571 - Pagdating ng mga tropa ng Espanya sa ilalim ni Juan de Salcedo sa nayon ng Sampalok (Sampaloc). 1586 - Ang Sampalok (Sampaloc) ay ginawang isang parokya. 1647 - Ang Sampalok (Sampaloc) ay binago sa isang munisipalidad at pinalitan ng pangalan na "San Pablo de los Montes". Si Bartolome Maghayon, ang unang governadorcillo 1734 - Ang parokya ng San Pablo ay nasa ilalim ng kontrol ng mga Franciscan. 1756 - Inilagay sa ilalim ng hurisdiksyon ng Lalawigan ng Batangas. 1883 - Bumalik sa Lalawigan ng Laguna. 1902 - Si Innocentes Martinez, unang hinirang na munisipal na pangulo at si Don Marcos Paulino ay nahalal na unang pangulo ng munisipyo sa ilalim ng Panahon ng Amerika. 1940 - Pag-apruba ng Commonwealth (Batas) 520 o Charter ng Lungsod ng San Pablo kasama si Dr. Potenciano Malvar bilang unang hinirang na alkalde ng lungsod. 1955 - Inilagay ang kauna-unahang inihalal na alkalde ng lungsod na si Cipriano B. Colago. Gitna ng ika-20 siglo - Minarkahan ang panimulang panahon ng munisipalidad sa isang unang klase na lungsod sa Laguna na nailalarawan ng maraming mga pagpapaunlad sa komersyo at mga pagpapaunlad ng kalikasan ng maraming mga lugar. Ang pag-convert nito sa mga resort at lugar ng libangan, kapwa para sa lokal at internasyonal na turismo.
Heograpiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang San Pablo ay may cool na klima dahil sa lokasyon nito. Matatagpuan ito sa paanan ng tatlong bundok: Mount Banahaw, Mount Makiling at ang Sierra Madre Mountains. Ang mga bundok na ito ay hindi lamang nagbibigay ng mga atraksyon para sa industriya ng turismo (tulad ng talon) at mga mapagkukunan ng maraming mga produktong nakabatay sa kagubatan, ngunit nagsisilbing tagapangasiwa din para sa malinis na hangin. Matatagpuan ito sa 82 na kilometro (51 mi) timog-silangan ng Maynila sa pamamagitan ng Alaminos, Laguna, 35 kilometro (22 mi) timog-kanluran ng Santa Cruz, Laguna sa pamamagitan ng Calauan, Laguna at 50 kilometro (31 mi) hilagang-kanluran ng Lungsod ng Lucena, Quezon.
Ang lupa nito ay angkop para sa mga naghahanap ng oportunidad sa agrikultura at hortikultura na bigay ng yaman at pagkamayabong. Ang iba`t ibang mga barangay ay may taniman ng niyog, prutas ng lanzones - Lansium parasiticum plantation at rambutan fruit tree plantation - Rambutan. Ang lugar ay mayaman sa mga halaman ng orchid.
Klima
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang mga nagaganap na kondisyon ng klimatiko sa munisipalidad ay ikinategorya sa basa at tuyong panahon.
| Climate data for San Pablo City, Laguna | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Month | Jan | Feb | Mar | Apr | May | Jun | Jul | Aug | Sep | Oct | Nov | Dec | Year |
| Average high °C (°F) | 26
(79) |
27
(81) |
29
(84) |
31
(88) |
31
(88) |
30
(86) |
29
(84) |
28
(82) |
28
(82) |
28
(82) |
28
(82) |
26
(79) |
28
(83) |
| Average low °C (°F) | 20
(68) |
20
(68) |
20
(68) |
21
(70) |
23
(73) |
24
(75) |
23
(73) |
23
(73) |
23
(73) |
22
(72) |
22
(72) |
21
(70) |
22
(71) |
| Average precipitation mm (inches) | 52
(2.0) |
35
(1.4) |
27
(1.1) |
27
(1.1) |
82
(3.2) |
124
(4.9) |
163
(6.4) |
144
(5.7) |
145
(5.7) |
141
(5.6) |
100
(3.9) |
102
(4.0) |
1,142
(45) |
| Average rainy days | 12.0 | 8.1 | 8.8 | 9.7 | 17.9 | 22.6 | 26.2 | 24.5 | 24.6 | 22.0 | 16.7 | 14.9 | 208 |
| Source: Meteoblue | |||||||||||||
Mga barangay
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Lungsod ng San Pablo ay nahahati sa 80 mga barangay.
