Talaan ng mga salitang hiniram ng Tagalog
 | Nangangailangan ang artikulong ito ng karagdagang mga pagsipi o sanggunian para sa pagpapatunay. (Agosto 2020) (Alamin kung paano at kailan matatanggal ang mensaheng ito) |
Nakabuo ang wikang Tagalog ng katangi-tanging talasalitaan mula noong pag-uumipisa sa kanyang Austronesyong ugat.
Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
Isinama sa wikang Filipino ang mga Kastilang salitang hiram bilang resulta ng 333 taon ng pakikipag-ugnayan sa wikang Kastila. Sa kanilang pagsusuri ng diksyunaryong Pilipino-Ingles, ipinakita ni Llamzon at Thorpe (1972) na nagmula ang 33% ng mga salitang ugat sa Kastila.[1] Makikita ang halimbawa nito sa pangungusap sa ibaba kung saan nakaitaliko ang mga salitang nagmula sa Kastila (nakapanaklong ang orihinal):
- "Puwede (Puede) ba akong umumpo sa isang silya (silla) sa tabi ng bintana (ventana) habang nasa biyahe (viaje) tayo sa eroplano (aeroplano)?"
Ibinago ng pagkupkop ng alpabetong Abakada noong 1940[2] ang pagbaybay ng karamihan sa mga salitang hiram sa Kastila ng wikang Filipino. Naisakatutubo ang mga orihinal na baybay ng salitang hiniram mula sa wikang Kastila ayon sa mga patakaran ng alpabetong Abakada. Kabilang sa mga halimbawa ang:
- agila (mula sa Kast. águila), alkalde (mula sa Kast. alcalde), bakuna (mula sa Kast. vacuna), banyo (mula sa Kast. baño), baso (mula sa Kast. vaso), biktima (mula sa Kast. víctima), bintana (mula sa Kast. ventana), bisita (mula sa Kast. visita), biyahe (mula sa Kast. viaje), braso (mula sa Kast. brazo), demokrasya (mula sa Kast. democracia), diyaryo (mula sa Kast. diario), estudyante (mula sa Kast. estudiante), heneral (mula sa Kast. general), hustisya (mula sa Kast. justicia), kama (mula sa Kast. cama), kambiyo (mula sa Kast. cambio de marcha), keso (mula sa Kast. queso), kutsara (mula sa Kast. cuchara), kwarto (mula sa Kast. cuarto), kwento (mula sa Kast. cuento), lababo (mula sa Kast. lavabo), mensahe (mula sa Kast. mensaje), meryenda (mula sa Kast. merienda), mikrobyo (mula sa Kast. microbio), niyebe (mula sa Kast. nieve), panyo (mula sa Kast. paño), pila (mula sa Kast. fila), plema (mula sa Kast. flema), presyo (mula sa Kast. precio), prinsesa (mula sa Kast. princesa), reseta (mula sa Kast. receta médica), reyna (mula sa Kast. reina), serbisyo (mula sa Kast. servicio), sinturon (mula sa Kast. cinturón), teklado (mula sa Kast. teclado), telebisyon (mula sa Kast. televisión), tinidor (mula sa Kast. tenedor), trabaho (mula sa Kast. trabajo), tuwalya (mula sa Kast. toalla) at yelo (mula sa Kast. hielo).[3][4][5]
Sumailalim ang mga iba pang salitang hiram na nagmula sa wikang Kastila sa mga pagbabago sa pagbaybay at pagbigkas. Maoobserbahan ang mga pagbabago sa patinig sa ilang mga salitang Kastila noong hiniram sila sa wikang Filipino. Halimbawa, maoobserbahan ang pagbabago ng patinig /i/ patungong /a/ sa paminta ng salitang Filipino na nagmula sa pimienta ng salitang Kastila.[3] Makikita ang bihirang pagbabago ng patinig mula sa /e/ patungong /u/ sa mga salitang unano (mula sa Kast. enano) at umpisa (mula sa Kast. empezar). Ang mga iba pang salita na nagmula sa Kastila ay sumailalim sa pagtanggal ng patinig sa paghiram sa wikang Filipino, tulad ng mga salitang pusta (mula sa Kast. apostar), tarantado (mula sa Kast. atarantado), kursonada (mula sa Kast. corazonada), Pasko (mula sa Kast. Pascua) at labi (mula sa Kast. labio).[3] Maoobserbahan din ang mga pagbabago sa katinig sa ilan sa mga salitang Kastila noong hiniram sila ng wikang Filipino. Makikita ang pagbabago ng katinig [r] patungong [l] sa mga sumusunod na salita:
- albularyo (mula sa Kast. herbolario), alma (mula sa Kast. armar), almusal (mula sa Kast. almorzar), asukal (mula sa Kast. azúcar), balbas (mula sa Kast. barba), bandila (mula sa. Kast. bandera), dasal (mula sa Kast. rezar), hibla (mula sa Kast. hebra), hilo (mula sa Kast. giro), hulma (mula sa Kast. ahormar), kasal (mula sa Kast. casar), kumpisal (mula sa Kast. confesar), litratista (mula sa Kast. retratista), litrato (mula sa Kast. retrato), multo (mula sa Kast. muerto), nunal (mula sa Kast. lunar), pastol (mula sa Kast. pastor) at pasyal (mula sa Kast. pasear).
Maoobserbahan ang pagkawala ng ponemang /l/ sa salitang kutson sa Filipino na nagmula sa colchón ng Kastila. Maoobserbahan ang pagkawala ng ponemang /t/ sa mga salitang talino[6] (mula sa Kast. talento) at tina[7] (mula sa Kast. tinta) sa Filipino. Sumailalim din ang mga ilang salitang nagmula sa Kastila sa pagtanggal ng katinig o pantig noong ipinakilala sa Tagalog tulad ng kaso ng limos (mula sa Kast. limosna), masyado (mula sa Kast. demasiado), posas (mula sa Kast. esposas), restawran (mula sa Kast. restaurante), riles (mula sa Kast. carriles), sindi (mula sa Kast. ikatlong panauhang pang-isang panahong pangkasalukuyang panudlong ng pandiwang encender) at sintunado (mula sa Kast. desentonado).[4]
Noong panahon ng Renasimiyento, ang dating pagbigkas ng Kastilang digrapong [ll] ay /j/ at nasasalamin ito sa pagbigkas at pagbaybay ng mga salitang Tagalog na hiniram mula sa Kastila na ipinakilala bago ang ika-19 na siglo, kung saan ang digrapong [ll] ay naging [y] sa Tagalog. Ganito ang kaso sa mga salitang barya (mula sa Kast. barilla), kabayo (mula sa Kast. caballo), kutamaya (mula sa. Kast. cota de malla), lauya (mula sa Kast. la olla), sibuyas (mula sa Kast. cebollas) at tabliya o tablea (mula sa Kast. tablilla de chocolate). Marahil ipinakilala (o muling ipinakilala) ang mga salitang hiram sa Kastila kung saan binibigkas ang digrapong [ll] bilang /lj/ sa Tagalog noong ika-19 na siglo ng edukadong Peninsulares.[8]:308 Kabilang sa mga halimbawa ang apelyido (mula sa Kast. apellido), balyena (mula sa Kast. ballena), kalye (mula sa Kast. calle), kutsilyo (mula sa Kast. cuchillo), makinilya (mula sa Kast. maquinilla de escribir), sepilyo (mula sa Kast. cepillo de dientes), silya (mula sa Kast. silla) at sigarilyo (mula sa Kast. cigarrillo). Mayroon ding mga bihirang kaso ng mga duplikadong salitang Tagalog na nagmula sa parehong etimolohikal na ugat sa Kastila na kapwa nagpapakita ng impluwensya ng Renasiymentong /j/ at ang huling /λ/ tunog, tulad ng kaso ng salitang pares sa Tagalog na laryo at ladrilyo, kapwa mula sa Kast. ladrillo.[9] Mayroon ding mga halimbawa kung saan nagbago ang Kastilang digrapong [ll] patungong [l] noong hiniram ng Tagalog. Ganito ang kaso sa mga sumusunod na salita: kulani (mula sa Kast. collarín[8]:318-319), kursilista (mula sa Kast. cursillista) at uling (mula sa Kast. hollín[10]).
Nakikita ang mga natitirang impluwensya ng /ʃ/ ng Lumang at Gitnang Kastila sa ilan ng mga salitang hiniram ng Tagalog mula sa Kastila, kung saan binago ang tunog na /ʃ/ patungong /s/ ng Tagalog.[8]:307 Kabilang sa mga halimbawa ang sabon (mula sa Kast. jabón, binigkas bilang /ʃaˈbon/ sa Gitnang Kastila), sugal (mula sa Kast. jugar, binigkas bilang /ʃuˈgar/ sa Gitnang Kastila) at (mag)tasa (mula sa Kast. tajar, binigkas bilang /taˈʃar/ sa Gitnang Kastila). Naroroon din sa Tagalog ang mga salitang hiram na may pagbigkas na sumasalamin sa paglipat mula sa /ʃ/ ng Gitnang Kastila patungong /x/ ng Makabagong Kastila. Isinalin ang tunog-/x/ ng Makabagong Kastila sa Tagalog bilang [h]. Kabilang sa mga halimbawa ng kaso ang ahedres (mula sa Kast. ajedrez), anghel (mula sa Kast. ángel), halaya (mula sa Kast. jalea), hardin (mula sa Kast. jardín), hepe (mula sa Kast. jefe), kahera (mula sa Kast. cajera), kahero (mula sa Kast. cajero) at kahon (mula sa Kast. cajón). Mayroon ding mga bihirang kaso ng mga dobleteng kapwa nagpapakita ng mga impluwensyang ng /ʃ/ ng Gitnang Kastila at /x/ ng Makabagong Kastila tulad ng halimbawa ng muson at muhon sa Tagalog (pareho mula sa Kast. mojón).
Isa pang halimbawa ang maamong kordero (mula sa Kast. amo & cordero). Kung pinagsama ang dalawa, ipinapahayag nito ang paglalarawan ng maamong, mabait, di-nakapipinsalang tao na may idinagdag na unlaping at hulping pampang-uri. Ang tambalang salita na batya't palo-palo, isang napakahalagang salita sa negosyo ng paglalaba kung saan lumalaganap ang maraming mga salitang Kastila. Kinuha ang mga salita mula sa Kastilang batea para sa "bandehang panghugas" at palo para sa "pamalo", isang bagay na maaaring isipin na walang pinagmulan sa Kastila ng ng isang karaniwang Pilipino. Ang mga iba ay umpisa (empieza), pulubi (pobre), pader (pared).
Nakakuha ang ilan ng lubusang bagong kahulugan, tulad ng kursonada (corazonada, na orihinal na nangahulugang '"kutob"), na nangangahulugang "ninanasang bagay"; ang sospetsoso (sospechoso) ay ang "kahina-hinalang tao" at hindi ang "suspek" tulad ng sa orihinal; tumutukoy pa rin ang insekto (insecto), sa ganoong uri ng hayop ngunit tumutukoy rin ito sa isang "taong nakatatawang peste"; o kahit ang sige (sigue), isang salitang Kastila para sa "magpatuloy" o "sundin", na naintindihan na ngayong ng marami bilang "okey" o "tuloy lang".
| Tagalog | Kastila | (Mga) katutubong katumbas |
|---|---|---|
| Abante | Avante | Pasulong, Pausad |
| Abelyana[11] | Avellana | |
| Abiso | Aviso | Babala |
| Ahedres | Ajedrez | |
| Ahente | Agente | Kinatawan |
| Alemanya | Alemania | |
| Amarilyo | Amarillo | Dilaw |
| Antena | Antena | |
| Aparador | Aparador | |
| Asoge (Hg) | Azogue | |
| Asul | Azul | Bughaw |
| Asupre (S) | Azufre | Sangyawa |
| Atenas | Atenas | |
| Baryo | Barrio | Barangay, Bukid, Nayon |
| Baso | Vaso | |
| Basura | Basura | Kalat, Dumi |
| Bentilador | Ventilador | |
| Bisagra | Bisagra | |
| Bisikleta | Bicicleta | |
| Bruha | Bruja | Mangkukulam |
| Bulsa | Bolsa | |
| Busina | Bocina | |
| Britanya | Bretaña | |
| Datos | Datos | |
| Departamento | Departamento | Kagawaran |
| Dinero | Dinero | Pera, salapi |
| Deskaril | Descarrilar | |
| Diyos | Dios | Panginoon |
| Duwende | Duende | |
| Diyaryo | Diario | Pahayagan |
| Ebanghelyo | Evangelio | Mabuting Balita |
| Edad | Edad | Gulang |
| Ekolohiya | Ecología | |
| Ekonomiya | Economía | Kabuhayan, Pagtitipid, Katipiran |
| Ekwador | Ecuador | |
| Elyo (He) | Helio | |
| Embahada | Embajada | Pasuguan |
| Embahador | Embajador | |
| Ensalada | Ensalada | |
| Eroplano | Aeroplano | |
| Espada | Espada | |
| Espanyol/Español | Español | Tabak |
| Espongha | Esponja | |
| Estados Unidos | Estados Unidos | |
| Estadistika | Estadística | |
| Estupido | Estúpido | Tanga |
| Garahe | Garaje | Taguan |
| Gasolina | Gasolina | |
| Gastos | Gastos | |
| Gitara | Guitarra | |
| Gobyerno | Gobierno | Pamahalaan |
| Gwapo | Guapo | Makisig, Magandang lalaki |
| Giyera | Guerra | Digmaan |
| Hapon | Japón | |
| Hapones | Japonés | |
| Hardin | Jardín | Halamanan |
| Hardinero | Jardinero | |
| Hepe | Jefe | |
| Heringgilya | Jeringuilla | |
| Huwes | Juez | Hukom, tagahatol |
| Idroheno (H) | Hidrógeno | |
| Industriya | Industria | |
| Ingles | Inglés | |
| Inglatera | Inglaterra | |
| Intindi | Entiende | Unawa |
| Kalabasa | Calabaza | |
| Kaloriya | Caloría | |
| Kamelyo | Camello | |
| Kampeon | Campeón | |
| Kandidato | Candidato | |
| Kapasidad | Capacidad | Kakayahan |
| Kapilya | Capilla | |
| Keso | Queso | |
| Kloro (Cl) | Cloro | |
| Kobalto (Co) | Cobalto | |
| Kolehiyo | Colegio | Dalubhasaan |
| Kolesterol | Colesterol | |
| Konstitusyon | Constitución | Saligang Batas |
| Kontrabando | Contrabando | |
| Konsepto | Concepto | Dalumat |
| Kordero | Cordero | Batang tupa |
| Korte | Corte | Hukuman |
| Kotse/Awto | Coche/Auto | Sasakyan |
| Kumusta | ¿Cómo está? | |
| Kweba | Cueva | Yungib |
| Kwenta | Cuenta | Bayarin |
| Lapis | Lápiz | |
| Libra | Libra | |
| Lingguwistika | Lingüística | Dalubwikaan |
| Loko | Loco | Baliw, sira-ulo |
| Lugar | Lugar | Pook |
| Luho | Lujo | Rangya, Karangyaan |
| Maleta | Maleta | |
| Mani | Maní | |
| Mantika | Manteca | |
| Mantsa | Mancha | |
| Margarina | Margarina | |
| Matematika | Matemática | Sipnayan |
| Matematiko | Matemático | |
| Memorya | Memoria | Alaala, Gunita |
| Militar | Militar | Hukbo, Sandatahan |
| Minuto | Minuto | |
| Miyembro | Miembro | Kasapi, Kagawad |
| Monarkiya | Monarquía | Kaharian |
| Motorsiklo | Motocicleta | |
| Musika | Música | Tugtugin |
| Mustasa | Mostaza | |
| Nasyonalista | Nacionalista | Makabayan, Makabansa |
| Obispo | Obispo | |
| Oksiheno (O) | Oxígeno | |
| Olanda | Holanda | |
| Onsa | Onza | |
| Opisyal | Oficial | |
| Otel | Hotel | |
| Pabrika | Fábrica | Pagawaan |
| Pamilya | Familia | |
| Panderetas | Panderetas | |
| Pantalon | Pantalón | |
| Papel | Papel | |
| Parol | Farol | |
| Parke | Parque | Liwasan |
| Pasaporte | Pasaporte | |
| Payaso | Payaso | Lukayo |
| Pelikula | Película | |
| Pilduras | Píldoras | |
| Pilipinas | Filipinas | |
| Piso | Peso | |
| Porke | Porque | Kasi |
| Probinsiya | Provincia | Lalawigan |
| Presidente | Presidente | Pangulo |
| Presko | Fresco | Sariwa |
| Protina | Proteina | |
| Pulgada | Pulgada | |
| Pulisya | Policía | |
| Puwede | Puede | Kaya, Maaarì |
| Puwera[12] | Fuera | Maliban sa, Maliban kay |
| Radyo | Radio | |
| Realidad | Realidad | Katunayan, Katotohanan |
| Relo, Relos, Rilos | Reloj | Orasan |
| Republika | República | |
| Sabadista | Sabadista | |
| Sapatos | Zapatos | |
| Sardinas | Sardinas | |
| Sarado | Cerrado | Nakapinid |
| Selyo | Sello | Tatak |
| Sentimyento (o "senti") | Sentimiento | |
| Senyales | Señales | Tanda |
| Sikolohiya | Psicología | |
| Sink (Zn) | Zinc | |
| Simple | Simple | Payak |
| Sipilyo | Cepillo | |
| Siyensya | Ciencia | Agham |
| Siyudad | Ciudad | Lungsod |
| Sundalo | Soldado | Kawal |
| Sustansya | Sustancia | |
| Sustento | Sustento | |
| Suweldo | Sueldo | Sahod |
| Tableta | Tableta | |
| Tangke | Tanque | |
| Tarheta | Tarjeta | |
| Tasa | Taza | |
| Teklado | Teclado | Tipaan (karaniwan para sa kompyuter) |
| Tela | Tela | |
| Telebisyon | Televisión | |
| Telepono | Teléfono | |
| Tiya | Tía | Tita |
| Tiyo | Tío | Tito |
| Tsino | Chino | Intsík (bahagyang mapanghamak), Tsekwa (salitang balbal) |
| Tsinelas | Chinelas | |
| Tisa | Tiza | Yeso |
| Tsismis | Chismes | Satsat |
| Tumbaga | Tumbaga | |
| Unibersidad | Universidad | Pamantasan |
| Welga | Huelga | |
| Yelo | Hielo | |
| Yodo (I) | Yodo |
Tandaan na paminsan-minsan, ang unang pantig ng mga salitang hiram sa Kastila na nagsisimula sa /aw/ ay binibigkas at binabaybay na /o/ (hal. 'otonomiya' sa halip na 'awtonomiya') dahil sa pangingibabaw ng pagbigkas ng mga salitang hiniram mula sa Ingles.