|
|
|
|
Mga opisyal ng lungsod
[baguhin | baguhin ang wikitext]
Konsehal:
|
Demograpiko
[baguhin | baguhin ang wikitext]| Taon | Pop. | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1903 | 22,612 | — |
| 1918 | 31,399 | +2.21% |
| 1939 | 46,311 | +1.87% |
| 1948 | 50,435 | +0.95% |
| 1960 | 70,680 | +2.85% |
| 1970 | 105,517 | +4.08% |
| 1975 | 116,607 | +2.02% |
| 1980 | 131,655 | +2.46% |
| 1990 | 161,630 | +2.07% |
| 1995 | 183,757 | +2.43% |
| 2000 | 207,927 | +2.68% |
| 2007 | 237,259 | +1.84% |
| 2010 | 248,890 | +1.76% |
| 2015 | 266,068 | +1.28% |
| 2020 | 285,348 | +1.39% |
| Sanggunian: PSA[3][4][5][6] | ||
Ayon sa senso noong 2010, mayroon itong populasyon na 248,890 katao, [9] hanggang 237,259 katao at 44,166 na kabahayan sa senso noong 2007. Kamakailan, dahil sa kalapitan nito sa Metro Manila, naabutan ito ng Calamba noong senso noong 1990. Sumunod ang San Pedro noong 1995, pagkatapos ay ang Santa Rosa at Biñan noong 2007, at Cabuyao noong 2015.
Ethnicity at Wika
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang wikang sinasalita sa lungsod at ang midyum ng pagtuturo sa mga paaralan ay Ingles at Filipino, na kilala rin bilang Tagalog sa lugar na ito.
Ekonomiya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Turismo at libangan
[baguhin | baguhin ang wikitext]Ang Pitong Lawa ng San Pablo, pitong mga lawa ng bunganga na nakakalat sa buong lungsod, ay may maraming henerasyon na nagkaloob ng pagkain at pangkabuhayan, paglilibang at pahinga para sa mga mamamayan ng lungsod. Isang mataong lungsod ng kalakalan at komersyo, ito rin ay isang sentro ng edukasyon at pag-aaral sa mga paaralan, kolehiyo, at mga institusyon ng pagsasanay.
Lawa Sampaloc Ang Lake Sampaloc, na matatagpuan sa likuran ng City Hall, ay ang pinakabatang lawa ng bunganga sa bukid ng bulkan ng San Pablo at ang pinakamalaki sa pitong lawa ng lungsod - Pitong Lawa ng San Pablo. Lake Bunot (Coconut husk Lake) Lake Calibato Twin Lakes - Lakes Pandin at Yambo Lake Palakpakin Lake Muhikap Ang Hacienda Escudero Plantation Resort Town ay ang pinakamalaking planong pamumuhunan sa pamayanan sa lungsod na sumasaklaw sa 415 hectares. Ang resort ay mayaman ng taniman ng niyog, at nagbibigay ng matahimik na mga awiting Pilipino at Bayanihan Dances (Folk Dances).
Ang Public Playground at Sampalok Lake (Katuparan ng Pangarap: Fulfillment of Dreams) ay isang pampublikong palaruan sa lungsod na itinayo noong termino ng alkalde na si Atty. Ang Zacarias Africa Ticzon, na pinagbuti rin ang mga lugar ng turismo sa paligid ng Lake Sampaloc, malapit sa munisipal na City Hall. Ang parehong mga lugar ay nagsisilbing kanlungan para sa palakasan, at libangan. Dahil dito ang lugar para sa turismo ay hinimok ang maliliit na negosyo para sa mga restawran ng mga katutubong pinggan na nagbibigay ng mga bisita sa lugar. Ito ay dramatikong nag-ambag ng kita para sa lungsod.