Impluwensya ng Kastila sa morposintaks ng Tagalog[baguhin | baguhin ang batayan]
- Silipin din: Balarila ng Tagalog
Bagaman napakaliit ang kabuuang impluwensya ng Kastila sa morposintaks ng wikang Tagalog,[13] mayroong mga salitang ginagamit mula sa Kastila na nakapagbago sa palaugnayan ng Tagalog.[14] Makikita ang mga malilinaw na impluwensya ng Kastila sa morposintaks ng paghahambing at pag-iiral ng mga pamaraan at pangatnig,[15] gaya ng tatalakayin nang mas detalyado sa ibaba.
Kumusta bilang salitang pananong sa Tagalog[baguhin | baguhin ang batayan]
Hindi nagmumula sa Kastila ang lahat ng mga salitang pananong sa Tagalog maliban sa kumusta. Nagmula ang salitang kumusta sa ¿cómo está? ng Kastila at nagsisilbi bilang isang salitang pananong sa Tagalog na ginagamit bilang kapalit ng pang-uring pananong o kondisyonal.[16] Maaari ring gamitin ang kumusta bilang pambati o bilang pandiwang nangangahulugang "bumati".
Mga katagang panularan mula sa Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang Tagalog ay may ilang katagang panularan na may etimolohiya mula sa Kastila. Ginagamit ang salitang mas (mula sa Kast. más), kasabay ng mga iba pang katapat (kaysa + katagang sa, sa, kay) bilang katagang panularan ng di-pagkakatulad.[17] Ang kumpara[18] (mula sa Kast. comparado) ay isa pang katagang panularan ng di-pagkakatulad na kadalasang sinusundan ng katagang sa. Panghuli, ginagamit ang salitang pareho (mula sa Kast. parejo), na kadalasang dinudugtungan ng -ng, bilang katagang panularan ng pagkakatulad.[19]
Mga modal ng Tagalog mula sa Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
Mayroong mga iilang salitang nagmula sa Kastila na nakakuha ng tungkulin bilang mga modal sa Tagalog. Ang mga modal sa Tagalog, kabilang yaong mga may palaugatan sa Kasila, ay maaaring uriin sa dalawang pangunahing grupo: ang mga salitang nagtutupad ng deontikong modalidad (yaon ay, mga modal ukol sa pagpapahayag ng inklinasyon, obligasyon at abilidad) at mga salitang nagtutupad ng epistemikong modalidad (yaon ay, mga modal ukol sa antas ng katunayan).
Natutupad ang deontikong modalidad sa Tagalog sa pamamagitan ng mga salitang isinabalarila ni Paul Schachter at Fe T. Otanes bilang mga "pandiwang huwad".[20] Isang halimbawa ng Tagalog na deontikong modal mula sa Kastila ang gusto (mula sa Kast. gusto), na ginagamit bilang pantukoy ng pagkiling o pagnanais. Itinuturing na mas ginagamit ang gusto kaysa sa kanyang mga kauri tulad ng nais o ibig, dahil nauunawaan ang mga huling nabanggit bilang mas pormal kaysa sa gusto at mas ginagamit sa pagsusulat kaysa sa pagsasalita. Isa pang halimbawa ang puwede (mula sa Kast. puede), na ginagamit upang ipahayag ang pahintulot o kakayahan. Magkasabay umiiral ang salitang puwede sa kanyang katumbas na hindi nagmula sa Kastila, maaari, at itinuturing na kaunti lamang ang pagkakaiba ng dalawang pandiwang huwad sa semantiko. Mas kolokyal at di-gaanong pormal lamang ang puwede kumpara sa maaari.[21]
Natutupad ang epistemikong modalidad sa Tagalog sa pamamagitan ng mga salitang nagsisilbi bilang malapang-abay. Ang mga salitang ito, kapag ginagamit bilang mga modal, ay karaniwang inuugnay sa sugnay na isinasamodal nila sa pamamagitan ng mga pang-angkop -ng o na. Ang isang halimbawa ng epistemikong modal mula sa Kastila na ginagamit upang ipahayag ang mataas na antas ng probabilidad ay sigurado + -ng (mula sa Kast. seguro + -ado), na itinuturing bilang salitang kasingkahulugan sa tiyak. Ang salitang siguro (mula sa Kast. seguro) ay isang epistemikong modal na nagmamarka ng katamtamang antas ng probabilidad, na magkasingkahulugan sa marahil. Ang salitang siguro ay tinutukoy rin ni Ekaterina Baklanova, isang dalubwika, bilang markador ng diskurso sa Tagalog na nagmula sa Kastila, at sa gayon ay nagkakaiba sa mga pag-aangkin ng mga ibang iskolar tulad ni Patrick Steinkrüger na wala sa mga mararaming markador ng diskurso sa Tagalog ay nagmumula sa Kastila.[22] Katulad din sa Tagalog, ang salitang siguro ay itinuturing din bilang klitikong malapang-abay sa Sebwano[23] at sa Minasbate.[24] Ang posible + -ng (mula sa Kast. posible), ay isang epistemikong modal sa Tagalog na nagmamarka ng mababang antas ng probabilidad. Kabilang sa mga halimbawa ng mga epistemikong modal ng Tagalog mula sa Kastila na nagmamarka ng labis na antas ng katindihan ang masyado + -ng (mula sa Kast. demasiado) at sobra + -ng (mula sa Kast. sobra) habang nagmamarka ang medyo (mula sa Kast. medio) ng katamtamang antas ng katindihan.
Mga pangatnig ng Tagalog mula sa Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
May mga iilang pangatnig sa Tagalog na may Kastilang palaugatan. Pinalitan ng o, isang pangatnig na pamukod (mula Kast. o) ang "kun", ang katutubong katapat sa lumang Tagalog,[25] kaya lumpias na ang huling nabanggit. Ang dalawang pangatnig na paninisay sa Tagalog na nagmula sa Kastila ay pero (from Kast. pero) at kaso (mula sa Kast. caso),[26] kapwa itinuturing na magkasingkahulugan sa kanilang mga katutubong katapat ngunit, subalit, atbp.
Mga salitang hiram na nagbagong-semantika[baguhin | baguhin ang batayan]
Noong inadopta sa Tagalog, nagbagong-semantika o nagbagong-kahulugan ang iilang mga terminong nagmula sa Kastila. Sinasabing nagbagong-semantika ang isang salitang hiram kung ang kanyang kahulugan ay lumilihis sa orihinal na kahulugan ng salita sa pinagmulang wika (sa kasong ito, Kastila). Ang isang uri ng pagbabagong-semantika ay ang tinatawag na pagkikitid-semantika, na isang pangyayari sa lingguwistika kung saan ang kahulugan ng isang salitang nagmula sa Kastila ay nagtamo ng di-gaanong pangkalahatang o ingklusibong kahulugan sa Tagalog. Nagkakaroon ng pagkikitid-semantika kapag nagiging mas tiyak ang paggamit ng isang salita. Halimbawa, ang salitang kuryente ay nagmumula sa Kastilang , na isang pangkalahatang termino na pantukoy sa anumang agos, de-kuryente man o hindi. Noong isinama ang salitang corriente sa Tagalog bilang kuryente, kumitid-semantika ito at naging limitado ang paggamit nito sa pagtukoy sa dagibiting agos, di-gaya ng kanyang katapat sa Kastila. Isa pang halimbawa ng pagkikitid-semantika ay ang salitang ruweda, isang salitang nagmula sa Kastilang rueda na tumutukoy sa anumang uri ng gulong. Noong isinama ito sa Tagalog, naging mas tiyak ang paggamit nito at naging limitado ang kanyang kahulugan sa sasakyang pangkarnabal.
Maaari ring magkaroon ng pagbabagong-semantika sa pamamagitan ng pakikialam ng isa pang wika, kadalasan ang wikang Ingles. Maaaring magresulta ang pangyayaring ito sa bagong interpretasyon ng isang salitang nagmula sa Kastila sa pagpapaugnay nito sa isang kahulugan sa Ingles kapag naging bahagi ito ng Tagalog. Isang halimbawa ang salitang libre, na nagmula sa pagsasalin sa Kastila ng free sa Ingles, ngunit ginagamit sa Tagalog na may kahulugang "walang gastos o bayad", isang paggamit na ituturing bilang mali sa Kastila dahil mas angkop ang salitang gratis. Isa pang halimbawa ang salitang iskiyerda, na nagmula sa Kastilang izquierda na nangangahulugang "kaliwa", ngunit ginagamit ito sa Tagalog na may kahulugang "tumalilis".
Narito ang talaan ng mga salitang nagmula sa Kastila na nagbagong-semantika noong naging bahagi ng Tagalog:
| Tagalog | Salitang pinagmulan sa Kastila | Katumbas sa Kastila |
|---|---|---|
| Alahero | Alhajero ("kahon ng alahas") | Joyero |
| Algodon[27] | Algodon ("bulak") | Pagapa; pez blanco |
| Almohadilya[28] | Almohadilla ("maliit na unan") | Alfombrilla para el ratón o mouse |
| Almusal | Almorzar ("magtanghalian") | Desayuno |
| Asar[29] | Asar ("ihawin") | Molestar |
| Bahura | Bajura ("baybayin" o "mababaw na tubig") | Arrecife coralina |
| Barkada | Barcada ("lulan ng bangka" o "biyahe sa bangka") | Pandilla de amigos o camaradas |
| Basta | Basta ("sapat") | Siempre y cuando; siempre que |
| Bida | Vida ("buhay") | Protagonista |
| Biskotso | Bizcocho ("mamon") | Pan tostado |
| Bulsa | Bolsa ("bag") | Bolsillo |
| Dehado | Dejado ("naiwan" o "walang-ingat") | Desfavorecido; desaventajado |
| Delikado | Delicado ("maselan") | Peligroso |
| Dilihensiya | Diligencia ("sipag" o "bilin") | Pedir un préstamo |
| Disgrasya | Desgracia ("kasawian") | Accidente |
| Diskarte | Descarte ("iwaksi") | Ingeniosidad; capacidad de improvisación |
| Gisado | Guisado ("nilaga") | Salteado |
| Harana | Jarana ("kaguluhan", "pakikisalu-salo" o
"walang-taros na pagsasaya") |
Serenata |
| Hepe | Jefe ("puno" o "amo") | Comisario; jefe de policía |
| Impakto | Impacto ("salpok" o "dagok") | Espíritu maligno |
| Inutil | Inútil ("walang silbi") | Sexualmente impotente |
| Iskiyerda | Izquierda ("kaliwa") | Irse de; abandonar |
| Kabayo | Caballo ("koda") | Tabla de planchar |
| Kabisera | Cabecera ("ulo" o "ulunan ng kama") | Capital; ciudad cabecera |
| Kakawate | Cacahuate ("mani") | Madre de cacao |
| Kasilyas | Casillas ("kubikulo") | Baño |
| Konyo | Coño ("salitang bulgar at masama") | De clase alta |
| Kubeta | Cubeta ("balde") | Baño |
| Kulebra | Culebra ("ahas") | Culebrilla; herpes zóster |
| Kursonada | Corazonada ("kutob") | Deseo del corazón |
| Kuryente | Corriente ("daloy") | Electricidad; corriente eléctrica |
| Labakara | Lavacara ("hilamusan") | Toalla de tocador |
| Lakwatsa | Cuacha ("dumi") | Vaguear; holgazanear; hacer novillos |
| Lamyerda | Mierda ("dumi") | Vaguear; holgazanear; hacer novillos |
| Libre | Libre ("malaya") | Gratis |
| Liyamado | Llamado ("tinawagan", "pinangalanan" o
"itinalaga") |
Favorecido |
| Mantika | Manteca ("mantikilya") | Aceite |
| Muta | Mota ("batik" o "dumi") | Legaña |
| Palengke | Palenque ("istakada" o "bakod") | Mercado |
| Palitada | Paletada ("sanpala" o "sandulos") | Yeso |
| Papagayo | Papagayo ("loro") | Cometa |
| Parada | Parada ("hinto") | Desfile |
| Parol | Farol ("ilawan", "lampara" o "ilaw sa kalye") | Estrella navideña |
| Parolero | Farolero ("tagapagsindi ng lampara") | Artesano de estrellas navideñas |
| Pasamano | Pasamano ("dalaydayan") | Alféizar, repisa de la ventana |
| Pitso | Pecho ("dibdib" o "suso") | Pechuga de pollo |
| Postiso | Postizo ("huwad" o "nababakas") | Prótesis dental; dentadura postiza |
| Putahe | Potaje ("nilagang gulay o sopas") | Plato |
| Rebentador | Reventador ("manunulsol") | Petardo |
| Rekado | Recado ("mensahe" o "bilin") | Especia; condimiento |
| Ruweda[30] | Rueda ("gulong") | Rueda de la fortuna |
| Semilya | Semilla ("binhi") | Semen |
| Sentido | Sentido ("diwa" o "kahulugan") | Templo; sien |
| Siguro | Seguro ("sigurado") | Quizás; probablemente |
| Silindro | Cilindro ("silinder") | Armónica |
| Sintas | Cintas ("laso", "teyp" o "sinturon") | Cordón de zapato; cintas para zapatos |
| Siyempre | Siempre ("palagi") | Por supuesto |
| Suplado | Soplado ("hinanginan" o "pinapintog") | Presuntuoso, arrogante |
| Suporta | Soportar ("pagtiisan") | Apoyo |
| Sustansya | Sustancia (meaning "substance") | Sustancia nutritiva; nutriente |
| Tirada | Tirada ("ihagis" o "bilang ng nalimbag") | Diatriba |
| Todas | Todas ("lahat") | Matar |
| Todo | Todo ("lahat", "buong", "bawat", atbp.) | Al máximo |
| Tosino | Tocino ("bacon") | Carne curada endulzada |
| Tsamporado | Champurrado ("atole batay sa tsokolate") | Arroz al chocolate |
| Tsika | Chica ("babae") | Chisme |
| Turon | Turrón ("nougat") | Rollo de platano frito |
| Tuwalya | Toalla ("tuwalya") | Mondongo; tripa; callos |
Mga salitang nagmula sa mga pangmaramihang pangngalan sa Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
Lumilitaw ang iilan sa mga salitang hiniram ng Tagalog sa Kastila sa kanilang pangmaramihang anyo, minamarka ng -s o -es. Gayunman, sa Tagalog, hindi itinuturing bilang pangmaramihan ang mga ganitong salita at katulad ng mga katutubong salita sa Tagalog, kailangang magdagdag ng mga, ang markador ng pangmaramihan, sa unahan ng salita.[31] Halimbawa, ang salitang butones (mula sa Kast. botones) ay itinuturing bilang isahan sa Tagalog at ang kanyang anyong pangmaramihan ay mga butones.
| Salitang Tagalog | Salitang Kastila | Kahulugan sa Kastila |
|---|---|---|
| Alahas | Alhaja (maramihan: alhajas) | Alahas; hiyas |
| Alkatsopas | Alcachofa (maramihan: alcachofas) | Alkatsopas (Cynara scolymus) |
| Aratiles | Dátil (maramihan: dátiles) | Datilero (Phoenix dactilyfera) |
| Armas | Arma (maramihan: armas) | Sandata; braso |
| Balbas | Barba (maramihan: barbas) | Balbas |
| Banyos | Baño (maramihan: baños) | Banyo; paliguan |
| Bayabas | Guayaba (maramihan: guayabas) | Bayabas (Psidium guajava) |
| Beses | Vez (maramihan: veces) | Beses |
| Boses | Voz (maramihan: voces) | Boses; tinig |
| Butones (bar. bitones) | Botón (maramihan: botones) | Butones |
| Datos | Dato (maramihan: datos) | Katotohanan; detalye; piraso ng impormasyon; datos |
| Garbansos | Garbanzo (maramihan: garbanzos) | Garbansos (Cicer arietinum) |
| Gastos | Gasto (maramihan: gastos) | Gastos; gugol; paggasta |
| Gisantes | Guisante (maramihan: guisantes) | Tsitsaro (Pisum sativum) |
| Guwantes | Guante (maramihan: guantes) | Guwantes |
| Kalatas[32] | Carta (maramihan: cartas) | Sulat; talangguhit; karta |
| Kamatis | Tomate (maramihan: tomates) | Tomato (Lycopersicum esculentum) |
| Kasilyas | Casilla (maramihan: casillas) | Kubikulo; kubol |
| Kastanyas | Castaña (maramihan: castañas) | Kastanyas (Castanea spp.) |
| Kostilyas | Costilla (maramihan: costillas) | Rib |
| Kubyertos | Cubierto (maramihan: cubiertos) | Kubyertos |
| Kuwerdas | Cuerda (maramihan: cuerdas) | Lubid; tali; kuwerdas |
| Kuwintas | Cuenta (maramihan: cuentas) | Hiyas |
| Kuwitis | Cohete (maramihan: cohetes) | Kuwitis |
| Labanos | Rabano (maramihan: rabanos) | Labanos (Raphanus sativus) |
| Lansones | Lanzón[33] (maramihan: lanzones) | P. Kast. para sa Lansium domesticum |
| Letsugas | Lechuga (maramihan: lechugas) | Lettuce (Lactuca sativa) |
| Manggas | Manga (maramihan: mangas) | Manggas |
| Mansanas | Manzana (maramihan: manzanas) | Mansanas (Malus domestica) |
| Materyales | Material (maramihan: materiales) | Materyales |
| Medyas | Media (maramihan: medias) | Medyas |
| Opisyales | Oficial (maramihan: oficiales) | Opisyales |
| Oras | Hora (maramihan: horas) | Oras (sukat ng panahon) |
| Panderetas | Pandereta (maramihan: panderetas) | Panderetas |
| Palanas[32] | Plana (maramihan: planas) | Kapatagan |
| Papeles | Papel (maramihan: papeles) | Papel |
| Patatas | Patata (maramihan: patatas) | Patatas (Solanum tuberosum) |
| Pares | Par (maramihan: pares) | Pair |
| Pasas | Pasa (maramihan: pasas) | Pasas |
| Pastilyas | Pastilla (maramihan: pastillas) | Pilduras; tableta; kendi |
| Peras | Pera (maramihan: peras) | Peras (Pyrus spp.) |
| Perlas | Perla (maramihan: perlas) | Perlas |
| Pilduras | Pildora (maramihan: pildoras) | Pilduras; tableta |
| Pohas | Foja (maramihan: fojas) | Pohas |
| Posas | Esposa (maramihan: esposas) | Posas |
| Presas | Presa (maramihan: presas) | Presas (Fragaria x ananassa) |
| Prutas | Fruta (maramihan: frutas) | Prutas |
| Pulbos | Polvo (maramihan: polvos) | Alikabok; pulbos |
| Pulseras | Polvo (maramihan: pulseras) | Pulseras |
| Puntos | Punto (maramihan: puntos) | Tuldok; punto; puntos (paligsahan) |
| Rehas | Reja (maramihan: rejas) | Rehas |
| Riles | Carril (maramihan: carriles) | Landas; daanan |
| Rosas | Rosa (maramihan: rosas) | Rose (Rosa spp.) |
| Salas | Sala (maramihan: salas) | Sala |
| Sapatos | Zapato (maramihan: zapatos) | Sapatos |
| Sardinas | Sardina (maramihan: sardinas) | Sardinas (Clupeidae) |
| Senyales | Señal (maramihan: señales) | Senyas; tanda |
| Senyas | Seña (maramihan: señas) | Senyas; tanda |
| Sibuyas | Cebolla (maramihan: cebollas) | Sibuyas (Allium cepa) |
| Sigarilyas | Seguidilla[34] (maramihan: seguidillas) | P. Kast. para sa Psophocarpus tetragonolobus |
| Silahis[35] | Celaje (maramihan: celajes) | Kulumpon ng ulap |
| Singkamas | Jícama (maramihan: jícamas) | Singkamas (Pachyrhizus erosus) |
| Sintas | Cinta (maramihan: cintas) | Laso; teyp; puntas |
| Sintomas | Síntoma (maramihan: síntomas) | Sintomas |
| Sopas | Sopa (maramihan: sopas) | Sabaw |
| Sorbetes | Sorbete (maramihan: sorbetes) | Sorbetes |
| Tsinelas | Chinela (maramihan: chinelas) | Tsinelas |
| Tsismis | Chisme (maramihan: chismes) | Chismis |
| Ubas | Uva (maramihan: uvas) | Ubas (Vitis spp.) |
| Uhales | Ojal (maramihan: ojales) | Uhales |
| Uhas | Hoja (maramihan: hojas) | Dahon |
Mga salitang nagmula sa mga pandiwa ng Kastila[baguhin | baguhin ang batayan]
Ikinapit ang iilang pandiwa ng Kastila sa Tagalog. Karamihan sa mga ito ay nasa anyong pawatas na kakikitaan ng pagtanggal ng huling /r/, tulad ng salitang intindi na nagmula sa entender, isang Kastilang pandiwa.[36] Makikita rin ito sa mga pandiwa ng Chavacano na nagmula sa Kastila at maipangangatuwiran na nagmula ang mga salitang ito sa ibinagong anyo ng Kastila (Chavacano o isang pidgin).[37] Maaaring tingnan ang isang talaan ng mga salitang hiram na ito. Sa kabilang panig, noong ikinapit sa Tagalog, ang huling /r/ ng mga pandiwang Kastila sa kani-kanilang anyong pawatas ay nagigigng /l/. Gayon ang kalagayan ng mga sumusunod na salitang hiram: almusal (mula sa Kast. almorzar), dasal (mula sa Kast. rezar), duplikal (mula sa Kast. repicar[38]), kasal (mula sa Kast. casar), kumpisal (mula sa Kast. confesar), minindal (mula sa Kast. merendar), pasyal (mula sa Kast. pasear) at sugal (mula sa Kast. jugar). Sa mga ilang kaso, nanatili ang huling /r/ sa salitang Tagalog tulad ng andar (mula sa Kast. andar), asar (mula sa Kast. asar) at pundar (mula sa Kast. fundar).
Ikinakapit din ang mga binanghay na pandiwang Kastila sa Tagalog. Kabilang sa mga halimbawa ang: para (mula sa. parar), pasa (mula sa Kast. pasar), puwede (mula sa Kast. poder), tira (mula sa Kast. tirar) at sige (mula sa Kast. seguir). Ang imbiyerna ay nagmumula sa Kastilang pandiwa infernar at diumano’y inilikha ni Ricardo "Rikki" Dalu, noong una para ilarawan ang maimpiyernong karamdaman at pagkabigo habang dumadalo sa klase sa Kastila.[39] Sa mga ilang kaso, isinasama ang pandiwang binanghay sa isa pang salita para makabuo ng mga morpema sa Tagalog tulad ng mga sumusunod: asikaso (mula sa kombinasyon ng Kast. hacer at Kast. kaso), balewala o baliwala (mula sa kombinasyon ng Kast. valer at Tag. wala), etsapwera (mula sa kombinasyon ng Kast. echar at Kast. fuera) at kumusta (mula sa kombinasyon ng Kast. cómo at Kast. estar).