Ang Komikero Komiks Museum, isang museo na brick-and-mortar na inilaan upang maipakita ang mayamang kasaysayan ng mga graphic novel at comic book ng Pilipinas, at ang talento ng mga kilalang artista sa larangan, [11] nagtatampok ng orihinal na sining mula sa mga pinuno ng industriya ng comic book ng Pilipinas kabilang ang Alfredo Alcala, Francisco Coching, Alex Niño, Steve Gan, Nestor Redondo, Tony Velasquez, Hal Santiago, at Gerry Alanguilan. Si Alanguilan mismo ang nag-curate ng museo hanggang sa kanyang pagkamatay noong 2019.
Negosyo, commerce, at industriya
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sa pagtatapos ng ika-20 siglo at pagsisimula ng ika-21 siglo, ang pag-unlad na pang-ekonomiya ay lumipat mula sa San Pablo patungong kanlurang Laguna. Ang San Pedro, Biñan, Santa Rosa, Cabuyao, Calamba, Los Baños, at Santa Cruz ay nakaranas ng mabilis na pag-unlad na pang-ekonomiya na dinala ng mga lokal at dayuhang pamumuhunan, ang mabilis na paglaki ng mga yutang pang-industriya at mga sona ng pagproseso ng pag-export, at paglalagay ng mga pangunahing institusyon sa mga lugar na iyon. , Ang Lungsod ng San Pablo ay naiwan at nanatiling isang medyo maunlad na pamayanan ng tirahan.
Sentro ng Lungsod ng San Pablo Sa kabila ng katotohanang ang lungsod ay bahagyang naantig ng kaunlaran sa ekonomiya, ipinagmamalaki ng Lungsod ng San Pablo ang sarili bilang isang potensyal na patutunguhang eco-turismo sa lalawigan. Gayunpaman, dahil sa mapagkukunang pantao at lupa nito, iba't ibang mga kumpanya ng BPO ang seryosong tinitingnan ang pagpapaunlad ng lungsod sa sentro ng ICT ng Timog Luzon. Bagaman may mga nakaraang pagtatangka na magtayo ng katulad na kataguyod, ang SM Prime Holdings ay binigyan ng go signal nito noong Hulyo 2008 na itulak ang SM City San Pablo na matatagpuan sa Riverina Commercial Estates sa kahabaan ng Maharlika Highway sa Brgy San Rafael.
Ang SM City San Pablo, ang 2nd SM Supermall sa Laguna [13]
Maliban dito, ang pagpapaunlad ng bayan ng resort ng plantasyon ng Hacienda Escudero at mga kalapit na real estate, na isang pinagsamang pakikipagsapalaran sa Landco, ay ang pinakamalalaking pinaplanong pamumuhunan sa pamayanan sa lungsod na sumasaklaw sa 415 hectares: Magsasama ito ng mga komunidad na uri ng resort; ang orihinal na Villa Escudero Plantations bilang gitnang bahagi; mga komersyal na establisyemento tulad ng isang mall, hotel, at isang sentro ng kombensiyon na itatayo kaugnay sa natatanging tema ng arkitektura ng orihinal na Villa Escudero. Dahil dito ang Hacienda Escudero ay magiging pinakahuling komunidad na may temang bayan sa bahaging ito ng bansa.
Noong Abril 2017, ang Sannera San Pablo, isa pang pag-unlad ng real estate ay sinimulan ng Ovialand Incorporated. Ang proyekto ay isang 5.4 hectares sa kabuuang lugar, na matatagpuan sa Barangay San Antonio II, San Pablo City sa kahabaan ng Maharlika highway.