| Pandiwa sa Tagalog | Pandiwa sa Kastila | Kahulugan sa Kastila |
|---|---|---|
| Akusa | Acusar | Akusahan; paratangan |
| Alsa | Alzar | Iangat; itaas; ipatayo |
| Analisa | Analizar | Suriin |
| Apela | Apelar | Apela, mamanhik |
| Apruba | Aprobar | Magpatibay; pahintulutan |
| Apura | Apurar | Tapusin; magmadali (Lat. Am.) |
| Alkila (bar. arkila) | Alquilar | Magrenta; magparenta |
| Asinta | Asentar | Itutok sa pook; ilapag |
| Aturga | Otorgar | Ipagkaloob; ibigay; igawad |
| Awtorisa | Autorizar | Pahintulutan |
| Bara | Barrar | Putikan |
| Bati | Batir | Batihin |
| Beripika | Verificar | Patunayan |
| Bulkanisa | Vulcanizar | Bulkanisa |
| Bura | Borrar | Magbura |
| Burda | Bordar | Magburda |
| Deklara | Declarar | Magpahayag |
| Determina | Determinar | Magpasiya |
| Dikta | Dictar | Mag-utos |
| Dimiti | Dimitir | Magbitiw sa tungkulin |
| Dirihi | Dirigir | Mamahala; mangasiwa |
| Disapruba | Disaprobar | Di-sang-ayunan |
| Disarma | Desarmar | Mag-alis ng sandata |
| Disimpekta | Desinfectar | Magdisimpekta |
| Disimula | Disimular | Itago; takpan |
| Diskarga | Descargar | Alisan ng kargada; ikarga-pakuha |
| Diskita | Desquitar | Bumawi |
| Diskubri | Descubrir | Matuklasan |
| Dismaya | Desmayar | Masira ang loob; masiphayo |
| Distrungka | Destroncar | Hawanin |
| Galbanisa | Galvanizar | Galbanisahin |
| Gisa | Guisar | Maglaga |
| Hulma | Ahormar | Hugisan |
| Husga | Juzgar | Hatulan |
| Imbestiga | Investigar | Mag-imbestiga; siyasatin |
| Imbita | Invitar | Mag-anyaya |
| Intindi | Entender | Intindihin; unawain |
| Itsa | Echar | Ihagis |
| Kalkula | Calcular | Kalkulahin; tayahin |
| Kansela | Cancelar | Ikansela |
| Kanta | Cantar | Mag-awit |
| Karga | Cargar | Ikarga; punuin |
| Kodipika | Codificar | Isakodigo |
| Kondena | Condenar | Kondenahin |
| Konserba | Conservar | Makatipid |
| Konsidera | Considerar | Isaalang-alang; ituring |
| Kubli | Cubrir | Itago; itakip |
| Kubra | Cobrar | Maningil |
| Kula | Colar | Salain; Magpaputi |
| Kulti | Curtir | Magpaitim |
| Kumbida | Convidar | Mag-anyaya |
| Kumbinsi | Convencir | Kumbinsihin |
| Kumpara | Comparar | Ihambing |
| Kumpirma | Confirmar | Kumpirmahin |
| Kumpiska | Confiscar | Kumpiskahin; samsamin |
| Kumpuni (bar. kompone) | Componer | Ibuo; umakda; ayusin |
| Kusi | Cocer | Magluto |
| Laba | Lavar | Maglaba; maghugas |
| Legalisa | Legalizar | Legalisahin |
| Liberalisa | Liberalizar | Liberalisahin |
| Manipula | Manipular | Manipulahin |
| Marka | Marcar | Magmarka |
| Nomina | Nominar | Hirangin |
| Obliga | Obligar | Pilitan; obligahin |
| Obserba | Observar | Obserbahan; pagmasdan |
| Opera | Operar | Magpatakbo |
| Palsipika | Falsificar | Palsipikahin; doktorin |
| Palya | Fallar | Mabigo |
| Paralisa | Paralizar | Paralisahin |
| Pasa | Pasar | Iabot; mangyari; danasin |
| Pasma[40] | Pasmar | Magpahanga; magpamangha |
| Pinta | Pintar | Magpinta |
| Pirma | Firmar | Maglagda |
| Pormalisa | Formalizar | Gawing pormal |
| Prepara | Preparar | Maghanda |
| Preserba | Preservar | Panatilihin |
| Proklama | Proclamar | Ipahayag; iproklama |
| Pundi | Fundir | Tunawin; pagsamahin |
| Punta | Apuntar | Pumuntirya; ituro; isulat |
| Purga | Purgar | Magpurga |
| Pursigi | Perseguir | Ipagpatuloy; sundan; habulin; umusig |
| Pusta | Apostar | Pumusta; tumaya |
| Ratipika | Ratificar | Magpatibay |
| Reboka | Revocar | Bawiin |
| Rekomenda | Recomendar | Magrekomenda |
| Repina | Refinar | Pinuhin |
| Sangkutsa | Sancochar o Salcochar | Pakuluan sa tubig at asin |
| Salba | Salvar | Iligtas |
| Sara | Cerrar | Isara |
| Silbi | Servir | Maglingkod |
| Sindi | Encender | Magpaapoy; buksan |
| Sulda | Soldar | Maghinang; pagkaisahin |
| Sulsi | Zurcir | Tumahi; maghayuma |
| Sumite | Someter | Sumupil; lupigin; ipasa |
| Suspende | Suspendir | Suspindihin |
| Tantiya | Tantear | Kapain; timbangin; tantiyahin |
| Taranta | Atarantar | Magpatulala; magpasilaw |
| Tasa | Tajar | Tumaga; gupitin; hiwain |
| Timpla | Templar | Magpalamig; gawing katamtaman |
| Tumba | Tumbar | Patumbahin |
| Tusta | Tostar | Tustahin |
| Umpisa | Empezar | Magsimula |
Mga salitang tambalan na may nakahalong Kastila at Tagalog[baguhin | baguhin ang batayan]
Binubuo ang ilang salitang tambalan ng Tagalog sa pamamagitan ng pagkakahalo ng katutubong salita sa Tagalog at salitang nagmula sa Kastila, tulad ng sa kaso ng sawikaing balat-sibuyas, na kombinasyon ng Tagalog na balat at Kastilang cebolla. Itinatangi ni Ekaterina Baklanova, isang dalubwika, ang di-kukulangin sa dalawang uri ng Kastilang-Tagalog na salitang tambalan: ang hibridong salitang hiram (hybrid loanwords)[41] o pinaghalong paghiram (mixed-borrowings)[42] ay mga bahagyang naisalinwikang salita na inangkop sa Tagalog, hal. karnerong-dagat (mula sa salitang Kastila carnero marino) at anemonang-dagat (mula sa salitang Kastila anémona de mar), habang ang mga hibridong neolohismo (hybrid neologisms)[43][44] ay mga bagong salita na inimbento ng mga Pilipino na gumagamit ng katutubong materyal at hiniram na materyal na asimilado na, hal. pader-ilog, na nagmula sa pagkahalo ng salitang Tagalog ilog at salitang Kastila pared (na inangkop sa Tagalog bilang pader).
Nasa ibaba ang talaan ng mga ilang salitang tambalan na may nakahalong Kastila at Tagalog. Dahil sa kakulangan ng pagsasapamantayan, iba ang pagkasulat ng ilan sa mga salitang tambalan na nakalista sa ibaba (yaon ay, walang gitling) sa ibang panitikang nakabatay sa Tagalog. Halimbawa, habang karaniwang makikita ang terminong sirang-plaka sa maraming akdang Tagalog na walang gitling, mayroong mga ilang pagkakataon kung saan isinusulat ang salita na may gitling tulad ng kaso sa isa sa mga aklat na isinulat ng Tagapangulo ng Komisyon sa Wikang Filipino Virgilio Almario, na pinamagatang Filipino ng mga Filipino: mga problema sa ispeling, retorika, at pagpapayaman ng wikang pambansa. Isa pang halimbawa ang terminong takdang-oras, na matatagpuan din sa panitikan na walang gitling. Bilang panuntunan, gigitlingan ang salita sa ibaba kung mayroon itong kahit isang instansya na nakasulat ito na may gitling sa mga akdang pampanitikan batay sa Tagalog.
| Salitang tambalan | Mga salitang ugat |
|---|---|
| Agaw-eksena | agaw (mula sa Tagalog) + eksena (mula sa Kast. escena) |
| Alsa-balutan | alsa (mula sa Kast. alzar) + balutan (mula sa Tagalog) |
| Amoy-tsiko | amoy (mula sa Tagalog) + tsiko (mula sa Kast. chicozapote) |
| Anemonang-dagat | anemona (mula sa Kast. anémona) + dagat (mula sa Tagalog) |
| Bagong-salta | bago (mula sa Tagalog) + salta (mula sa Kast. saltar) |
| Balat-sibuyas | balat (mula sa Tagalog) + sibuyas (mula sa Kast. cebollas) |
| Balik-eskwela | balik (mula sa Tagalog) + eskwela (mula sa Kast. escuela) |
| Bantay-sarado | bantay (mula sa Tagalog) + sarado (mula sa Kast. cerrado) |
| Bigay-todo | bigay (mula sa Tagalog) + todo (mula sa Kast. todo) |
| Boses-ipis | boses (mula sa Kast. voces) + ipis (mula sa Tagalog) |
| Boses-palaka | boses (mula sa Kast. voces) + palaka (mula sa Tagalog, frog) |
| Bugbog-sarado | bugbog (mula sa Tagalog) + sarado (mula sa Kast. cerrado) |
| Bulak-niyebe | bulak (mula sa Tagalog) + niyebe (mula sa Kast. nieve) |
| Dilang-anghel | dila (mula sa Tagalog) + anghel (mula sa Kast. angel) |
| Dilang-baka | dila (mula sa Tagalog) + baka (mula sa Kast. vaca) |
| Doble-ingat | doble (mula sa Kast. doble) + ingat (mula sa Tagalog) |
| Doble-talim | doble (mula sa Kast. doble) + talim (mula sa Tagalog) |
| Epikong-bayan | epiko (mula sa Kast. poema épico) + bayan (mula sa Tagalog) |
| Esponghang-dagat | espongha (from. Sp. esponja) + dagat (mula sa Tagalog) |
| Giyera-patani | giyera (mula sa Kast. guerra) + patani (mula sa Tagalog) |
| Hating-globo | hati (mula sa Tagalog) + globo (mula sa Kast. globo) |
| Hiram-kantores | hiram (mula sa Tagalog) + kantores (mula sa Kast. cantores) |
| Kabayong-dagat | kabayo (mula sa Kast. cavallo) + dagat (mula sa Tagalog) |
| Karnerong-dagat | karnero (mula sa Kast. carnero) + dagat (mula sa Tagalog) |
| Kayod-marino | kayod (mula sa Tagalog) + marino (mula sa Kast. marino) |
| Kilos-protesta | kilos (mula sa Tagalog) + protesta (mula sa Kast. protesta) |
| Kuwentong-bayan | kwento (mula sa Kast. cuento) + bayan (mula sa Tagalog) |
| Lakad-pato | lakad (mula sa Tagalog) + pato (mula sa Kast. pato) |
| Leong-dagat | leon (mula sa Kast. león) + dagat (mula sa Tagalog) |
| Mukhang-pera | mukha (mula sa Tagalog) + pera (mula sa Kast. perra gorda o perra chica) |
| Pader-ilog | pader (mula sa Kast. pared) + ilog (mula sa Tagalog) |
| Pampalipas-oras | lipas (mula sa Tagalog) + oras (mula sa Kast. horas) |
| Panday-yero | panday (mula sa Tagalog) + yero (mula sa Kast. hierro) |
| Patay-malisya | patay (mula sa Tagalog) + malisya (mula sa Kast. malicia) |
| Pusong-mamon | puso (mula sa Tagalog) + mamon (mula sa Kast. mamón) |
| Sanib-puwersa | sanib (mula sa Tagalog) + puwersa (mula sa Kast. fuerza) |
| Siling-haba | sili (mula sa Kast. chile) + haba (mula sa Tagalog) |
| Siling-labuyo | sili (mula sa Kast. chile) + labuyo (mula sa Tagalog) |
| Singsing-pari | singsing (mula sa Tagalog) + pari (mula sa Kast. padre) |
| Sirang-plaka | sira (mula sa Tagalog) + plaka (mula sa Kast. placa) |
| Sulat-makinilya | sulat (mula sa Tagalog) + makinilya (mula sa Kast. maquinilla) |
| Taas-presyo | taas (mula sa Tagalog) + presyo (mula sa Kast. precio) |
| Tabing-kalsada | tabi (mula sa Tagalog) + kalsada (mula sa Kast. calzada) |
| Tabing-kalye | tabi (mula sa Tagalog) + kalye (mula sa Kast. calle) |
| Takaw-aksidente | takaw (mula sa Tagalog) + aksidente (mula sa Kast. accidente) |
| Takaw-disgrasya | takaw (mula sa Tagalog) + disgrasya (mula sa Kast. desgracia) |
| Takdang-oras | takda (mula sa Tagalog) + oras (mula sa Kast. horas) |
| Takdang-petsa | takda (mula sa Tagalog) + petsa (mula sa Kast. fecha) |
| Tanim-bala | tanim (mula sa Tagalog) + bala (mula sa Kast. bala) |
| Tanim-droga | tanim (mula sa Tagalog) + droga (mula sa Kast. droga) |
| Taong-grasa | tao (mula sa Tagalog) + grasa (mula sa Kast. grasa) |
| Tubig-gripo | tubig (mula sa Tagalog) + gripo (mula sa Kast. grifo) |
| Tulak-droga | tulak (mula sa Tagalog, to push) + droga (mula sa Kast. droga) |
| Tulog-mantika | tulog (mula sa Tagalog) + mantika (mula sa Kast. manteca) |
| Tunog-lata | tunog (mula sa Tagalog) + lata (mula sa Kast. lata) |
Ingles[baguhin | baguhin ang batayan]
Ginagamit ang Ingles sa mga pang-araw-araw na pakikipag-usap sa Tagalog. Taglish ang tawag sa ganitong uri ng pakikipag-usap. Makabago at panteknikal ang karamihan ng mga salitang Tagalog na hiniram sa Ingles, ngunit ginagamit din ang mga salitang Ingles bilang pampaikli (napakahaba ang mararaming salitang Tagalog na isinalinwika mula sa Ingles) o para maiwasan ang literal na salin at pag-uulit ng isang salita sa Tagalog. Pangalawa ang Ingles sa pinaghihiraman ng salita sa Tagalog pagkatapos ng Kastila. Sa nasusulat na wika, pinapanatili ang baybay ng mga salitang ingles sa isang pangungusap sa Tagalog, ngunit kung minsan, isinsulat sila ayon sa palatinigan ng Tagalog. Narito ang mga iilang halimbawa:
| Tagalog | Ingles | (Mga) salitang tradisyonal |
|---|---|---|
| Adik | Drug addict | Durugista (Kast. drogas + -ista) |
| Adyenda | Agenda | |
| Bag | Bag | Supot |
| Bakwit | Evacuate | Lumikas |
| Barbikyu | Barbecue | |
| Basketbol | Basketball | |
| Beysbol | Baseball | |
| Bilyar | Billiard | |
| Biskwit | Biscuit | |
| Bistek | Beef steak | |
| Bodabil | Vaudeville | |
| Boksing | Boxing | |
| Bolpen | Ballpoint pen | |
| Drayber | Driver | Tsuper (Kast. chofer) |
| Dyaket | Jacket | |
| Dyakpat | Jackpot | |
| Dyip/Dyipni | Jeep/Jeepney | |
| Gadyet | Gadget | |
| Gradweyt | Graduate | Nakapagtapos ng pag-aaral; gradwado (Kast. graduado) |
| Hayskul | High school | Paaralang sekundarya (sekundarya = Kast. secundaria); Mataas na paaralan |
| Helikopter | Helicopter | |
| Interbyu | Interview | Panayam, Entrebista (Kast. entrevista) |
| Internet | Internet | |
| Iskedyul | Schedule | Talaorasan (oras = Kast. horas) |
| Iskolar | Scholar | |
| Iskor | Score | Puntos (Kast. punto) |
| Iskul | School | Paaralan |
| Iskrip | Script | |
| Iskrin | Screen | Tabing |
| Iskuter | Scooter | |
| Iskuwater | Squatter | |
| Ispayral | Spiral | Balisungsong |
| Ispiker | Speaker (tao) | Tagapagsalita, Tagatalumpati, Mananalumpati |
| Isponsor | Sponsor | Tagatangkilik |
| Isport | Sport | Palaro, Palakasan, Paligsahan (isinasalin din bilang "timpalak" o "torneo") |
| Isprey | Spray | Wisik |
| Istandard | Standard | Pamantayan, Panukatan |
| Kabinet | Cabinet | Aparador (Kast.) |
| Kambas | Canvass | |
| Kapirayt | Copyright | Karapatang-sipi |
| Karot | Carrot | Asinorya, Asanorya |
| Kemikal | Chemical | |
| Kendi | Candy | Minatamis |
| Ketsap | Ketchup | Sarsa (Kast. salsa) |
| Keyk | Cake | |
| Kompyuter | Computer | |
| Korek | Correct | Ayos, Tama (Sans.), Tumpak |
| Kyut | Cute | Lindo (l) & Linda (b) (Kast.) |
| Lider | Leader | Pinuno |
| Lobat[45] | Low battery | |
| Madyik | Magic | Salamangka |
| Magasin | Magazine | |
| Miskol[45] | Missed call | |
| Miting | Meeting | Pulong |
| Nars | Nurse | |
| Okey | OK, Okay | Sige (Kast. sigue) |
| Plastik | Plastic | |
| Pulis | Police | |
| Rali | Rally | |
| Sandwits | Sandwich | |
| Tambay | Stand by | |
| Tenis | Tennis | |
| Tin-edyer | Teenager | Lalabintaunin |
| Titser | Teacher | Guro (Sans. "guru"), Maestro (l) & Maestra (b)(Kast.) |
| Tisyu | Tissue | |
| Traysikel | Tricycle | Trisiklo |
| Trey | Tray | |
| Wais | Wise | Mautak, Maabilidad (abilidad = Kast.) |
Malay[baguhin | baguhin ang batayan]
Mararaming mga salitang Malay ang pumasok sa bokabularyong Tagalog noong panahong pre-kolonyal dahil ang Lumang Malay ay naging lingua franca ng kalakalan, komersyo at ugnayang diplomatiko noong panahong pre-kolonyal sa kasaysayan ng Pilipinas gaya ng pinatutunayan ng Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna ng 900 PK at mga salaysay ni Pigafetta nang dumating ang mga Kastila sa bansa mga limang siglo pagkatapos. Ang iilang salitang hiram sa Malay, tulad ng bansa at guro, ay kalaunang idinagdag sa wikang Tagalog noong unang bahagi ng ika-19 na siglo. Ang mga salitang binanggit ay mga mungkahi ni Eusebio T. Daluz, isang yumaong na dalubwika, na tanggapin para sa paglilinang ng wikang Tagalog at sa kalaunan ay naging laganap ang paggamit ng mga ito sa edukadong bahagi ng populasyong nagsasalita ng Tagalog.[46]
| Tagalog | Palaugatan |
|---|---|
| Balaklaot[47] | barat laut (Malay, hilagang-kanluran) |
| Batubalani[48] | batu (Malay at Tagalog) + berani (Malay, matapang) |
| Bibingka[49] | kuih bingka (Malay, tumutukoy sa mamon na gawa sa kamoteng-kahoy) |
| Bilanggo | belenggu (Malay, posas o kadena) |
| Binibini[50] | bini (Malay, asawang babae) |
| Bunso[51] | bongsu (Malay, pinakabata na ipinanak) |
| Dalamhati | dalam (Malay, sa loob) + hati (Malay, atay) |
| Dalubhasa[52] | juru (Malay, eksperto) + bahasa (Malay, wika) |
| Hatol[53] | atur (Malay, kaayusan o pagkakaayos) |
| Kanan[54] | kanan (Malay, kanan) |
| Kawal[55] | kawal (Malay, bantay, patrolya o tanod) |
| Kulambo[56] | kelambu (Malay, moskitero) |
| Lagari[57] | gergaji (Malay, serutso) |
| Lunggati | lung (Tagalog - salitang ugat, lungkot[8]:88) + hati (Malay, atay) |
| Luwalhati | luwal (Tagalog, sa labas) + hati (Malay, atay) |
| Uluhati | ulo (Tagalog) + hati (Malay, atay) |
| Pighati | pedih (Malay, sakit) + hati (Malay, atay) |
| Pilak[58] | perak (Malay, plata) (Talagang nagmula sa Khmer) |
| Pirali[59] | pijar (Malay, borax) |
| Salaghati | salag o salak (Tagalog, puno at pinatag) + hati (Malay, atay) |
| Takal[60] | takar (Malay, panukat ng kapasidad para sa langis, atbp.) |
| Tanghali[61] | tengah (Malay, kalahati) + hari (Malay, araw) |
| Tiyanak[62] | puntianak (Malay, tumutukoy sa bampira, multo o katawang muling-binuhay na sumisipsip ng dugo) |
| Usap[63] | ucap (Malay, pagbigkas) |
Sanskrito[baguhin | baguhin ang batayan]
Gaya ng karamihan ng mga wikang Austronesyo, karamihan ng bokabularyong Sanskrito na isinama sa Tagalog ay di-tuwirang hiniram sa pamamagitan ng Malay o Habanes.[64] Kabilang sa mga halimbawa ang:
| Tagalog | Sanskrito | Kahulugan sa Sanskrito |
|---|---|---|
| Agham | Āgama (आगम) | Pagtatamo ng kaalaman; siyensiya |
| Antala | Antara (अन्तर) | Tagal; puwang |
| Asal | Ācāra (आचार) | Paraan ng pagkilos; pag-uugali, gawi |
| Bahala | Bhara (भार) | Pasan; bigat; mabigat na trabaho |
| Balita | Vārtā (वार्ता) | Salaysay; ulat |
| Bansa | Vaṃśa (वंश) | Tubo ng kawayan; talaangkanan; dinastiya; lahi |
| Banyaga | Vaṇijaka (वणिजक) | Mangangalakal; negosyante |
| Basa | Vaca (वच) | Boses; pagsasalita |
| Bathala | Batthara (भट्टार) | Taong maharlika; kagalang-galang |
| Bihasa | Abhyasa (अभ्यास) | Kinaugalian |
| Budhi | Bodhi (बोधि) | Pag-unawa |
| Dawa[8]:73,191 | Yava (यव) | Hordeum vulgare |
| Daya | Dvaya (द्वय) | Pagiging dalawahang-panig; kasinungalingan |
| Diwa | Jīva (जीव) | Ang prinsipyo ng buhay; napakahalagang hininga |
| Diwata | Devata (देवता) | Pagka-diyos |
| Dukha | Dukkha (दुःख) | Kalungkutan; karalitaan; kahirapan |
| Dusa | Doṣa (दोष) | Pinsala; kasiraan; masasamang bunga |
| Dusta | Dūṣita (दूषित) | Nadungisan; nahalay; nasaktan |
| Gadya | Gaja (गज) | Elepante |
| Ganda | Gandha (गन्ध) | Bango; halimuyak |
| Guro | Guru (गुरु) | Maestro; guro |
| Halaga | Argha (अर्घ) | Halaga |
| Halata | Arthaya (अर्थय) | Maramdaman |
| Haraya | Hridaya (हृदय) | Puso |
| Hina | Hīna (हीन) | Mas mahina/mababa kaysa sa; inabandona; kulang |
| Hiwaga | Vihaga (विहग) | Ibon |
| Kasubha | Kusumbha (कुसुम्भ) | Carthamus tinctorius |
| Kastuli | Kastūrī (कस्तूरी) | Abelmoschus moschatus |
| Katha | Kathā (कथा) | Isang mapagkunwaring kuwento; pabula |
| Katakata | Pag-uulit ng Kathā (कथा) | Kuwento; pabula |
| Kalapati; Palapati | Pārāpataḥ (पारापत) | Kalapati |
| Kuba | Kubja (कुब्ज) | Kuba |
| Kuta | Kota (कोट) | Muog; kuta |
| Ladya | Raja (राज) | Hari; pinuno; soberano |
| Lagundi | Nirgundi (निर्गुण्डि) | Vitex negundo |
| Laho | Rāhu (राहु) | Eklipse |
| Lasa | Rasa (रस) | Lasa; tikman |
| Likha | Lekhā (लेखा) | Pagguhit; pigura |
| Madla | Mandala (मण्डल) | Bilog; pulutong |
| Maharlika | Maharddhika (महर्द्धिक) | Maunlad |
| Makata | Tag. ma- + kathā (कथा) | Kuwento; pabula |
| Mukha | Mukha (मुख) | Mukha |
| Mula | Mula (मूल) | Batayan; saligan; pinagmulan; pinagsimulan |
| Mutya | Mutya (मुत्य) | Perlas |
| Paksa | Paksha (पक्ष) | Isang punto o bagay na pinagtatalakayan |
| Palibhasa | Paribhasa (परिभाषा) | Pagsasalita; pamimintas; pagsumbat |
| Parusa | Tag. pa- + dusa, mula sa Sanskritong doṣa (दोष) | |
| Patola | Patola (पटोल) | Trichosanthes dioica |
| Saksi | Sākṣin (साक्षिन्) | Testigo |
| Sakuna | Zakuna (शकुन) | Isang ibong nagbabadya |
| Salamuha | Samuha (समूह) | Pagtitipon; pulutong |
| Salanta | Randa (रण्ड) | Nalumpo; baldado |
| Salita | Carita (चरित) | Ugali; mga kilos; mga gawa; pakikipagsapalaran |
| Samantala | Samantara (समान्तर) | Agapay |
| Sampalataya | Sampratyaya (सम्प्रत्यय) | Tiwala; kumpiyansa |
| Sandata | Saṃyatta (संयत्त) | Handa; nakaalisto |
| Sigla | Sīghra (शीघ्र) | Mabilis; matulin |
| Suka | Cukra (चुक्र) | Suka |
| Sutla | Sūtra (सूत्र) | Sinulid; pisi; kawad |
| Tanikala | Sṛṅkhala (शृङ्खल) | Kadena |
| Tingga | Tivra (तीव्र) | Tingga; bakal; asero |
| Tsampaka | Campaka (चम्पक) | Magnolia champaca |
| Upang | Upa (उप) | Patungo, malapit sa |
Tamil[baguhin | baguhin ang batayan]
Ang malapit na pakikisalamuha sa pamamagitan ng mga kalambatang pangkomersyo ng Indiya at Maritimong Timog-silangang Asya sa higit sa dalawang libong taon, na pinatibay ng pagtatag ng Tamil bilang isang wikang pampanitikan sa Indiya simula noong ika-9 na siglo, ay nagpahintulot sa pagkakalat ng mga Drabidyanong salitang hiram sa mga iilang lokal na wika ng Timog-silangang Asya, kabilang dito ang Lumang Malay at Tagalog. Ipinapakita sa ibaba ang isang talaan ng mga salitang Tagalog na nagmumula sa Tamil.[65]
| Tagalog | Tamil | Kahulugan sa Tamil |
|---|---|---|
| Bagay[65] | வாகை (Vagai) | Uri, klase; kalakal; pag-aari; hanapbuhay |
| Baril[65] | வெடில் (Veḍil) | Pagsabog |
| Bilanggo[65] | விலங்கு (Vilaṅgu) | Kadena sa paa; posas; kadenahan |
| Gulay[65] | குழை (Kulai) | Lumambot, malamasa, lutung-luto |
| Kalikam[8]:302 | காரிக்கம் (kārikkam) | Di-kuladong simpleng telang bulak |
| Kawal[65] | காவல் (Kāval) | Bantay; tanod |
| Kawali[65] | குவளை (Kuvaḷai) | Lalagayan na may bungangang malawak; tasa |
| Kiyapo[65] | கயப்பு (Kayappū) | Bulaklak na pantubig |
| Mangga[65] | மாங்காய் (Māngāi) | Hilaw na mangga |
| Malunggay[65] | முருங்கை (Murungai) | Moringa oleifera |
| Misay[65] | மீசை (Mīcai) | Bigote |
| Palisay[65] | பரிசை (Paricai) | Kalasag |
| Puto[65] | புட்டு (Puttu) | Isang uri ng minatamis |
| Tupa[8]:303 | ஆட்டுப்பட்டி (Āṭṭu-p-paṭṭi) | Isang kawan ng tupa |
Arabe at Persyano[baguhin | baguhin ang batayan]
Napakaunti ang mga nakilalang salitang Tagalog na nagmula sa wikang Arabe o Persyano. Ayon kay Jean-Paul Potet, mayroong 60 salitang Tagalog na nakikilala nang may makatuwirang pagtitiwala na nanggaling sa Arabe o Persyano, kalahati rito ay hiniram sa pamamagitan ng Malay (halos 23% malamang, 26% hindi mapag-aalinlanganan).[66] Ang natitirang kalahati naman ay tuwirang nagmula sa Arabe o Persyano, tulad ng salitang gumamela (ang kataga sa Tagalog para sa mga bulaklak-Hibiscus, na nagmula Arabeng جميلة na nangangahulugang maganda). Ipinapakita ng talahanayan sa ibaba ang mga iba't ibang salitang hiram sa Arabe, kabilang ang mga makalulumang at matutulaing salita, na isinama sa leksikong Tagalog. Kung itinuturing na hiniram ang isang salitang Arabe sa pamamagitan ng Malay, tinutukoy rin ang intermedyang salita sa Malay.
May iilang salitang hiniram ng Tagalog sa Kastila na may pinagmulan sa wikang Arabe.[67] Kabilang dito ang alahas (mula sa Kast. alhaja na nagmula talaga sa Arabeng حاجة na nangangahulugang "bagay na kinakailangan o mahalaga"), albayalde (mula sa Kast. albayalde na nagmula talaga sa Arabeng بياض na nangangahulugang "puti" o "kaputian"), alkansya (mula sa Kast. alcancía na nagmula talaga sa Arabeng كنز na nangangahulugang "kayamanan"), alkatsopas (mula sa Kast. alcachofa na nagmula talaga sa Arabeng الخُرْشُوف), almires (mula sa Kast. almirez na nagmula talaga sa Arabeng مهراس), asapran (mula sa Kast. azafrán mula sa Persyanong zarparan na nangangahulugang "gintong nakabitin”[68]), baryo (mula sa Kast. barrio na nagmula talaga sa Arabeng بَرِّي), kapre (mula sa Kast. cafre na nagmula talaga sa Arabeng كَافِر), kisame (mula sa Kast. zaquizamí na nagmula talaga sa Arabeng سقف في السماء na nangangahulugang "kisame sa langit"), atbp. Hindi kasama sa talahanayan sa ibaba ang mga ganitong Hispano-Arabeng salita dahil nakatuon lamang ito sa mga salitang hiram na tuwirang nagmula sa Arabe at Persyano, o di-tuwirang hiniram sa Malay.