Ang ABS-CBN San Pablo Channel 46 ay naglilingkod sa lungsod sa pamamagitan ng tanggapan nito sa kahabaan ng Rizal Avenue sa gitna ng lungsod.
Ang San Pablo City ay tahanan ng mga showroom, marketing, at mga bahagi / servis center ng Honda Cars Laguna; Ford San Pablo; Isuzu San Pablo; Hyundai San Pablo; Mitsubishi (SFM) San Pablo; Nissan Southwoods-San Pablo; at Toyota San Pablo.
Inaangkin din ng San Pablo ang titulong City of Buko Pie - Buko Pie ", na isang pinagtatalunang titulo dahil ang iba pang mga karatig bayan ay kilala rin sa paggawa ng napakasarap na pagkain." Ang Colo 'Buko Pie ", na nakabase sa San Pablo, ay kilala sa pag-eksperimento sa iba't ibang iba-iba ang pagkaing masarap, bagaman ang unang buko pie store ay nasa Los Baños, "D 'Original Buko Pie" store. Kinikilala ang Buko pie na nagmula sa Los Baños - University of the Philippines - Los Banos, bilang isang imbensyon ng isang Pagkain Teknolohista mula sa UPLB - Unibersidad ng Pilipinas, Los Banos Campus. Samakatuwid, ang mas tanyag na term na: "Los Baños Buko Pie." Gayunman, ang supply ng niyog sa San Pablo ay ginagawang perpektong lugar para sa paglalagay ng mga buko pie shop.
Ang Franklin Baker Company, isa sa mga kilalang kumpanya na may operasyon sa Lungsod ng San Pablo, ay inanunsyo na ang planta nito sa San Pablo City ay titigil sa operasyon nito at lilipat sa isa pang mayroon nang pasilidad, pagmamay-ari ng nasabing kumpanya, sa Davao del Sur sa Disyembre. 2008. Ang nasabing desisyon ay maaaring makaapekto sa trabaho ng hindi bababa sa 1,200 katao, ang karamihan sa kanila ay San Pableños. Iba't ibang mga kadahilanan ang sinisisi sa pagsasara na ito, kasama ang pag-convert ng malalaking bukid ng niyog sa mga lugar ng tirahan. [14] Gayunpaman, ang produksyon ay naibalik sa unang isang-kapat ng 2009 sa planta ng San Pablo ng Franklin Baker Company dahil sa mga problemang naproseso na nakatagpo sa Davao del Sur.
Lokal na pamahalaan
[baguhin | baguhin ang wikitext]City officials (2022–2025):
- City Mayor: Vicente B. Amante (Nacionalista Party)
- City Vice Mayor: Justin G. Colago (Nacionalista Party)
- City Councilors:
- Carmela A. Acebedo (Nacionalista Party)
- Angelita E. Yang (Nacionalista Party)
- Martin Angelo B. Adriano, Jr. (Nacionalista Party)
- Richard C. Pavico (Nacionalista Party)
- Lou Vincent B. Amante (Nacionalista Party)
- Dandi C. Medina (Nacionalista Party)
- Cesarito C. Tizcon (Nacionalista Party)
- Francis A. Calatraba (Nacionalista Party)
- Buhay D. Espiritu (Nacionalista Party)
- Christian Dior C. Amante (Nacionalista Party)
Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑
"Province: Laguna". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Census of Population (2015). "Region IV-A (Calabarzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Census of Population and Housing (2010). "Region IV-A (Calabarzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Censuses of Population (1903–2007). "Region IV-A (Calabarzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑
"Province of Laguna". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga Kawing Panlabas
[baguhin | baguhin ang wikitext]- Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.
 Lalawigan ng Laguna | ||
|---|---|---|
Santa Cruz (kabisera) | ||
| Mga bayan |  | |
| Mga nakapaloob na lungsod | ||
| Mga barangay | Tingnan: Talaan ng mga barangay sa Laguna | |
| Mga distritong pambatas | ||