| Tagalog | Arabe/Persyano | Intermedyang Malay |
|---|---|---|
| Agimat | عَزِيمَة (Arabeng `azimah: mutya, gayuma, pangkukulam) | Azimat (mutya) |
| Alak | عرق (Arabeng `araq: alak) | Arak (alak) |
| Anakura[69] | ناخوذا (Persyanong nakhoodha: kapitan ng barko) | Nakhoda (kapitan ng barko) |
| Daulat | دولة (Arabeng Dawlah: pag-ikot, pagbaliktad ng kapalaran) | Daulat (kaunlaran, kaligayahan) |
| Gumamela | جميلة (Arabeng Jamiilah: maganda) | |
| Hukom | حكم (Arabeng Ḥukm: kahatulan) | Hukum (kahatulan, batas) |
| Katan | ختان (Arabeng Khatān: pagtutuli) | |
| Kupya | كوفية (Arabeng Kuufiyyah: gora, keffieh) | Kopiah (gora) |
| Malim | معلم (Arabeng Mu`allim: guro) | Malim (pilotong pandagat) |
| Mansigit | مسجد (Arabeng Masjid: moske) | |
| Paham | فَهْم (Arabeng Fahm: pag-unawa) | Faham (agham, pag-unawa) |
| Pangadyi | Tag. pang- + حاجي (Arabeng 'Ḥājjī: isang peregrino sa Mecca) | Pengajian (pagtula, pagbasa) |
| Pinggan[70] | ﭙﻨﮔان (Persyanong Pingān: tasa, mangkok) | Pinggan (plato, platito) |
| Salabat | شربة (Arabeng Sharbah: anumang inumin na walang alak) | |
| Salamat[71] | سلامة (Persyanong Salāmah: salamat, mula sa Arabeng Salāmāt سلامت:
kapayapaan at pagpapala (pambati o pampasalamat) |
|
| Salapi | صرف (Arabeng Ṣarf, magbayad, kumita) | |
| Salawal[70] | سروال (Persyanong Sarwaal, pantalon) | Seluar (salawal, pantalon) |
| Siyak | شيخ (Arabeng Shaykh, matanda, maestro, guro, sheik) | Siak (tagapag-alaga ng moske) |
| Sumbali | سبحل (Arabeng 'Sabḥala', sabihin o ulitin ang "Subhanallah") | |
| Sunat | سنة (Arabeng Sunnah, tradisyon) | Sunat (pagsusunat) |
Tsino[baguhin | baguhin ang batayan]
- Silipin din: Hokkien Pilipino
Karamihan ng mga salitang hiniram ng Tagalog sa Tsino ay nagmumula sa Hokkien, ang Timog Tsinong uring sinasalita sa Pilipinas. Medyo kamakailan lamang ang halos lahat ng mga 163 salitang nagmula sa Hokkien na tinipon at sinuri ni Gloria Chang-Yap at hindi lumalabas sa mga unang Kastilang diksyunaryo ng Tagalog.[8]:334 Pumasok ang mararaming salitang nagmula sa Hokkien tulad ng pansit[72] sa bokabularyong Tagalog noong pananakop ng mga Kastila kung saan naranasan ng Pilipinas ang pagdagsa ng mga mandarayuhang Tsino (karamihan mula sa mga lalawigan ng Fujian at Guangdong sa Timog Tsina[73]) habang ang Maynila ay naging pandaigdigang entrepôt sa pagyabong ng Kalakalang Galeyong Manyila-Acapulco[74][75] Pinalakas ng mga kaakit-akit na pagkakataong pangkabuhayan ang pandarayuhang Tsino sa Kastilang Maynila at dinala ng mga bagong dating na Tsino ang kani-kanilang mga kadalubhasaan, tradisyon sa pagluluto at wika, na nakaimpluwensya ang huli sa mga katutubong wika ng Pilipinas sa pamamagitan ng mga salitang hiram, karamihang may kaugnayan sa pagluluto.[76][77]
| Tagalog | Hokkien (H) | Kahulugan sa Hokkien |
|---|---|---|
| Angkak | 紅麴/âng-khak (H) | Angkak |
| Apyan | 鴉片/a-phiàn (H) | Opyo |
| Ate | 阿姊/á-chí (H) | Papangalan sa panganay na babae |
| Baktaw | 墨斗/ba̍k-táu (H) | Baktaw |
| Bakya | 木屐/ba̍k-kia̍h (H) | Bakya |
| Bataw | 扁豆/pà-taŭ (H) | Bataw (Lablab purpureus) |
| Batsoy | 肉水/bà-cuì (H) | Putahe kung saan ang pangunahing sangkap ay lomo ng baboy |
| Bihon | 米粉/bî-hún (H) | Bihon |
| Biko | 米糕/bí-kō (H) | Pinatamis na bibingka |
| Bilawo[76] | 米樓/bí-lâu (H) | Literal na "suson/antas ng bigas" |
| Bimpo[78] | 面布/bīn-pǒ (H) | Bimpo |
| Bithay[8]:338[79] | 米篩/bi-thaî (H) | Salaan ng bigas |
| Bitso[76] | 米棗/bí-chó (H) | Kakaning prinito na gawa sa galapong |
| Betsin | 味精/bī-cheng (H) | Betsin |
| Bonsay | 盆栽/phûn-chai (H)(To Japanese 盆栽 (Bonsai) | Bonsay |
| Buwisit[80] | 無衣食/bō-uî-sít (H) | Walang damit o pagkain |
| Diko | 二哥/dī-kô (H) | Papangalan sa ikalawa sa panganay na lalaki |
| Ditse | 二姊/dī–cì (H) | Papangalan sa ikalawa sa panganay na babae |
| Ginto[81] | 金條/kim-tiâu (H) | Barang ginto |
| Goto[76] | 牛肚/gû-tǒ͘ (H) | Goto |
| Hikaw | 耳鉤/hǐ-kau (H) | Hikaw |
| Hopya | 好餅/hō-pià (H) | Matamis na tinapay na may munggo |
| Hukbo | 服務/hôk-bū (H) | Serbisyo |
| Husi | 富絲/hù-si (H) | Algodong de-kalidad |
| Huwepe | 火把/huè-pĕ (H) | Sulo |
| Huweteng | 花檔/huê-tĕng (H) | Huweteng |
| Ingkong | 𪜶公/in-kông (H) | Ang kanilang ama |
| Inso | 𪜶嫂/in-só (H) | Hipag sa kuya |
| Intsik | 𪜶叔/in-chek/in-chiak (H) | Ang kanyang/kanilang tito |
| Katay[76] | 共刣/kā-thâi (H) | Katay |
| Kintsay | 芹菜/khîn-chaĭ (H) | Apyo (Apium graveolens) |
| Kiti | 雞弟/ke-tǐ (H) | Sisiw |
| Kutsay | 韭菜/khû-chaĭ (H) | Kutsay (Allium ramosum) |
| Kusot | 鋸屑/kù-sùt (H) | Piyaos |
| Kuya | 哥兄/ko͘–hiaⁿ (H) | Papangalan sa nakatatandang kapatid na lalaki |
| Lawin | 老鷹/laū-yêng (H) | Anumang ibon mula sa Accipitridae o Falconidae |
| Lawlaw[82] | 老/laû (H) | Luma |
| Lithaw[83] | 犁頭/lé-thaú (H) | Araro |
| Lomi | 滷麵/ló͘-mī (H) | Lor mee - Tsinong pansit |
| Loryat | 鬧熱/lāu-dia̍t (H) | Abalang; dinadagsa; maingay |
| Lumpiya | 潤餅/lûn-pià (H) | Prinito o sariwang lumpiya |
| Mami | 肉麵/mà-mĭ (H) | Karne at pansit sa sabaw |
| Maselan[84] | ma- + 西儂/se-lâng (H) | Taga-kanluran; Kanluranin |
| Miswa | 麵線/mī-sòaⁿ (H) | Miswa - Tsinong inasnang pansit |
| Pansit | 便食/pân-si̍t (H) | Putahe na madaling lutuin i.e. pansit |
| Pakyaw[85] | 跋繳/pák-kiaù (H) | Ibigay sa mga bungkos |
| Paslang[86] | 拍死人/phah-sí-lāng (H) | Ipatay |
| Petsay[87] | 白菜/pē-chaĭ (H) | Petsay (Brassica rapa subsp. pekinensis) |
| Pesa | 白煠魚/pē-sà-hí (H) | Simpleng pinakuluang isda |
| Pinse | 硼砂/piên-sē (H) | Pinse |
| Pisaw | 匕首/pì-siù (H) | Patalim |
| Puntaw | 糞斗/pùn-taù (H) | Pandakot |
| Puthaw[88] | 斧頭/pú-thâu (H) | Palakol |
| Sampan | 舢板/san-pán (H) | Tsinong barko |
| Samyo[89] | 糝藥粉/sám+iôq+hùn (H) | Magwisik ng gamot na pulbos |
| Sangko | 三哥/sâ-kô (H) | Papangalan sa ikatlo sa panganay na lalaki |
| Sanse | 三姊/sâ–cì (H) | Papangalan sa ikatlo sa panganay na babae |
| Singki | 新客/sin-kheh (H) | Bagong bisita o suki |
| Sitaw | 青豆/chî-taŭ (H) | Sitaw (Vigna unguiculata subsp. sesquipedalis) |
| Siyaho | 姐夫/tsiá-hu (H) | Bayaw |
| Siyakoy | 油炸粿/iû-cha̍h-kóe (H) | Youtiao |
| Siyansi | 煎匙/chian-sî (H) | Siyansi |
| Sotanghon | 蘇打粉/so͘-táⁿ-hún (H) | Sotanghon |
| Suki[90] | 主客/chù–khè (H) | Mahalagang suki |
| Sungki[78] | 伸牙/chûn-khì (H) | Ngiping nakausli |
| Susi | 鎖匙/só–sî (H) | Susi |
| Suwahe | 沙蝦/suā-hé (H) | Suwahe (Metapenaeus ensis) |
| Suya | 衰啊/soe-a (H) | Pananalitang "Ang malas!" |
| Siyokoy | 水鬼/cuí-kuì (H) | Espiritu ng tubig; demonyo ng tubig |
| Siyomay | 燒賣/siō-maĭ (H) | Siyomai |
| Siyopaw | 燒包/siō-paŭ (H) | Siyopaw |
| Taho | 豆花/taū-hû (H) | Tokwa |
| Tahure (bar. tahuri) | 豆花/taū-hû (H) | Tokwa |
| Tanga[91] | 蟲仔/thâng-á (H) | Maliit na insekto/kulisap/uod |
| Tanglaw | 燈籠/tiêng-laú (H) | Lampara; Ilawan |
| Tanso | 銅索/táng-sò (H) | Alambreng tanso |
| Tawsi | 豆豉/tāu-si (H) | Utaw na pinreserba sa toyo |
| Timsim (bar. tingsim) | 灯心/tiêng-sîm (H) | Timsim |
| Tinghoy | 燈火/tiêng-huè (H) | Kingki |
| Tikoy | 甜粿/tiⁿ-kóe (H) | Tikoy |
| Tito[76] | 豬肚/ti-tǒ͘ (H) | Tripa ng baboy |
| Toge | 豆芽/tāu-gê (H) | Toge |
| Tokwa | 豆乾/taū-kuâ (H) | Tokwa |
| Totso | 豆油醋魚/taū-iū-chò-hí (H) | Isdang niluto sa toyo at suka |
| Toyo | 豆油/tāu–iû (H) | Toyo |
| Tsaa | 茶仔/chhâ-á (H) | Tsaa |
| Tutsang | 頭鬃/thâu-chang (H) | Buhok |
| Upo | 瓠瓜/ō-pú (H) | Upo (Lagenaria siceraria) |
| Utaw | 黑豆/ō-taŭ (H) | Utaw (Glycine max) |
| Wansoy (bar. unsoy, yansoy) | 芫荽/iān-suî (H) | Kulantro (Coriandrum sativum) |
Hapones[baguhin | baguhin ang batayan]
Kaunti lamang ang mga salitang Tagalog na nagmula sa Hapones.[8]:343 Ipinakilala ang karamihan nito noong lamang sa ikadalawampung siglo tulad ng tansan[92] (mula sa 炭酸 sa Hapones na orihinal na tumutukoy sa inuming pampalamig at karbonado) at karaoke (mula sa カラオケ sa Hapones, na literal na nangangahulugang "orkestrang hungkag") ngunit may mga kakaunting salitang Hapones na lumitaw sa mga unang diksyunaryong Kastila ng Tagalog tulad ng katana (Espadang Hapones, mula sa かたな sa Hapones na may parehong kahulugan).
Nakabatay ang iilang biro sa Tagalog sa nakakatawang muling pagbibigay-kahulugan ng mga katagang Hapones bilang mga salitang Tagalog tulad ng kaso sa otousan (mula sa お父さん ng Hapones na nangangahulugang "ama") na binigyan ng kahulugang utusan (na nangangahulugang "katulong") sa Tagalog.[8]:346 Para naman sa salitang Japayuki sa Tagalog, tumutukoy ito sa mga migranteng Pilipino na nagsihugos sa Hapon simula noong dekada 1980 upang magtrabaho bilang mga tagapaglibang at isa itong pinaglaguman ng salitang Japan sa Ingles at ang salitang Hapon na yuki (o 行き, na nangangahulugang "papunta" or "nakasalalay").
| Tagalog | Hapones | Kahulugan sa Hapones |
|---|---|---|
| Dorobo | 泥棒 (dorobō) | Magnanakaw; mangloloob; tulisan |
| Dyak en poy[93] | じゃん拳ぽん (jankenpon) | Bato–bato–pik |
| Kampay | 乾杯 (kanpai) | Tagay! |
| Karaoke | カラオケ (karaoke) | Karaoke |
| Karate | 空手 (karate) | Karate |
| Katana | 刀 (katana) | Katana; isang espadang Hapones |
| Katol | 蚊取り線香 (katorisenkō) | Katol |
| Kimona | 着物 (kimono) | Kimono (o iba pang trad. na kasuotang Hapones) |
| Kirey | 奇麗 (kirei) | Maganda; kaibig-ibig; marikit |
| Kokang | 交換 (kōkan) | Kambalatse |
| Pampan | ぱんぱん (panpan) | (balbal) Patutot (lalo na noong kakatapos lamang ng WWII) |
| Shabu | シャブ (shabu) | (balbal) Methamphetamine hydrochloride |
| Taksan-taksan | 沢山 (takusan) | Marami |
| Tansan | 炭酸 (tansan) | Karbonadong tubig |
| Tsunami | 津波 (tsunami) | Tsunami |
Nahuatl[baguhin | baguhin ang batayan]
Nagtamo ang Tagalog ng mga salitang Nahuatl sa pamamagitan ng Kastila mula sa Kalakalang Galeon sa Mehiko noong panahon ng Kastila.[94]
Narito ang mga iilang halimbawa:
| Salitang Tagalog | Salitang Ugat sa Nahuatl | Salitang Kastila |
|---|---|---|
| Abukado | Ahuacatl | Aguacate |
| Akapulko (var. kapurko) | Acapolco | Acapulco |
| Alpasotis (var. pasotis) | Epazotl | Epazote |
| Atole[95] | Atolli | Atole |
| Atsuwete | Achiotl | Achiote |
| Guwatsinanggo | Cuauchilnacatl | Guachinango |
| Kakaw | Cacáhuatl | Cacao |
| Kakawati (bar. kakawate) | Cacáhuatl | Cacahuate |
| Kalatsutsi (bar. kalanotse) | Cacaloxochitl | Cacalosúchil |
| Kamatis | Tomatl | Tomate |
| Kamatsile | Cuamóchitl | Guamúchil |
| Kamote | Camotli | Camote |
| Koyote (var. kayote) | Coyotl | Coyote |
| Kulitis | Quilitl | Quelite |
| Mekate | Mecatl | Mecate |
| Mehiko | Mēxihco | Mexico |
| Nanay[96][97] | Nantli | Nana |
| Paruparo[98][94](bar. paparo) | Papalotl | Papalote |
| Petate[99] | Petlatl | Petate |
| Peyote | Peyotl | Peyote |
| Pitaka | Petlacalli | Petaca |
| Sakate | Zacatl | Zacate |
| Sangkaka | Chiancaca | Chancaca |
| Sapote | Tzapotl | Zapote |
| Sayote | Chayotli | Chayote |
| Sili | Chīlli | Chile |
| Singkamas | Xicamatl | Jicama |
| Sisiwa | Chichiua | Chichigua |
| Tamalis (bar. tamales) | Tamalli | Tamal |
| Tapangko[100] | Tlapanco | Tapanco |
| Tatay[96][101] | Tahtli | Tata |
| Tisa | Tizatl | Tiza |
| Tiyangge (bar. tsangge) | Tianquiztli | Tianguis |
| Tokayo (bar. tukayo, katukayo) | Tocayotia | Tocayo |
| Tsiklet (bar. tsikle) | Chictli | Chicle |
| Tsiko | Tzicozapotl | Chicozapote |
| Tsokolate | Xocolatl | Chocolate |
Talasanggunian[baguhin | baguhin ang batayan]
- ↑ Thompson, Roger M. (2003). Filipino English and Taglish: Language Switching from Multiple Perspectives [Pilipinong Ingles at Taglish: Paglilipat ng Wika mula sa mga Maramihang Pananaw] (sa wikang Ingles). John Benjamins Publishing. pa. 59. ISBN 9789027248916.
Sa kanilang pagsusuri ng isang diksiyonaryong Pilipino-Ingles, itinawag-pansin nina Llamzon at Thorpe (1972) na 33% ng mga salitang ugat ay nagmumula sa wikang Kastila. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ "Ebolusyon ng Alpabetong Filipino". Nakuha noong Hunyo 22, 2010.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Forastieri Braschi, Eduardo; Cardona, Julia; López Morales, Humberto. Estudios de lingüística hispánica : homenaje a María Vaquero [Mga Araling Lingguwistikang Hispaniko: Pagpaparangal kay María Vaquero] (sa wikang Kastila).
- ↑ 4.0 4.1 Quilis, Antonio; Casado-Fresnillo, Celia. La lengua española en Filipinas. Historia. Situación actual. El chabacano. Antología de textos [Ang Wikang Kastila sa Pilipinas. Kasaysayan. Kasalukuyang sitwasyon. Ang Bulgar. Antolohiya ng mga Teksto] (sa wikang Kastila).
- ↑ Alcantara y Antonio, Teresita (1999). Mga hispanismo sa Filipino: batay sa komunikasyong pangmadla ng Filipinas : pag-aaral lingguwistiko. Diliman, Quezon City : Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas. ISBN 978-9718781777.
- ↑ Lopez, Cecilio (Enero 1, 1965). "The Spanish overlay in Tagalog". Lingua (sa wikang Ingles). 14: 481. doi:10.1016/0024-3841(65)90058-6. ISSN 0024-3841.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - d" [ADP - Austronesyong Diksyonaryong Pahambing - Mga Salitang Hiram - d]. www.trussel2.com (sa wikang Ingles).
Tila isang paghiram na nagbagong-ponolohiya ng Kastilang tinta. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ 8.00 8.01 8.02 8.03 8.04 8.05 8.06 8.07 8.08 8.09 8.10 Potet, Jean-Paul (2016). Tagalog borrowings and cognates [Mga salitang hiram at kognado sa Tagalog] (sa wikang Ingles). Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-1-326-61579-6.
- ↑ Lopez, Cecilio (Enero 1, 1965). "The Spanish overlay in Tagalog" [Ang Kastilang kalupkupan sa Tagalog]. Lingua (sa wikang Ingles). 14: 480. doi:10.1016/0024-3841(65)90058-6. ISSN 0024-3841.
T. ladrilyo : laryo ‘brick. tile’
- ↑ Alcantara y Antonio, Teresita (1999). Mga hispanismo sa Filipino: batay sa komunikasyong pangmadla ng Filipinas : pag-aaral lingguwistiko (sa wikang Ingles). Sentro ng Wikang Filipino, Unibersidad ng Pilipinas. pa. 86. ISBN 9789718781777.
- ↑ K, Lim T. (2012). Edible Medicinal and Non-Medicinal Plants: Volume 1, Fruits [Nakakain na Halamang Gamot at Di-Gamot: Tomo 1, Mga Prutas] (sa wikang Ingles). Springer Science & Business Media. pa. 472. ISBN 9789048186617.
- ↑ Vos, Frederik and Fiona De. "Tagalog Pwera sa, Maliban sa". learningtagalog.com (sa wikang Ingles).
- ↑ Stolz, Thomas; Bakker, Dik; Salas Palomo, Rosa (2008). "Hispanisation processes in the Philippines (Patrick O. Steinkrüger)" [Mga proseso ng hispanisasyon sa Pilipinas (Patrick O. Steinkrüger)]. Hispanisation: the impact of Spanish on the lexicon and grammar of the indigenous languages of Austronesia and the Americas [Hispanisasyon: ang epekto ng Kastila sa leksikon at balarila ng mga katutubong wika ng Austronesya at mga lupain ng Amerika] (sa wikang Ingles). Mouton de Gruyter. pa. 211. ISBN 9783110207231. OCLC 651862960.
Mas kaunti ang impluwensya ng Kastila sa istrukturang sintaktikal ng mga wikang Pilipino, kasama ang Tagalog. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ Sayahi, Lotfi; Westmoreland, Maurice (2005). "Code-switching or Borrowing? No sé so no puedo decir, you know (John M. Lipski)" [Code-switching o Paghihiram? No sé kaya no puedo decir, alam mo ba (John M. Lipski)]. Selected Proceedings of the Second Workshop on Spanish Sociolinguistics [Mga Napiling Gawain ng Ikalawang Pagawaan sa Kastilang Sosyolingguwistika] (sa wikang Ingles). Cascadilla Proceedings Project. pa. 2. ISBN 9781574734058.
Ang mga ilang katutubong wika na umiiral na nang kasabay ng Kastila sa mahahabang yugto ng panahon ay ganap na naghango ng mga salitang punsyonal sa Kastila, minsan nagbubuo ng mga sintaktikong pagbabao na lumalayo mula sa istrukturang saligan ng naghihiram na wika. Kaya ang Tagalog ay may pirmi < firme `always,' para (sa) `for the benefit of' (hal. Ito ay álaala ko para sa aking iná `this is my gift for my mother'), puwede `can, may, [to be] possible' gustó `like, desire,' siguro `maybe,' por eso, pero, puwés < pues `therefore,' atbp. (Oficina de Educación Iberoamericana 1972).
- ↑ Stolz, Thomas; Bakker, Dik; Salas Palomo, Rosa (2008). "Hispanisation processes in the Philippines (Patrick O. Steinkrüger)" [Mga proseso ng hispanisasyon sa Pilipinas (Patrick O. Steinkrüger)]. Hispanisation: the impact of Spanish on the lexicon and grammar of the indigenous languages of Austronesia and the Americas [Hispanisasyon: ang epekto ng Kastila sa leksikon at balarila ng mga katutubong wika ng Austronesya at mga lupain ng Amerika] (sa wikang Ingles). Mouton de Gruyter. pa. 211. ISBN 9783110207231. OCLC 651862960.
Malinaw na makikita ang mga impluwensya ng Kastila sa morposintaks ng paghahambing, mga ilang modal na pang-abay at pangatnig. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ Schachter, Paul; Otanes, Fe T (1983). Tagalog reference grammar (sa wikang Ingles). University of California Press. pa. 514. ISBN 9780520049437. OCLC 9371508.
Kumusta, which is derived from Spanish cómo está 'how is', is used as the interrogative substitute for an adjective of quality.
- ↑ Ramos, Teresita V.; Cena, Resty M. (1990). Modern Tagalog (sa wikang Ingles). University of Hawaii Press. pa. 72. ISBN 9780824813321.
Non-Equality mas, sa/ kaysa (sa)/ (kaysa) kay
- ↑ Gallego, Maria Kristina S. (2015). "Ang mga Nominal Marker ng Filipino at Ivatan". Daluyan: Journal Ng Wikang Filipino. 21 (1): 86. ISSN 2244-6001. Nakuha noong Setyembre 5, 2019.
Ang comparison o paghahambing ay ipinapahayag gamit ang kumpara, kaysa, o katulad kasama ng nominal marker. Ang paghahambing sa (63a) ay nagpapakita ng pagkakaiba, samantalang ang sa (63b) ay nagpapakita ng pagkakatulad.
- ↑ Sabbagh, Joseph (Hunyo 1, 2011). "Adjectival passives and the structure of VP in Tagalog". Lingua. 121 (8): 1439. doi:10.1016/j.lingua.2011.03.006. ISSN 0024-3841.
Significantly, there is a way to express a meaning that is quite similar to the sentences in (42), using the adverbial pareho (‘same’). Consider the examples in (43).
- ↑ Martin, J.R. (June 1990). "Interpersonal Grammatization: Mood and Modality in Tagalog" (PDF). Philippine Journal of Linguistics. 21: 23.
Modulation (or deontic modality) is concerned with inclination, obligation and ability. In Tagalog, modulation is grammaticized through what Schachter and Otanes (1972:261-73) refer to as 'pseudo-verbs', which for them are a subclass of adjectivals.
- ↑ Asarina, Alya; Holt, Anna (September 2005). "Syntax and Semantics of Tagalog Modals" (PDF). UCLA Working Papers in Linguistics: 13.
Puwede and maaari may both be translated as ‘can’. There seems to be little semantic difference between the two.
- ↑ Baklanova, Ekaterina (20 March 2017). "Types of Borrowings in Tagalog/Filipino". Kritika Kultura (sa wikang Ingles) (28): 38–39. doi:10.13185/KK2017.02803. ISSN 1656-152X.
I have to disagree with Patrick Steinkrüger’s assumption that “none of the numerous discourse particles in Tagalog are of Spanish origin”.
- ↑ Tanangkingsing, Michael (2013). "A Study of Second-Position Enclitics in Cebuano". Oceanic Linguistics. 52 (1): 224. ISSN 0029-8115. JSTOR 43286767.
= siguro (epistemic)
- ↑ Lee, Celeste Chia Yen (24 January 2013). "Clitic pronouns in Masbatenyo". SIL International (sa wikang Ingles): 5.
siguro 'probably'
- ↑ Blake, Frank R. (Frank Ringgold) (1925). A grammar of the Tagálog language, the chief native idiom of the Philippine Islands. New Haven, Conn., American oriental society. pa. 77. Nakuha noong 8 Setyembre 2019.
kun 'or'.
- ↑ Elli, Vea. "ON THE STUDY OF TAGALOG, KAPAMPANGAN, IBANAG AND ITAWIS COORDINATING CONSTRUCTIONS" (sa wikang Ingles). Nakuha noong 8 Setyembre 2019.
Adversative conjunctions often are optional orzero-morpheme coordinators in these languages. In Tagalog, there are coordinators like ‘pero’, ‘kaso’ , ‘kaya lang’ , ‘subalit’, ‘datapwat’, ‘bagkus’, and ‘ngunit’.
- ↑ "Common Names Summary - Lactarius lactarius". www.fishbase.de (sa wikang Ingles).
Remarks: Also spelled 'Algudon'. 'algodon' borrowed from Spanish 'algodón', i.e., cotton.
- ↑ "GabbyDictionary.com". www.gabbydictionary.com (sa wikang Ingles).
mouse pad -- almohadilya (Sp.: almohadilla)
- ↑ Zorc, R. David. "Tagalog slang" (PDF). Philippine Journal of Linguistics. Linguistic Society of the Philippines. 21 (1990): 77.
asar upset, angry [Sp. asar 'roast']
- ↑ Orosa, Rosalinda L. "Victory Liner takes you to 'Perya Nostalgia' | Philstar.com". philstar.com (sa wikang Ingles).
In this day and age of throwbacks and flashbacks on social media, perya enthusiasts would be pleased to still find classic carnival rides like the tsubibo (carousel), ruweda (Ferris wheel), the tame rollercoaster dubbed the Caterpillar, the topsy-turvy Octopus, and the Flying Swing.
- ↑ Bundang, Rebekah (1997). Spanish Loanwords in Tagalog (PDF) (B.A.). Swarthmore College. Dept. of Linguistics. pa. 10.
Some Spanish loanwords appear in Tagalog in what would be their plural form in Spanish, marked with -s or -es; therefore, when they are pluralized in Tagalog, they need to be pluralized in the way that Tagalog pluralizes native words, i. e., by placing the morpheme mga
- ↑ 32.0 32.1 Potet, Jean-Paul G. (2013). Arabic and Persian Loanwords in Tagalog (sa wikang Ingles). Lulu.com. pa. 204. ISBN 9781291457261.
- ↑ Blanco, Manuel (1837). Flora de Filipinas: según el sistema sexual de Linneo (sa wikang Kastila). en la imprenta de Sto. Thomas, por Candido Lopez. pa. 326.
El fruto del lanzón cultivado, no deja ser sabroso: su corteza despide una leche pegajosa, y las semillas son verdes y amargas. Es conocido de todos en las Islas; pero ignoro si la palabra lanzones ó lansones es extranjera ó del país: ella tiene semejanza con lasona, que es cebolla
- ↑ Penido, Miguel Colmeiro y (1871). Diccionario de los diversos nombres vulgares de muchas plantas usuales ó notables del antiguo y nuevo mundo, con la correspondencia científica y la indicacion abreviada de los unos é igualmente de la familia á que pertenece cada planta (sa wikang Kastila). G. Alhambra. pa. 173.
- ↑ Garcia, J. Neil C (2008). Philippine gay culture: binabae to bakla, silahis to MSM (sa wikang Ingles). University of the Philippines Press. pa. 134. ISBN 9789715425773. OCLC 300977671.
It roughly translates to "bisexual", although as with bakla, the cultural marker of this particular variety of sexual being is mostly not sexuality per se, but predictably enough, gender: the silahis is a male who looks every bit like a "real man" - he may even be married and with a family - but who, in all this time, would rather swish and wear skirts and scream "like a woman".
- ↑ Lopez, Cecilio (Enero 1, 1965). "The Spanish overlay in Tagalog". Lingua (sa wikang Ingles). 14: 477. doi:10.1016/0024-3841(65)90058-6. ISSN 0024-3841.
- ↑ Stolz, Thomas; Bakker, Dik; Salas Palomo, Rosa (2008). Hispanisation: the impact of Spanish on the lexicon and grammar of the indigenous languages of Austronesia and the Americas. Mouton de Gruyter. pa. 209. ISBN 9783110207231. OCLC 651862960.
- ↑ Santos, Lope K. (2019). Balarila ng Wikang Pambansa (PDF) (ika-4 (na) edisyon). Komisyon Sa Wikang Filipino. pa. 21. ISBN 9786218064577. Nakuha noong Pebrero 2, 2020.
dupikál (repicar)
- ↑ Cariño, Linda Grace. "How Swardspeak was born, truly-ly! | Philstar.com". philstar.com.
- ↑ Bello, Walden F.; Guzman, Alfonso de (1971). Modernization: Its Impact in the Philippines (sa wikang Ingles). Ateneo de Manila University Press. pa. 39.
The state of the body A, together with the state of nature B, leads to disorder X; e.g., hunger together with getting wet causes pasmá (< Spanish pasmar 'to astonish, to cause spasms').
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Enero 24, 2013). "Morphological assimilation of borrowings in Tagalog" [Asimilasyong morpolohikal ng mga hiniram ng Tagalog]. SIL International (sa wikang Ingles): 10.
Habang inaangkop ang paghiram, ang wikang tumatanggap ay maaaring magpalit ng ilang bahagi ng hiniram (kadalasan ang ugat o bahagi nito) sa katutubong leksikal na bagay, at sa gayon bumubuo ng HIBRIDONG SALITANG HIRAM. Sa kaso ng Tagalog, maaaring palitan ang mga morpemang hiniram ng mga morpema ng DATING TINANGGAP na salitang hiram, kaya binubuo ang ilang mga hibridong salitang hiram sa Tagalog ng hiniram na materyal lamang (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Marso 20, 2017). "Types of Borrowings in Tagalog/Filipino" [Mga Uri ng Paghiram sa Tagalog/Filipino]. Kritika Kultura (sa wikang Ingles). 0 (28): 42–43. doi:10.13185/KK2017.02803.
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Enero 24, 2013). "Morphological assimilation of borrowings in Tagalog" [Asimilasyong morpolohikal ng mga hiniram ng Tagalog]. SIL International (sa wikang Ingles): 10.
Mas marami ang mga HIBRIDONG NEOLOHISMO (PAGLIKHA) sa makabagong Tagalog, yaon ay, mga bagong salita na inimbento ng mga Pilipino na gumagamit ng katutubong materyal at hiniram na materyal na asimilado na. (Isinalin ang sipi mula sa Ingles)
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Marso 20, 2017). "Types of Borrowings in Tagalog/Filipino" [Mga Uri ng Paghiram sa Tagalog/Filipino]. Kritika Kultura (sa wikang Ingles). 0 (28): 45. doi:10.13185/KK2017.02803.
- ↑ 45.0 45.1 Sawikaan 2007: Mga Salita ng Taon. 2008. ISBN 9789715425834.
- ↑ Santos, Lope K.; Bernardo, Gabriel A. (1938). Sources and means for further enrichment of Tagalog as our national language. University of the Philippines. pa. 26.
The late linguist, Eusebio Daluz, was the first among our modern Tagalog writers to add Malay loan-words to our dictionary. Some of the loan-words that he proposed to adopt found general acceptance, although many others were not accepted. Of those words may be mentioned bansa (nation), gurò (teacher), arang (individual), nama (name or noun), dalam (royal household), burong (bird), etc.
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Marso 20, 2017). "Types of Borrowings in Tagalog/Filipino". Kritika Kultura (sa wikang Ingles). 0 (28): 42. doi:10.13185/KK2017.02803. ISSN 1656-152X.
- ↑ POTET, Jean-Paul G. (2018). Ancient Beliefs and Customs of the Tagalogs (sa wikang Ingles). Lulu.com. pa. 214. ISBN 9780244348731.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - c". www.trussel2.com.
Borrowing, most likely from Malay. Under this hypothesis the consistent partial reduplication in Philippine forms is unexplained, but no borrowing hypothesis in the other direction appears plausible.
- ↑ Hall, D. G. E; Cowan, C. D; Wolters, O. W (1976). Southeast Asian history and historiography: essays presented to D.G.E. Hall (sa wikang Ingles). Cornell University Press. pa. 353. ISBN 978-0801408410. OCLC 2185469.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - c". www.trussel2.com.
Borrowing from Malay.
- ↑ POTET, Jean-Paul G. (2013). Arabic and Persian Loanwords in Tagalog (sa wikang Ingles). Lulu.com. pa. 133. ISBN 978-1-291-45726-1.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - o". www.trussel2.com.
- ↑ Baklanova, Ekaterina (Marso 20, 2017). "Types of Borrowings in Tagalog/Filipino". Kritika Kultura (sa wikang Ingles). 0 (28): 37. doi:10.13185/KK2017.02803. ISSN 1656-152X.
Mal. /kanan/ (< *ka-wanan) [Wolff 1976]
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - w". www.trussel2.com.
Borrowing from Malay, ultimately from Tamil.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - m". www.trussel2.com.
Borrowing from Malay. Dempwolff (1938) reconstructed *kulambu ‘curtain’.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - t". www.trussel2.com.
Borrowing of Malay gergaji ‘a saw; to saw’.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - s". www.trussel2.com. Tinago mula sa orihinal noong Pebrero 3, 2020. Nakuha noong Pebrero 3, 2020.
This extremely widespread loanword appears to be of Mon-Khmer origin (Thurgood 1999:360). It evidently was acquired by Malay as a result of contacts on the mainland of Southeast Asia, and then spread throughout much of western Indonesia-Malaysia, the Philippines and Taiwan through trade contacts, perhaps mediated by the Dutch presence in southwest Taiwan from 1624-1661, and the Spanish presence in northeast Taiwan from 1626-1642 (the latter out of Manila).
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - m". www.trussel2.com.
Also Balinese pijar ‘borax, solder’. Borrowing from Malay.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - u". www.trussel2.com.
Also Balinese takeh ‘measure (large amount)’, takeh-an ‘a measure of volume’. Borrowing from Malay.
- ↑ Odé, Cecilia (1997). Proceedings of the seventh International Conference on Austronesian Linguistics: Leiden 22-27 August 1994 (sa wikang Ingles). Rodopi. pa. 607. ISBN 9789042002531. OCLC 38290304.
Tag tangháliʔ 'noon' represents *tengáq + *qaRi but is clearly a loan from Malay tengah hari.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - g". www.trussel2.com.
The forms cited here are conspicuous for their multiple phonological irregularities and apparent morphological reanalyses. This strongly suggests that the form has been borrowed, probably from Malay. According to Alton L. Becker (p.c.) a similar folk belief is found in Burma. If true it is tempting to hypothesize that the puntianak belief was ultimately borrowed by speakers of an early form of Malay from a mainland Southeast Asian source and subsequently disseminated through much of island Southeast Asia.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - c". www.trussel2.com.
Borrowing from Malay. Dempwolff's (1934-38) inclusion of Fijian vosa 'speak, talk' under a reconstruction *ucap 'speak, converse with' appears unjustified.
- ↑ Haspelmath, Martin (2009). Loanwords in the World's Languages: A Comparative Handbook. De Gruyter Mouton. pa. 724. ISBN 978-3110218435.
- ↑ 65.00 65.01 65.02 65.03 65.04 65.05 65.06 65.07 65.08 65.09 65.10 65.11 65.12 Hoogervorst, Tom (Abril 15, 2015). "Detecting pre-modern lexical influence from South India in Maritime Southeast Asia". Archipel. Études interdisciplinaires sur le monde insulindien (sa wikang Ingles) (89): 63–93. doi:10.4000/archipel.490. ISSN 0044-8613.
- ↑ POTET, Jean-Paul G. (2013). Arabic and Persian Loanwords in Tagalog (sa wikang Ingles). Lulu.com. mga pa. 285–286. ISBN 9781291457261.
- ↑ Donoso, Isaac J. (2010). "The Hispanic Moros y Cristianos and the Philippine Komedya". Philippine Humanities Review. 11: 87–120. ISSN 0031-7802.
Thus, Arabic words became integrated into Philippine languages through Spanish (e.g., alahas (alhaja, al- haja), alkalde (alcalde, al-qadi), alkampor (alcanfor, al-kafiir), alkansiya (alcancia, al-kanziyya), aldaba (aldaba, al-dabba), almires (almirez, al-mihras), baryo (barrio, al-barri), kapre (cafre, kafir), kisame (zaquizami, saqf fassami), etc.);
- ↑ Asbaghi, Asya (1988). Persische Lehnwörter im Arabischen. Wiesbaden: O. Harrasowitz. ISBN 978-3447027571. OCLC 19588893.
- ↑ Donoso Jiménez, Isaac (2017). "Relaciones culturales filipino-persas (II): La lingua franca islámica en el Índico y algunos persianismos en tagalo". Revista Filipina. ISSN 1496-4538.
El préstamo más reseñable es anakura, cuya etimología procede incuestionablemente del persa nājūdā / ناخوذا.
- ↑ 70.0 70.1 Donoso Jiménez, Isaac (2017). "Relaciones culturales filipino-persas (II): La lingua franca islámica en el Índico y algunos persianismos en tagalo". Revista Filipina. ISSN 1496-4538.
Igualmente persas son las palabras tagalas pingan, “plato” (desde pinggaan / ﭙﻨﮔان) y salawal, “pantalones” (desde sirvaal / سروال).
- ↑ POTET, Jean-Paul G. (2013). Arabic and Persian Loanwords in Tagalog (sa wikang Ingles). Lulu.com. pa. 152. ISBN 9781291457261.
- ↑ Albala, Ken (2011). Food Cultures of the World Encyclopedia (sa wikang Ingles). ABC-CLIO. pa. 217. ISBN 9780313376269.
Pancit (also spelled pansit), or noodles, is a main-stay ingredient that has undergone significant adaptations in the preparation process. Filipinos use different types of noodles, such as those made from rice, egg, wheat, and mung beans, to make various pancit dishes. Introduced by the Chinese during the Spanish period, the dish has been Filipinized, and various regions have come up with their own versions as well.
- ↑ Pacho, Arturo (1986). "The Chinese Community in the Philippines: Status and Conditions". Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia. 1 (1): 76–91. doi:10.1355/SJ1-1E. JSTOR 41056696.
- ↑ Wickberg, Edgar (1962). "Early Chinese Economic Influence in the Philippines, 1850–1898". Pacific Affairs. 35 (3): 275–285. JSTOR 2753187.
It is known that the arrival of the Spanish in the late sixteenth century provided attractive economic opportunities which stimulated Chinese immigration to the Philippines in much greater volume than ever before. By the beginning of the seventeenth century there were over 20,000 Chinese in the Manila area - a number many times that of the Spanish settler.
- ↑ Sánchez de Mora, Antonio (2016). Sabores que cruzaron los océanos = Flavors that sail across the seas (sa wikang Ingles). AECID Biblioteca Digital AECID. pa. 64. OCLC 973021471.
- ↑ 76.0 76.1 76.2 76.3 76.4 76.5 Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 5. ISBN 9780858832251.
The number of loanwords in the domain of cookery is rather large, and they are, by far, the most homogeneous of the loanwords.
- ↑ Joaquin, Nick (2004). Culture and history (sa wikang Ingles). Pasig City. pa. 42. ISBN 978-9712714269. OCLC 976189040.
- ↑ 78.0 78.1 Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 130. ISBN 9780858832251.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 140. ISBN 978-0-85883-225-1.
bitháy flat sieve or sifter basket made of fine bamboo splits
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 133. ISBN 9780858832251.
- ↑ Scott, William Henry (1994). Barangay sixteenth-century Philippine culture and society (sa wikang Ingles). Ateneo de Manila University Press. pa. 201. ISBN 978-9715501354. OCLC 433091144.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 109. ISBN 978-0-85883-225-1.
lawlaw - Hok. laû 'old'; Tag. loose, dangling downward. Understandably, if something is used and re-used until it becomes an 'old' thing, it becomes loose.
- ↑ Chee-Beng, Tan (2012). Chinese Food and Foodways in Southeast Asia and Beyond (sa wikang Ingles). NUS Press. pa. 129. ISBN 9789971695484.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 132. ISBN 978-0-85883-225-1.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 145. ISBN 978-0-85883-225-1.
pakyáw wholesale buying
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 133. ISBN 978-0-85883-225-1.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 136. ISBN 9780858832251.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - a". www.trussel2.com.
Borrowing of Hokkien pú-thâu ‘axe’. This comparison was pointed out by Daniel Kaufman.
- ↑ Chan-Yap, Gloria (1980). Hokkien Chinese borrowings in Tagalog (sa wikang Ingles). Dept. of Linguistics, School of Pacific Studies, Australian National University. pa. 110. ISBN 978-0-85883-225-1.
samyo - Hok. sám+iôq+hùn ‘to sprinkle medicinal powder’; Tag. ‘fragrance’, ‘pleasant or agreeable smell’.
- ↑ "ACD - Austronesian Comparative Dictionary - Loans - c". www.trussel2.com. Tinago mula sa orihinal noong Pebrero 3, 2020. Nakuha noong Pebrero 3, 2020.
Borrowed from Hokkien.
- ↑ Philippine Journal of Linguistics (sa wikang Ingles). 1974. pa. 50.
Hok. /thàng/ 'worm', /à/ 'diminutive particle' in Tag. /tanga/, 'clothes moth'
- ↑ Ocampo, Ambeth R. (Agosto 9, 2013). "Making useless information useful". Philippine Daily Inquirer. Tinago mula sa orihinal noong Nobyembre 19, 2018.
The trade and cultural exchange between the Philippines and Japan runs deep. In prewar Manila, Tansan was a popular brand of fizzy water (“tansan” in Japanese refers to carbonated mineral water). It was sold with the distinct metal bottle caps that have since been called tansan by Filipinos.
- ↑ Ocampo, Ambeth R. (Hunyo 27, 2014). "Japan under our skin". Philippine Daily Inquirer.
The childhood game “jak en poy,” with a nonsense rhyme in Filipino that accompanies the hand gestures of rock, scissors, and paper, traces its origin to the Japanese “janken pon.”
- ↑ 94.0 94.1 Albalá, Paloma (2003). "Hispanic Words of Indoamerican Origin in the Philippines". Philippine Studies. 51 (1): 125–146. JSTOR 42633639.
- ↑ Panganiban, José Villa (1964). "Influencia hispanomexicana en el idioma tagalo". Historia Mexicana. 14 (2): 264. JSTOR 25135261.
ATOLE (MLP), en México, bebida preparada con sustancias harinosas y no-alcohólica. En Filipinas atole significa actualmente una pasta de harina, empleada como adhesivo, no comestible.
- ↑ 96.0 96.1 León-Portilla, Miguel (1960). "Algunos nahuatlismos en el castellano de Filipinas". Estudios de Cultura Náhuatl (sa wikang Kastila) (2): 135–138. ISSN 0071-1675.
- ↑ Panganiban, José Villa (1964). "Influencia hispanomexicana en el idioma tagalo". Historia Mexicana. 14 (2): 268. ISSN 0185-0172. JSTOR 25135261.
NANA (MLP), azteca "nantli" (madre), en tagalo nanay significa "madre" o "abuela".
- ↑ Casado-Fresnillo, Antonio Quilis, Celia; Casado Fresnillo, Celia (2008). La lengua española en Filipinas : historia, situación actual, el chabacano, antología de textos (ika-1st (na) edisyon). Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas. pa. 410. ISBN 978-8400086350.
- ↑ Albalá, Paloma (Marso 1, 2003). "Hispanic Words of Indoamerican Origin in the Philippines". Philippine Studies: Historical and Ethnographic Viewpoints (sa wikang Ingles). 51 (1): 133. ISSN 2244-1638.
petate "woven palm-matting" > Ceb. petate, Tag. petate;
- ↑ Albalá, Paloma (Marso 1, 2003). "Hispanic Words of Indoamerican Origin in the Philippines". Philippine Studies: Historical and Ethnographic Viewpoints. 51 (1): 133. ISSN 2244-1638.
tapanco "raised platform for storing lumber" > Kap. tapanko, Tag. tapangko;
- ↑ Panganiban, José Villa (1964). "Influencia hispanomexicana en el idioma tagalo". Historia Mexicana. 14 (2): 270. ISSN 0185-0172. JSTOR 25135261.
TATA (MLP), azteca "tahtli" (padre). Tata, tatay y tatang son denominaciones comunes de "padre" en diversos idiomas de Filipinas
- Mga artikulong nangangailangan ng karagdagang mga sanggunian - Agosto 2020
- Lahat ng mga artikulong nangangailangan ng karagdagang mga sanggunian
- Mga artikulong naglalaman ng Malay
- Mga artikulong naglalaman ng Tamil
- Mga artikulong naglalaman ng Hapones
- Mga artikulong naglalaman ng teksto mula sa pinagsama-samang wika ng Nahuatl languages
- Mga talaan ng mga salitang hiram